جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قرآن کریم به عنوان کتاب هدایت، علاوه بر ارائه آموزه‌های دینی، به مسائل علمی نیز توجه کرده و نکات قابل توجهی را درباره علوم مختلفی از جمله زمین شناسی، روانشناسی، کیهان شناسی و پزشکی بیان کرده است. موضوعاتی چون حرکت زمین، باران، احیای زمین مرده و رشد گیاهان با نزول باران، مراحل مختلف آفرینش انسان و ساختار کیهان مطرح نموده است. از آنجا که در جزء سی ام قرآن نیز به نکات علمی مختلفی اشاره شده-است؛ استخراج این اشارات خود، بیانگر عظمت قرآن کریم و اثبات حقانیت این امانت الهی است و نتایج این تحقیق به اثبات حقانیت قرآن و برتری آن نسبت به دیگر کتاب‌های آسمانی کمک می‌کند و نشان‌دهنده زیبایی و نظم خلقت خداوند در آفرینش جهان و انسان است. در این تحقیق که با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع تفسیری و علمی صورت پذیرفته است، سعی بر این است که پس از استخراج اشارات علمی در سوره های نبا، نازعات و عبس، دیدگاه های مفسران و سپس نظرات صاحب نظران علوم تجربی به صورت تطبیقی مورد بررسی قرار گیرد. این تحقیق نشان می‌دهد که برخی آیات قرآن حاوی حقایق علمی هستند که در زمان نزول ناشناخته بوده و بعدها با پیشرفت علوم کشف شده‌اند و به مباحثی تأکید شده که قرآن کریم با اشاره به موضوعات علمی به نوعی پیشگویی علمی کرده است. این آیات نشان‌دهنده هماهنگی بین آموزه‌های دینی و یافته‌های علمی معاصر هستند. از دستاوردهای این تحقیق این است که در آیات سوره مبارکه نبا به اشارات علمی از قبیل حرکت زمین و باران در علم زمین شناسی، آفرینش خورشید و هفت آسمان در علم نجوم و خواب در علم روانشناسی و در آیاتی از سوره مبارکه نازعات به اشارات علمی چون دحوالارض در علم زمین شناسی و تکبر وخودبزرگ بینی و دوری از هوای نفس در علم روانشاسی و در سوره عبس به اشارات علمی از قبیل آفرینش نطفه و توجه و تفکر در آثار شگفت انگیز برخی خوراکی ها در علم پزشکی و خوف و ترس از خداوند در علم روانشناسی اشاره شده است.

نظریه های زبان شناسی معاصر با نگاهی تازه به زبان و عناصر آن دیدگاه های تازه‎ای در پژوهش های ادبی به وجود آورده‎است. مایکل هالیدی یکی از زبان شناسان معاصر است که دیدگاه‎هایش بخصوص در حوزه‎ی انسجام متنی مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته و به عنوان الگویی برای تحلیل متون به کار برده می‎شود. بر همین اساس پژوهش حاضر با روش توصیفی - تحلیلی و بر اساس رویکرد هالیدی در این زمینه عوامل انسجام، ساخت مبتدا خبری، ساخت اطلاع، تحلیل عوامل انسجام متنی از جمله انسجام دستوری و واژگانی را در سوره نازعات بررسی و تحلیل کرده‎است. از مهمترین یافته‎های این پژوهش می‎توان به کاربرد فراوان حروف ربط، ارجاع، تکرار حروف و واژه‎ها و هم‎معنایی واژگانی و .... اشاره کرد که در سوره نازعات علاوه بر اهداف معنوی و آگاه‎سازی مشرکان، کافران و منکران دین اسلام در زمینه پیوستگی و انسجام آیات، تأثیر بسزایی گذاشته است. روشن شد که از نظر انسجام ابتدا حرف ربط فاء و سپس واو بیشترین بسامد را دارد. همچنین کلمات (نازعات/ ناشطات/سابحات/ سابقات/ مدبرات/ راجفة/ واجفة/ رادفة/ حافرة/ نخرة/ ساهرة/ طغی/ دحا/ غرقا ) بیشترین واژگان پر بسامد و پر معنا این سوره را تشکیل می دهد. با بررسی نظام هجایی آیات این سوره، بسامد هجاهای کوتاه به شکل معنا داری بیشتر از انواع هجاهای دیگر است که نشان دهنده ریتم تند و متحرک موجود در فضای کلی سوره است. از این گذشته تکراربسیار برخی از واژگان، تضاد و ترادف‎های هدفمند و نیز ارتباط معنایی و منطقی آیات در انسجام‎بخشی به این سوره تاثیرگذار بوده است. با توجه به نتایج بدست آمده می‌توان گفت از میان مؤلفه‎های انسجامی هالیدی، مؤلفه‎های دستوری تاثیر بیشتری از سایر مؤلفه‎ها در انسجام سوره مورد پژوهش داشته است.

ویژگی های زمین ازجمله مسائلی است که با اهدافی خاص در قرآن کریم و دانش بشری مورد توجه قرار گرفته است. «دحو الارض» نمونه ای از این ویژگی هاست که خدای متعال در سی امین آیه سوره نازعات با طرح آن، به مرحله ای از آفرینش زمین اشاره دارد. مفسران از دیرباز به فراخور دانش خویش یا با توجه به فهم مخاطبان و نیز منابعی که در اختیار داشتند، تفاسیر گوناگونی از دحوالارض ارائه داده اند. برخی بر پایه روایات آفرینش زمین، خروج زمین از زیر آب و گسترده شدن آن را تفسیر معتبری برای این آیه شمرده اند. گروهی نیز با استناد به معانی واژه دحو و استخدام دانش های جدید بشری، آن را اشاره به حرکت و شکل زمین دانسته اند. مطالعات میان رشته ای قرآن و نجوم و بررسی واژگانی «دحو» و پذیرش قاعده امکان استعمال لفظ در بیشتر از یک معنا در قرآن کریم و نیز بهره گیری از یافته های قطعی علمی در حوزه کیهان شناسی و حرکت اجرام آسمانی نتیجه می شود که دحوالارض به یک روند بسیار طولانی اشاره دارد که با جداشدن زمین از جرمی دیگر و پرتاب شدنش در فضا آغاز شده و تا به شکل کروی درآمدن و فراهم شدن شرایط اولیه حیات بر آن ادامه می یابد.

نقد متون بر اساس نظریۀ ساختارگرا، امری است که اخیراً در محافل علمی رواج یافته است و بر اساس آن، از کوچک­ترین علائم صوتی و موسیقایی تا بزرگ­ترین آن یعنی واژگان و چگونگی کنار هم قرار گرفتن آن، در معنا مؤثر است و بر این اساس، بین شکل و معنا انسجام قابل ذکری وجود دارد. بدون تردید به کارگیری چنین نظریه­هایی در بارۀ قرآن که متنی به غایت ادبی است، مفاهیم بلند آن را هر چه روشن­تر می­نماید. این مقاله می­کوشد نظم موجود در سورۀ نازعات را با توجه به نظریۀ ساختارگرا، در سطوح مختلف صوتی و واژگانی و نحوی و بلاغی، به قدر وسع نمایان سازد. با این هدف، سؤال پژوهش این است که متن سورۀ نازعات در قالب چه ساختار زبانی بیان شده و مفاهیم برآمده از آن در چه ساختاری ارائه شده است؟ روش تحقیق روشی توصیفی-تحلیلی است. در ابتدا نظریه ساختارگرا توضیح داده می­شود و سپس مقاطع مختلف سوره، با توجه به این نظریه تبیین می­گردد و در نهایت نتیجه تحقیق می­آید. یافته­ها حاکی از آن است که عناصر ساختار زبانی سوره نازعات در جهت انسجام کامل نسبت به موضوع سوره، یعنی حقیقت آخرت و وقایع هول انگیز آن است. مقاطع کوتاه و کوبنده ابتدایی با القای خوف و هراس از قیامت منطبق است و مقاطع بلند و ملایم­ انتهایی، با محتوای سازنده آن، یعنی سرانجام مؤمن و کافر، هماهنگ است. این هماهنگی و نظم در سطوح دیگر کلام، مانند سطح آوایی، واژگانی و نحوی و بلاغی نیز به چشم خورده و تأثیرگذاری آیات را دوچندان کرده است.