جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در دانش روایت‌‌شناسی، همواره نقش و کارکرد راوی‌ها در موضع انتقال معنا و بررسی چگونگی آن، مورد توجه تحلیل‌گران بوده است. ازآنجایی‌که در متون عرفانی، فهم و درک معنای عمیق متن به‌طور مستقیم وابسته به نحوۀ روایت آن است، بررسی چگونگی استفاده از راوی‌ها در این متون می‌تواند به درک بهتر ساختار معنایی آن‌ها کمک کند. حال این پژوهش با روشی توصیفی‌تحلیلی با تبیین مبانی نظری روایت‌شناسان و بهره‌‌گیری عملیاتی از نظریۀ ژنت در بخش‌‌بندی و کارکرد انواع راوی، به بررسی کشف‌المحجوب هجویری پرداخته است تا حضور هر نوع راوی در انسجام ساختاری متن و تأثیر انواع آن بر روند درک معنا و آموزه‌‌های عرفانی را بررسی کند. درنهایت، نتایج این پژوهش نشان خواهد داد که در ابوابی که نویسنده به شرح احوال مشایخ و شرح فرقه‌های مختلف می‌پردازد، بیشترین تعداد راوی حضور دارد. راوی ضمنی یا انتزاعی که منِ دوم هجویری است، برای درک لایه‌های پنهان معنایی به کار گرفته می‌‌شود و با طبقات متفاوتی از خوانندگان عام و خاص در تناظر است؛ کاربست راوی در این اثر، با تبیین غیرمستقیم مفاهیم پیچیدۀ عرفانی و ازطریق لایه‌‌های مخفی به‌صورتی هدفمند مرتبط است. راوی مخفی، عملاً تجربیات فردی عرفا را که قابل تعمیم نیست، از زبان راوی‌‌هایی ذهنی و آرمانی نقل می‌کند و متعاقباً بر مخاطب آرمانی و ضمنی تأثیر مستقیم خواهد گذاشت.

نگارنده هرکه هست، تأکید کرده که در این اثر، هفت اصل بزرگ کشف خواهد شد: توحید (نفی تشبیه و تعطیل و دور کردن این امور از آفریدگار: چیز بودن، حدّ داشتن، صفات، مکان، زمان، هستی و...). مُبدَع اول («خرذ» (خِرَد)، مرکز دو جهان است و...). خلق ثانی (نفس به‌صورت مردم فرود آمده است و...). خلق ثالث (طبیعت و اینکه موالید از امهات و آباء ظاهر نشود، مگر با تدبیر «ایزذ»). خلق رابع (انواع با هم درنیامیزند، نه در ترکیب و نه بعد از ترکیب و...). خلق خامس (پیغمبری پیامبران و بشارت به پیمبران بعدی و...). خلق سادس (برانگیختن و بدبختی و نیک‌بختی و...)