جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حضرت یونس (ع) یکی از پیامبران الهی است که داستان وی به صورت هدفمند در چهار سوره قرآن بیان می شود. بیان داستان حضرت یونس (ع) در قرآن، هانلیس کولوسکا را بر آن داشته که در مورد خاستگاه این داستان و عوامل مؤثر بر آن، به تحقیق و بررسی بپردازد. مقاله حاضر با در پیش گرفتن روش توصیفی-تحلیلی به نقد و بررسی دیدگاه کولوسکا در باب تفسیر داستان یونس (ع) در سوره قلم اختصاص دارد.دیدگاه کولوسکا پنج محور اصلی دارد که نخست به بررسی آنها می پردازیم. این پنج محور عبارتند از : تاریخ‌گذاری نزول، ساختارشناسی، بررسی مفردات و مفاهیم، بررسی ارتباطات میان‌سوره‌ای و پیوندهای ارتباطی داستان حضرت یونس (ع) با سنت و هنر یهودیت و مسیحیت. ذیل هر محور، ابتدا به تبیین دیدگاه کولوسکا، و سپس مفسران مسلمان می‌پردازیم، و از آن به عنوان معیاری برای نقد و ارزیابی دیدگاه کولوسکا بهره می‌جوییم. در قسمت‌هایی که در تفاسیر اسلامی مطالب مطرح‌شده از سوی کولوسکا وجود نداشته، ناگزیر به دیگر منابع اسلامی مراجعه کرده‌ایم. دیدگاه های کولوسکا در مواردی نظیر مکی بودن سوره قلم، و مقصود از آیات 48-50 سوره قلم با اندیشمندان مسلمان مشابه است و از جمله نقدهایی که بر کار وی وارد است: استفاده از منابع اندک اسلامی و برداشت‌های اشتباه از آنها، عدم استناد مطالب و ادعاها و دخیل شدن پیش‌فرض‌های دینی با رویکرد مسیحی، ابهام در عبارات و سطحی‌نگری است.کولوسکا در برداشت های اشتباه خود حضرت یونس (ع) را نبی معرفی نمی کند و وی را فردی فراموشکار و دارای غفلت و نسیان می داند.

علوم قرانی اصطلاحی است در حیطه مسائل مرتبط با تفسیر وطریقی است به دریافت بهتر از محتوای قرآن. مباحثی چون مکی ومدنی بودن سور، وحی ونزول قرآن ، اسباب النزول، مدت وترتیب نزول، جمع وتالیف قرآن،حجیت وعدم تحریف قرآن، مساله نسخ در قرآن، پیدایش متشابهات درقرآن، اعجاز قرآن ومسائلی از این دست در دانش علوم قرآنی مورد بحث قرار میگیرند. اکثر کتب نگاشته شده در زمینه علوم قرآنی که به این موضوع پرداخته اند ، مباحث را بصورت کلی وپراکنده بیان کرده و از بیان آنهابصورت منسجم وبرمبنای یک سوره کامل اجتناب نموده اند.در این سلسله ازپژوهشها سعی شده پس ازبررسی کتب معتبر درحوزه علوم قرآنی،مباحث مطرح شده درخصوص هریک ازسورمبارکه جزء29 را گردآوری نماییم. البته این امکان وجود دارد که پژوهش براساس صفحات پیش برود ودراین صورت امکان مطالعه سوربلند نیزوجود دارد وگفتنی است در این پژوهش ازپرداختن به طرح مباحث تفسیری تا حدامکان اجتناب خواهدشد وعمدتاتکیه برمباحثی مانند عام وخاص، مطلق ومقید وغریب القرآن وسایر مباحث است. ذکراین نکته ضروری است که سعی میشود تمام مباحث علوم قرآنی به دقت بررسی شود. در این پژوهش سعی بر آنست که مباحث علوم قرآنی سوره قلم به ترتیب آیات به دقت مورد بررسی قرار بگیرد.

انسجام و یکپارچگی علت اصلی معناداربودن و هدفمندبودن متن است و سبب جذّابیت و زیبایی آن می‌شود. پژوهش حاضر،‌ سوره قلم را براساس نظریه انسجام «مایکل هالیدی و رقیه حسن» با روش توصیفی‌تحلیلی ارزیابی کرده و میزان مؤلفه‌های انسجام را ارائه داده است. نتیجه پژوهش نشان می‌دهد در این سوره، 375 مورد عوامل انسجام از قبیل واژگانی و دستوری و پیوندی وجود دارد. از میان این عوامل، «انسجام واژگانی»، 179 مورد است که 142 مورد به تکرار و 37 مورد به باهم آیی مربوط می‌شود و 140 مورد «انسجام دستوری» در این سوره وجود دارد که از این میان 136 مورد به ارجاع و 4 مورد به حذف اختصاص دارد. انسجام پیوندی در این سوره، 56 مورد است که 15 مورد به ارتباط اضافه‌ای و 13 مورد به ارتباط سببی و 14 مورد به ارتباط زمانی و 14 مورد به ارتباط خلاف انتظار مربوط می‌شود. از میان این دسته از موارد انسجام، تکرار و ارجاع به‌ترتیب بالاترین درصد انسجام را به خود اختصاص داده است. موارد دیگر انسجام، به‌ترتیب میزان به‌کاررفته در این سوره، مراعات‌النظیر، ارتباط اضافه‌ای، ارتباط زمانی و تباین، ارتباط سببی، باهم‌آیی دستوری، تضاد و حذف هستند.