جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تنوّع رأی در علوم اسلامی امری است اجتنابناپذیر، لکن اظهار نظر در این حوزه میبایست بر اساس روش معتبر صورت بگیرد. در این تحقیق، مبانی روششناختی معرفت دینی در دو ساحت درونمتنی و برونمتنی، با روش تحلیلی-توصیفی بررسی شده است. از آن جهت که رویکردهای بنیادین در حوزهی شناخت، عامل تمایز مبانی روششناختی میباشند، در گام نخست مبانی معرفتشناختی معرفت دینی تبیین شده است. در گام بعد مبانی روششناختی معرفت دینی بررسی شده و ضوابط به کارگیری منابع معرفتی مجاز تبیین گشته است. در ساحت درونمتنی، مهمترین منبع معرفت دینی عبارت است از نقل، که خود متشکل است از قرآن و سنّت. اصول و ضوابط کاربست منبع نقل عبارتند از: (1) استفاده لازم از منابع مجاز تفسیر، (2) استفاده از راه و روش صحیح تفسیر و اجتناب از تفسیر به رأی، (3) دارا بودن شرایط تفسیر، (4) استفاده از قواعد استنباط صحیح از متون دینی. در ساحت برونمتنی، مهمترین منبع معرفت دینی عبارت است از عقل. عمدهترین کار عقل در استنباط معرفت دینی عبارت است از تعریف و استدلال. غیر از ضوابط چهارگانهای که در کتب منطق برای تعریف بیان شده است (جامع و مانع بودن، اَعرَف بودن، تغایر مفهومی داشتن و دوری نبودن)، ضوابط دیگری نیز هست که مخصوصاً در تعریف لفظی مفهومی کاربرد بیشتری دارد. ویژگیهای روششناختی استدلال عبارتند از: (1) قیاسی بودن همه استدلالها، (2) صورتبندی صحیح و پرهیز از مغالطه صوری، (3) نیازمندی به معرفتشناسی برای پرهیز از مغالطه مادّی، (4) تبعیت نتیجه از مقدمات. پیشنهاد میشود کتابهای جامع آموزشی پیرامون روششناسی در علوم اسلامی در سطوح مختلف نوشته شود، تا دانشپژوهان نظام فکری دینیشان را دقیقتر بسازند. این آثار در مقام رفع شبهات عامه مردم هم مفید واقع خواهد شد.

معرفت دینی مبتنی بر مفاهیم و حقایق ذهنی است که موضوع مطالعه پدیدار شناسان و تفسیرگرایان قرارگرفته است؛ این خصلت خاص معرفت دینی این امکان را فراهم آورده است تا در شرایط خاصی سطوحی از آن مورد بازبینی، تجدید و نوسازی قرار گیرد. در حال حاضر و در شرایط کنونی، تاثیرگزارترین عامل در جریان نوسازی معرفت دینی، فضای مجازی است؛ که با برخورداری از سه فاکتور؛ در هر زمانی، با هر کسی و در هر کجا، بیشترین اشتراک را با مفاهیم معرفت دینی دارد؛ چرا که سروکار هر دو با مفاهیم فراتجربی و غیر مادی است. برخلاف تصور بسیاری، فضای مجازی چون از سنخ وجود است لذا واقعی تلقی میشود و تعبیر مجازی از باب غیرجسمانی و غیر فیزیکی بودن آن است. بنابراین انتظار می رود که معرفت دینی توسط فضای مجازی که جزو نهادهای عینی به شمار می رود، از شکل غیر عقلانی، مابعدالطبیعی و مناسکی صرف به شکل عقلانی، طبیعی و انسانی تغییر داد بدون آنکه در جریان نوسازی جوهر دین از بین برود.

با پذیرش این که هدف فهم و تفسیر متن شناخت مقصود مؤلف است، باید به این پرسش پاسخ داد که باورهای محصول این فرایند چگونه توجیه می‌شود. من استدلال می‌کنم که فهم و تفسیر بر استنتاجی تبیینی مبتنی است. از آنجا که معنای قراردادی کلمات نمی‌تواند مقصود مؤلف را متعین کند، برای دریافت معنای مد نظر وی فرضیه‌هایی معنایی مطرح می‌کنیم که بتواند شواهد متنی را توضیح دهد. سپس، بهترین تبیین آن شواهد را به عنوان معنای متن تلقی می‌کنیم. این یعنی تفسیر نیز بر همان فرایند استنتاجی‌ای مبتنی است که روش‌شناسی علوم تجربی را تشکیل می‌دهد. بنابراین، از یک ‌سو علوم تجربی و استنباط از متون مقدس هر دو بر استنتاج تبیینی از شواهد مبتنی‌اند، و از سوی دیگر شواهد موجود در هر دو (یعنی پدیده‌های طبیعی و متون مقدس) نیز از منظر دینی به خداوند منسوب‌اند. در نتیجه، تا دلیل مستقلی نباشد، فرد متدین نمی‌تواند برای یکی اعتباری بیش از دیگری قائل شود یا، به فرض بروز تعارضی آشتی‌ناپذیر میان آن دو، یکی را بر دیگری برتری دهد.

فهم حکمت متعالیه به‌عنوان دستگاه نظام‌وار هستی‌شناسی و احاطه به عرصه‌های پژوهش‌شده آن نیازمند توجه به مبانی و نوع روش‌شناسی حاکم بر آن است. حکمت متعالیه فلسفه‌ای اسلامی است که شهود و متن دینی و عرفان نظری در آن حضور دارد و آگاهی از روش‌شناسی آن ضروری‌تر به نظر می‌رسد. هدف این مقاله گره‌گشایی از ابهام‌ها و پاسخ به پرسش‌هایی است که محقق فلسفۀ اسلامی، به‌خصوص در حکمت متعالیه، با آن‌ها روبرو می‌شود و آن‌ها را در تعارض با هویت فلسفی حکمت متعالیه می‌بیند. منشأ این ابهام‌ها و پرسش‌ها اندیشه‌های مبتنی‌بر شهودِ خود فیلسوف یا شهود عارفان یا متن دینی است. در این مقاله، ضمن تحلیل و ارزیابی دو تبیین از روش‌شناسی حکمت متعالیه، یعنی مدعای «مقام گردآوری و داوری» و مدعای «روش خاص و روش عام»، تبیینی ارائه کرده‌ایم که بتواند این اقوال را با هم سازگار کند و به سؤالات پژوهشگر در حکمت متعالیه و روش‌شناسی آن پاسخ دهد.

ترجمه ماشینی: این کتاب رویکردی فلسفی به دین ارائه می‌کند که هم به تنوع ادیان و هم به ابعاد متعدد و متنوع زندگی دینی اذعان دارد. به جای محدود کردن خود به خداباوری مسیحی، طیف وسیعی از سنت‌های دینی را پوشش می‌دهد و اعتقادات آنها را در چارچوب عمل واقعی زندگی دینی بررسی می‌کند. پس از بیان اهداف دین، این کتاب بر ادعای معرفت تمرکز دارد. ادیان قصد ارائه چه نوع دانشی را دارند؟ در چه اصطلاحی کاناپه شده است؟ فدائیان ادعاهای خود را بر دانش از چه منابعی می گیرند؟ آیا این منابع قابل اعتماد هستند؟ این کتاب به‌جای تلاش برای حل و فصل پرسش‌های قدیمی درباره اعتقادات دینی، مجموعه‌ای از معیارها را در اختیار خوانندگان خود قرار می‌دهد که با استفاده از آنها می‌توانند تصمیم‌گیری آگاهانه در مورد مسائل اعتقادی بگیرند.

ترجمه ماشینی : از زمان توسعه آن به عنوان یک رشته در نیمه آخر قرن بیستم، دانشمندان علم و دین به شدت به مسائل روش شناختی توجه داشته اند. به پیروی از توماس کوهن، بسیاری از محققان در این زمینه میان رشته‌ای پیشنهادهایی ارائه کرده‌اند که با تطبیق نظریه‌های روش‌شناسی علمی یا عقلانیت نشان می‌دهند که الهیات و علم چگونه با هم سازگار هستند. این کتاب با استدلال علیه این استراتژی، نشان می دهد که چرا بسیاری از این کار روش شناختی با تحولات اخیر در تاریخ و فلسفه علم در تضاد است و باید مورد بازنگری قرار گیرد. در ابتدا، سه پیشنهاد روش‌شناختی تأثیرگذار مورد نقد قرار می‌گیرند: برنامه‌های تحقیقاتی لاکاتوسی، «الهیات علمی» آلیستر مک‌گراث و پروژه پساسوندگرایانه ونتزل ون هویستین. نشان داده شده است که هر یک از این رویکردها دارای یک شکست مشترک هستند: این ایده که علم ماهیت اساسی دارد، با ویژگی هایی که تحقیقات «علمی» یا حتی «عقلانی» را در طول زمان یا رشته ها متحد می کند. پس از تشریح مسائلی که این ناکامی می‌تواند در مورد دوام این رشته داشته باشد، این کتاب با این استدلال به پایان می‌رسد که راه‌های متعددی برای پیشرفت علم و دین وجود دارد، حتی اگر اصطلاحات «علم» و «دین» به چیزی اشاره نکنند. معتبر جهانی یا مفید فلسفی. این مطالعه جسورانه روش شناسی علم و دین است که هر دو موضوع را وادار می کند تا دیگری را با دقت بیشتری در نظر بگیرند. به این ترتیب، برای دانشمندان علوم دینی، الهیات و فلسفه علم بسیار مورد توجه خواهد بود.

ترجمه ماشینی: دهه‌های اخیر شاهد دوره پرباری از نظریه‌پردازی در معرفت‌شناسی جریان اصلی بوده‌ایم که تأثیر شگرفی بر نحوه انجام معرفت‌شناسی داشته است. بررسی ابعاد زمینه‌گرایانه و عمل‌گرایانه دانش راه‌های کاملاً جدیدی را برای رویارویی با چالش‌های شک‌گرایانه و درک رابطه بین محیط معرفت‌شناختی و عملی نشان می‌دهد. بینش‌های جدید از معرفت‌شناسی اجتماعی و معرفت‌شناسی رسمی درباره شکست، شهادت، اولویت، احتمال و ماهیت شواهد، همگی تأثیر بالقوه‌ای انقلابی بر چگونگی درک ما از جایگاه معرفت‌شناختی خود در جهان دارند. دین مکانی است که چنین بازاندیشی به طور بالقوه می تواند عمیق ترین تأثیر و اهمیت خود را داشته باشد. با این حال به طرز شگفت انگیزی نفوذ اندکی از این ایده های جدید در فلسفه دین و معرفت شناسی اعتقاد دینی صورت گرفته است. دانش، اعتقاد و خدا این بی‌شمار پیشرفت‌های جدید را در معرفت‌شناسی جریان اصلی ترکیب می‌کند، و این تحولات را به پرسش‌ها و استدلال‌های معرفت‌شناسی دینی تعمیم می‌دهد. تحقیقات پیشنهاد شده در این جلد، حیات، وسعت و پیچیدگی قابل توجهی را به موضوعات فلسفه دین و الهیات تحلیلی ارائه می دهد. آنها پرسش‌های اصلی را مطرح می‌کنند و نور جدیدی بر مسائل دیرپای معرفت‌شناسی دینی می‌افکنند. و این تحولات به نوبه خود کمک هایی به خود معرفت شناسی خواهد کرد، زیرا اعتقاد دینی زمینه آزمایشی حیاتی برای ایده های معرفتی اخیر فراهم می کند.

ترجمه ماشینی: اگرچه فیلسوفان تا حد زیادی از آن غفلت کردند ، اما مفهوم وصف ناپذیری سنت عرفانی مسیحی است و تقریباً از اوایل قرن بیستم تقریباً در هر بحث فلسفی در مورد تجربه دینی بوده است. پس از مقدمه ای مختصر ، این مقاله مهمترین بحث های توصیف ناپذیری الهی را مورد بررسی قرار می دهد و مشاهده می کند که ادبیات دو مانع تقویت کننده متقابل در یک رویکرد منسجم از این مفهوم ارائه می دهد و این تصور را ایجاد می کند که تأمل فلسفی در مورد این موضوع به بن بست رسیده است. این مقاله به بررسی برخی از کارهای اخیر می پردازد که از منابع مفهومی پدیدارشناسی وجودی ، عمل گرایی و ویتگنشتاین متاخر استفاده می کند. این نشان می دهد که این اثر روایتی فلسفی جدید از وصف ناپذیری الهی را ممکن ساخته است که موانع را پشت سر می گذارد ، بر بن بست غلبه می کند و وصف ناپذیری الهی را بار دیگر گزینه ای زنده در فلسفه دین می سازد. مقاله با برخی نکات کوتاه در مورد اینکه چگونه این رویکرد جایگزین منعکس کننده روندهای اخیر در این رشته به طور کلی است و می تواند سهم ارزشمندی در پرسش های تحقیقاتی زنده در معرفت شناسی دین داشته باشد ، به پایان می رسد.