جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سوره انبیا یکی از سوره‌های مهم قرآن کریم است که شامل داستان‌های پیامبران و مسائل مربوط به نبوت و معاد و توحید می‌باشد. منابع تفسیری شیعه شامل تفاسیر برجسته‌ای همچون تفسیر نورالثقلین حویزی، تفسیر مجمع البیان علامه طبرسی و تفسیر البرهان علامه بحرانی است. این تفاسیر به دلیل استفاده از روایات اهل بیت (ع) و رویکردهای ادبی، فلسفی و کلامی دارای اهمیت ویژه‌ای هستند. حویزی در تفسیر نورالثقلین با دقت به معانی لغوی و نکات ادبی آیات پرداخته و روایات مأثور از اهل بیت (ع) را به عنوان مرجع اصلی مورد استفاده قرار داده است. علامه طبرسی در تفسیر مجمع البیان علاوه بر بررسی ادبی و لغوی، به روایات مأثور از اهل بیت (ع) و تأویل‌ها و تفاسیر معروف اهل سنت نیز پرداخته است. بحرانی در تفسیر البرهان با رویکردی فلسفی و کلامی به تفسیر آیات پرداخته و ارتباط این آیات با مسائل فلسفی و کلامی را مورد بررسی قرار داده است. به منابع تفسیری اهل سنت پرداخته می‌شود که شامل تفاسیر برجسته‌ای همچون تفسیر تفسیر القرآن العظیم ابن کثیر و تفسیر التفسیر الکبیر فخر رازی است. این تفاسیر با استفاده از روایات مأثور از صحابه و تابعین و همچنین روایات اسرائیلی، به تبیین آیات و روایات پرداخته و به مسائل فقهی و حقوقی نیز توجه ویژه‌ای دارند. نتایج این بررسی نشان می‌دهد که تفاوت‌های قابل توجهی در رویکردها و استفاده از منابع میان تفاسیر شیعه و اهل سنت وجود دارد. این تفاوت‌ها در نهایت به ایجاد رویکردهای متفاوت در تفسیر آیات قرآن کریم منجر شده است.

این پایان نامه به بررسی سندی و دلالت روایات تفسیری امامیه در ذیل آیات مهدویت در پنج جزء قرآن (جزءهای 21 تا 25) می‌پردازد. پژوهش درباره مهدی موعود (عجل الله تعالی فرجه شریف) و مباحث مرتبط، با تکیه بر سوره‌های «روم» تا «جاثیه» انجام شده است. این تحقیق بر اساس کتاب «المحجّه فی ما نزل فی القائم الحجه» اثر سید هاشم بحرانی و ترجمه فارسی آن به قلم سید مهدی حائری قزوینی شکل گرفته است. تحلیل سندی روایات به شناخت دقیق‌تر مهدی موعود (عجل الله تعالی فرجه شریف) کمک می‌کند و دلالت‌های تفسیری بر آیات مهدویت فهم بهتری از معانی قرآن فراهم می‌آورد. همچنین، استفاده از کتاب مذکور به پر بار شدن تحقیق می‌افزاید و این پژوهش به تبیین باورهای مهدوی و پاسخ به سؤالات موجود کمک می‌کند. روش تحقیق به صورت توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از ابزارهای کتابخانه‌ای انجام شده است. موضوعات اصلی تحقیق شامل بررسی کلیات تحقیق و مفاهیم بنیادین مانند سند، دلالت و روایت تفسیری و نیز، بررسی سندی روایات و شناخت راویان حدیث با استناد به منابع رجالی معتبر، و بررسی دلالی روایات و تطابق آن‌ها با متون تفسیری معتبر و اصول اعتقادی شیعه می‌باشد. و همچنین در تکمیل پایان نامه از نرم افزاهای حدیثی مانند جامع الاحادیث (نور)، درایه النور، جامع التفاسیر، جهت بیان بهتر مطالب و رساندن فحوای کلام استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که روایات تفسیری امامیه دلالت‌های عمیقی بر مفهوم مهدویت دارند و از نظر سندی نیز اعتبار بالایی برخوردارند. این روش علمی می‌تواند به تبیین بهتر باورهای مهدوی و پاسخ به شبهات موجود کمک کند. در نتیجه، ضرورت بحث مهدویت به وضوح نمایان می‌شود و این تحقیق به تبیین ارتباط آیات مهدویت با روایات تفسیری و تأثیر آن بر باورهای شیعه پرداخته و راهکارهایی برای تفسیر دقیق‌تر آیات مهدویت ارائه می‌دهد.

کتاب «به برهوت حقیقت خوش آمدید» اثری از اسلاوی ژیژک است که در سال 2002 منتشر شد. مطالعه ژیژک با تحلیل مارکسیستی و لاکانی از پاسخ های ایدئولوژیک و سیاسی به حملات تروریستی 11 سپتامبر 2001، تأثیرات مختلف روانکاوانه، پست مدرنیستی، زیست سیاسی و جهانی (مسیحی) را در چارچوب دیالکتیکی مارکسیستی گنجانده است. این مجموعه حاوی دیدگاه‌ها و بحث‌های مختلفی است در عرصه‌ی سیاست، به ویژه تحولات و وقایع اخیر در جهان امروز، از جمله حادثه یازدهم سپتامبر، ظهور تروریسم و گروه القاعده مداخله‌ی آمریکا در خاورمیانه و مناطق دیگر، که عمدتا بر اساس فلسفه‌ی سیاست معاصر و با دیدگاه انتقادی نگاشته شده است. نویسنده برای نمونه خاطرنشان می‌کند: "ما احساس می‌کنیم که آزادیم، چون آن‌چه نداریم همان زبان بیان ناآزاد بودنمان است. معنای این فقدان مرکب قرمز آن است که امروزه همه‌ی اصطلاحات کلیدی که برای نامیدن هم‌ستیزی حاضر "جنگ علیه تروریسم"، "دموکراسی و آزادی"، "حقوق بشر" و الی آخر به کار می‌گریم، اصطلاحاتی دروغین هستند و ادراک ما از وضعیت را در هاله‌ای از راز می‌پیچند، به جای این که به ما اجازه دهند به آن بیندیشیم". نویسنده هم‌چنین تاکید می‌کند: "در 11 سپتامبر این فرصت به آمریکا داده شد که دریابد جهانی که آمریکا بخشی از آن است چه نوع جهانی است. آمریکا می‌توانست از این فرصت استفاده کند، اما نکرد؛ به جای آن تاکید دوباره بر تعهدات ایدئولوژیک سنتی خود را انتخاب کرد: ما که آکنده از احساس مسئولیت و گناه در قبال جهان سوم گرفتار فقر بودیم، اکنون خود قربانی شده‌ایم...".

در این مقاله با تفکیک رویکرد و نظریۀ هرمنوتیکی از یکدیگر، ابتدا نظریۀ هرمنوتیکی فردریک شلایرماخر الاهی‌دان پروتستان سدۀ نوزدهم توضیح داده شده سپس با تکیه بدان، رویکرد هرمنوتیکی وی بیان و ارزیابی شده‌است. به باور وی، اولاً باید در فرایند فهم متن، علاوه بر متن به ذهنیت نویسنده هم توجه کرد وگرنه مفسر نمی‌تواند به فهم خویش از اثر نویسنده مطمئن شود. ثانیاً، افزون بر قواعد گرامری و زبانی، قواعد و روش‌هایی نیاز است تا مفسر به تعبیر وی، بتواند ذهنیت نویسنده را بازسازی کند ثالثاً وی معتقد بود که مفسر در بازسازی ذهنیت نویسنده باید پیشفرض‌های خویش را کنار بگذارد تا بتواند به فهم اثر نویسنده دست یابد رابعاً وی همچنان «روش» را راه دستیابی به ذهنیت نویسنده می‌داند و در نتیجه، دستیابی به فهم نهایی یعنی مقصود نویسنده را ممکن اما دشوار می‌شمرد. نظریۀ هرمنوتیکی شلایرماخر برغم نوآوری‌های قابل توجه مانند ۱) توجه به مفهوم فهم به‌مثابۀ هدف یک نظریۀ هرمنوتیکی ۲) ارائه نظریه‌ای درباره سرشت زبان، ۳) توجه به درهم تنیدگی زبان و اندیشه ۴) تاکید بر نقش ذهنیت نویسنده در فرایند فهم و ۵) ارائه روش‌هایی برای دستیابی به ذهنیت نویسنده، کوشیده‌است تا با تکیه بر امکان اپوخه کردن پیشفرض‌های مفسر در فهم متن 6) راه را برای بازتولید ذهنیت نویسنده باز و 7) از عینیت فهم به معنای امکان دستیابی به ذهنیت نویسنده در چارچوب سنت تاریخی وی دفاع کند. اما هرمنوتیست‌های پسامدرن مانند گادامر بر این باورند که اپوخه‌کردن پیشفرض‌های مفسر در فهم متن و در نتیجه، بازتولید ذهنیت نویسنده و دستیابی به فهم عینی یعنی ذهنیت نویسنده در چارچوب سنت تاریخی وی ممکن نیست.

الأصْفی فی تَفْسیرِ القُرْآن تفسیری به زبان عربی و شامل تفسیر کل قرآن، اثر ملامحسن فیض کاشانی (۱۰۰۷ق/۹۷۷ش-۱۰۹۱ق/۱۰۵۸ش) است. الاصفی برگزیده‌ای از تفسیر صافی است. فیض در الاصفی به تفسیر اهل بیت اکتفا کرده است. با اين ديد تفسيرى روايى است. و نيز مى‌توان آن را آميخته‌اى از روايت و درايت دانست. الاصفى در 21 هزار سطر، حدود يك سوم صافى مى‌باشد كه در دو مجلد ارائه شده است. تفسير صافى در سال 1075 پايان يافت و بعد از دو سال الاصفى به نهايت رسيد. کتاب از دو جزء تشکیل شده که جزء اول آن شامل سوره‌های حمد تا اسراء و جزء دوم از سوره کهف تا آخرین سوره قرآن است. مفسر در مقدمه بر اين معنا تكيه دارد كه: كسيكه در فهم معانى قرآن به اخبار مراجعه مى‌كند، اگر بخواهد به تناقض و تضاد نرسد، بايد در معناى آيات و تفسير آنها بر برخى روايات آحاد و افراد تكيه نكند، بلكه به معناى عام و مفهومى كه از مجموعه روايات فهميده مى‌شود بايد تكيه كند، بدين ترتيب تناقض در اخبار نيز مرتفع مى‌شود، مواردى از اخبار كه بر تخصيص معنا دلالت دارد، براى اشاره به منزّل فيه، يا اشاره به يكى از بطون آيه است، و ممكن است معناى ديگرى را قصد كرده باشد، بستگى به فهم مخاطب و ميزان انس او با روايات دارد زيرا كلام معصومين( ع) به تناسب فهم مردم بيان شده است. اگر آن را بر معناى خاص، حمل كنيم، قرآن را محدود به همان موارد كرده‌ايم در نتيجه از فايده خواهد افتاد و حاشا كه چنين قصدى از روايات در كار باشد. با اين بيان معناى تأويل روشن مى‌شود و آن اراده بعض افراد معناى عام است، كه از ذهن مخاطب پنهان شده، كه در مقابل تنزيل مى‌باشد. روش ورود و خروج اين تفسير در مباحث به اين شكل است كه ابتدا، اطلاعات كلى شامل، مكى و مدنى بودن، نام سوره و تعداد آيات آن را بيان مى‌كند. پس از آن معناى آيات و كلمات را با روايات معصومين( ع) ذكر مى‌نمايد، رواياتى كه مصدر آنها، يعنى اسانيد و نام معصوم از آن به دليل اختصار حذف گرديده است. در مرحله بعد به معناى لغوى كلمات مى‌پردازد و سپس مطالب خود را كه برگرفته از اجتهاد خود يا تفاسير ديگران است، با عنوان« اقول» مطرح مى‌كند. در اين عنوان بين روايات نقل شده جمع كرده و گاه در اين جمع از آيات استفاده برده است، مانند ج 1 ص 8 در بحث« صراط مستقيم». و در نهايت با تعبير« و بالجمله»، تبيين و تفسير كلى فراز و جمع‌بندى آن را بيان مى‌دارد. در آخر هر سوره نيز به فضل سوره و ارزش آن به نقل از ثواب الاعمال مى‌پردازد. با وجود همت مفسر بر اختصار امّا از نقل شأن نزول از طريق روايت و غير آن، غفلت نمى‌ورزد، مانند ج 1 ص 14 آيه 8 سوره بقره. با اين وجود نيز گاهى به نقل اقوال مبادرت مى‌ورزد مانند ج 1 ص 17 آيه 19 سوره بقره.

چکیدهقرآن کریم به عنوان شاه‌کتاب هستی، با وجود مهجوریتی که در بین جوامع بشری، علی‌الخصوص در میان مسلمانان دارد، حاوی مضامین گهربار و صنایع بدیعی فراوانی است که تمامی کتب بلاغی و نحوی از این کتاب والامقام نهایت بهره را برده‌اند. صنعت التفات یکی از متداول‌ترین صنایع ادبی مورد کاربرد در زبان عربی و فارسی است که از دیرباز مورد استفاده سخنوران و نویسندگان بوده است. بلاغیون، نحویین، نقاد و مفسرین هر یک تعاریفی از التفات ارائه داده‌اند که در طول زمان این تعاریف دستخوش تغییراتی شده است. لذا نوع نگرش بلاغیون جدید با بلاغیون قدیم نسبت به این صنعت ادبی متفاوت است. این پژوهش برآن است تا با روش توصیفی- تحلیلی ضمن بررسی کاربست صنعت التفات و انواع آن در سوره أنبیاء به بررسی تفاوت نگاه بلاغیون در زمان-های مختلف به این آرایه ادبی و نیز تفاوت میزان مصادیق این صنعت در سوره انبیاء در جزء هفدهم قرآن کریم بپردازد.