جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عرفان شناخت و معرفتی است که از طریق دریافت‌های درونی و باطنی به‌وسیله مجاهدت با نفس به دست می‌آید. عرفان در مکاتب و مذاهب مختلف با راه، روش و ابزارهای مختلف به‌دست می‌آید و اهداف و غایت متفاوتی هم دارند؛ غایت در عرفان اسلامی رسیدن به قرب الی‌الله و فنا و بقا بالله و غایت در عرفان هندویی رسیدن به برهمن و موکشه است. عرفان عملی به‌دنبال آن است تا کمالات بالقوه انسان را به فعلیت برساند . عرفا برای رسیدن به حقیقت قائل به مقامات و منازلی هستند که باید طی شوند و بدون طی شدن این مراحل دستیابی به حقیقت ممکن نیست؛ عرفا به‌عنوان نقشه راه برای دیگر سالکان مراحل، عوامل، موانع سیر و سلوک را به‌صورت بایدها و نبایدهایی بیان کرده‌اند که می‌تواند نقشه راهی برای آن‌ها باشد. در این پژوهش به بررسی دو اثر ارزشمند در زمینه عرفان میپردازیم. در عرفان هندویی کتاب «بهگودگیتا» و در عرفان اسلامی، کتاب «مصباح‌الهدایه و مفتاح‌الکفایه» است که محتوای آن‌ها آموزه‌های سلوکی می‌باشد، کتاب «مصباح‌الهدایه و مفتاح‌الکفایه» عرفان را با شریعت و زهد و اخلاق همراه می‌داند و آن را از سنت و قرآن اخذ می‌کند و درکتاب «بهگودگیتا» به بیان مراحل سیر و سلوک و وظایف انسان می‌پردازد و تأکید می‌کند که سالک مأمور به انجام عمل است و مأمور به نتیجه عمل نیست؛ پس از بیان مراحل سلوک در کتب مذکور به بررسی تطبیقی میان این دو اثر ارزشمند می‌پردازیم. هدف از پژوهش حاضر شناخت مبانی سیر و سلوک در دو سنت عرفانی هندویی و اسلامی برمبنای دو کتاب «بهگودگیتا» و «مصباح‌الهدایه و مفتاح‌الکفایه» و بررسی تطبیقی میان این دو اثر ارزشمند به روش کتابخانه‌ای می‌باشد.

عرفان اسلامی با تأکید بر تربیت درونی و تهذیب نفس، یکی از غنی‌ترین نظام‌های تربیتی در سنت فکری و معنوی ایران است. در میان متون عرفانی، مصباح‌الشریعه (منسوب به امام صادق علیه‌السلام) و مصباح‌الهدایه (اثر عزالدین کاشانی) از جایگاهی ویژه برخوردارند؛ زیرا هر دو، با ترکیب آموزه‌های شریعت، طریقت و حقیقت، الگویی منسجم برای پرورش انسان اخلاقی و کامل ارائه می‌دهند. پژوهش حاضر با هدف تبیین الگوی تربیت عرفانی در این دو اثر و بررسی نقش آن در بهبود روابط انسانی انجام می‌شود. این تحقیق بر پایه‌ی رویکردی کیفی، تحلیلی و تطبیقی است و ده مؤلفه‌ی اصلی تربیت عرفانی شامل صدق، صبر، رضا، شکر، حسن خلق، عفو و احسان، حلم، تواضع، قناعت و توکل را در دو کتاب مورد تحلیل قرار می‌دهد. انتظار می‌رود نتایج پژوهش نشان دهد که این مؤلفه‌ها نه تنها در تهذیب فردی سالک مؤثرند، بلکه با ایجاد صفاتی چون صداقت، مدارا، گذشت و عدالت، موجب استحکام روابط انسانی و بهبود تعاملات اجتماعی نیز می‌شوند. نوآوری این پژوهش در تحلیل تطبیقی دو متن بنیادین و ارائه‌ی الگویی تربیتی-اجتماعی از عرفان اسلامی است که می‌تواند در بازسازی اخلاق و معنویت در زندگی معاصر کارآمد باشد.