جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

علوم قرآنی اصطلاحی است در حیطه مسائل مرتبط با تفسیر و طریقی است به دریافت بهتر از محتوای قرآن. مباحثی چون مکی مدنی بودن سور، وحی و نزول قرآن، اسباب النزول، مدت و ترتیب نزول ، جمع و تالیف قـرآن، حجیت و عدم تحریف قرآن، مساله نسخ در قرآن، پیدایش متشابهات در قرآن، اعجاز قرآن و مسائلی از این دست در دانش علوم قرآنی مورد بحث قرار می‌گیرند. اکثر کتب نگاشته شده در زمینه علوم قرآنی که به این موضوع پرداخته اند، مباحث را بصورت کلی و پراکنده بیان کرده و از بیان آنها به صورت منسجم و بر مبنای یک سوره کامل اجتناب نموده اند. در این سلسله از پژوهشها سعی شده پس از بررسی کتب معتبر در حوزه علوم قرآنی، مباحث مطرح شده در خصوص هر یک از سور مبارکه جزء 29 را گردآوری نماییم. در این پژوهش از پرداختن و طرح مباحث تفسیری تا حد امکان اجتناب خواهد شد و عمدتا تکیه بر مباحثی مانند عام و خاص ؛ مطلق و مقید و غریب القرآن و سایر مباحث است . ذکر این نکته ضروری است که سعی می شود تمام مباحث علوم قرآنی به دقت بررسی شود . در این پژوهش سعی بر آنست که مباحث علوم قرآنی مطرح شده در سوره الحاقه به ترتیب آیات مورد بررسی قرار گیرد.

یکی از فنون مرتبط با تلاوت زیبای قرآن، صوت و لحن است. این دانش زمانی ارزشمند است که به القای درست معانی آیات قرآن کمک کند. از آنجا که یکی از وجوه اعجاز قرآن، موسیقی و نظم آوایی آن است، استفاده درست از موسیقی عربی و مهارت‌های تنغیمی می‌تواند تأثیر مثبتی در شنونده ایجاد کند، به‌گونه‌ای که یادگیری فنون ویژه صوت و لحن همچون مواکبه و نبر صوتی، اثرگذاری تلاوت را بیشتر می‌کند. در میان سوره‌های قرآن کریم، سوره مبارکه «الحاقة» محتوای متمایزی در موضوع برپایی قیامت دارد. اساتید برجسته تلاوت مصر مانند مصطفی اسماعیل، عبدالباسط محمد عبدالصمد، محمد عبدالعزیز حصان و شحات محمد انور، بنا بر آرشیو سایت‌های مرتبط همچون ایران صدا، از نظر کمّی و کیفی نسبت به دیگر قاریان بیشترین تلاوت را از سوره مبارکه «الحاقة» داشته‌اند و در تصویرگری آیات این سوره موفق بوده‌اند. این پژوهش با تحلیل مقام‌ها و تکنیک‌های تلاوت قاریان منتخب می‌کوشد ضمن ارزیابی تلاوت هر قاری، ویژگی‌های کلی یک تلاوت اثرگذار در القای معانی سوره مبارکه «الحاقة» را نشان دهد. قاریان برای ارائه تصویر بهتری از معانی این سوره که ناظر به حوادث هولناک قیامت است، از مقام‌های بیات، صبا، حجاز، رست و سه‌گاه بهره گرفته‌اند و کمتر به سراغ نغمات کرد، نهاوند و چهارگاه که متناسب با مفاهیم سوره نیست، رفته‌اند.

انسان موجودی با اراده است که در تعیین سرنوشت دینوی و اخروی خود دخیل است. سرنوشت انسان از عواملی چون عقیده، عمل، محیط، وراثت، عملکردهای معنوی و... تاثیر پذیرفته، اما اختیار و اراده‌ انسان غالب بر همه آنهاست. اعتقاد به قیامت از عوامل مهم در سرنوشت انسان است که در سرنوشت دنیوی و اخروی مومنان و منکران مؤثر است. پژوهش حاضر درصدد پاسخ‌گویی به این سوال است که براساس دیدگاه مفسران فریقین آموزه‌های سوره‌های حاقه و معارج اعتقاد به قیامت چه نقشی در سرنوشت دینوی و اخروی انسان دارد. بررسی توصیفی تحلیلی این مسأله نشان می‌دهد سوره‌های حاقه و معارج که به صورت توالی در ترتیب نزول و مصحف بوده در فضای نزول یکسان نازل شدند. خداوند در این دو سوره اثبات حقانیت، عظمت و قطعیت قیامت را به تصویر کشیده و با بیان سرنوشت دنیوی و اخروی دو گروه منکر و مومن قیامت در این دو سوره توجه مخاطب را جلب می‌کند. همانگونه که برای منکران قیامت سرنوشت دنیوی هلاکت و نابودی است، برای مومنان نجات و رهایی است. سرنوشت اخروی منکران قیامت نیز پس از احساس شرم و حسرت، جهنم بوده، در مقابل سرنوشت اخروی مومنان قیامت احساس رضایت و متنعم بودن بهشت و رضوان الهی است.

در تمامی مخلوقات عنصر مرئی و نامریی وجود دارد. در انسان نیز واقعیّت هایی وجود دارد که برخی مرئی و اغلب آن نامرئی است. رجحان نامرئی ها فقط از مقوله کمّ نیست بلکه کیفی نیز می باشد. این تقسیم بندی، ملهم از آیات 38 و 39 حاقّه است: «فلا اقسم بما تبصرون» و «و ما لا تبصرون». عموم مفسران قرآن کریم بر این باورند که مصادیق خارجی این دو آیه تمام کائنات را شامل می شود که محور اصلی آن انسان است. این تحقیق بنیادی و استنتاجی پس از بررسی آیات قرآن کریم و گزینش 470 واژه قرآنی مرتبط با انسان تدوین شده است و حدّاقل به چهار هدف می نگرد؛ سازگاری علم و قرآن، توجّه انسان به نامرئی ها، بسترسازی برای پذیرش حقایق ماورایی و مغیبات، تقویت تفکّر توحیدی و معادباوری. واژگان کلیدی