جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی

فارسی  |   العربیه  |   English  
telegram

در تلگرام به ما بپیوندید

public

کتابخانه مجازی الفبا
کتابخانه مجازی الفبا
header
headers
پایگاه جامع و تخصصی کلام و عقاید و اندیشه دینی
جستجو بر اساس ... همه موارد عنوان موضوع پدید آور جستجو در متن
: جستجو در الفبا در گوگل
مرتب سازی بر اساس و به صورت وتعداد نمایش فرارداده در صفحه باشد جستجو
  • تعداد رکورد ها : 15
درسگفتار براهین اثبات وجود خدا
مدرس:
مصطفی ملکیان
نوع منبع :
درس گفتار،جزوه وتقریرات
منابع دیجیتالی :
چکیده :
مدخل ورود به مباحث استدلالی در باب گزاره های دینی سخن رسید به نقطه مشترک بین نظریه دورکیم و فروید وفروم ویونگ. گفتیم که ما وقتی به دنبال انگیزه های روانی و اجتماعی اعتقاد به وجود یک شیئ می رویم که وجود آن چیز قابل اثبات عقلانی نباشد. آیا واقعا اعتقادات دینی را نمی توان عقلانی کرد ؟ عمده ترین و مهمترین اصل اعتقادی، قضیه «خدا وجود دارد» می باشد. بحث دوم: اثبات وجود خدا از اینجا وارد بحث دیگری بنام اثبات وجود خدا می شویم. اقوال درباره ی وجود خدا درباره وجود خدا فیلسوفان دین به سه دسته تقسیم می شوند : ۱-وجود خدا اثبات شده است. ۲-وجود خدا اثبات نشده است. ۳-وجود خدا اثبات نشدنی است. سخن درباره قضیه «خدا وجود ندارد» نیست بلکه «خدا وجود دارد» محل کلام است. طریق استدلال بر هریک از اقوال سه گانه قول اول: بیان حداقل یک دلیل بر وجود خدا اجمالا، اگر کسی قائل شود به قول اول، این شخص باید لااقل یک دلیل عقلانی عرضه کند که نه به لحاظ منطق صوری و نه منطق مادی اشکال نداشته باشد. قول دوم: خدشه در تمام استدلالات بر وجود خدا و اما قائل به قول دوم باید تمام استدلالات بر وجود خدا از ناحیه ادیان و فیلسوفان را خدشه کند. و اما قائل به قول سوم باید راه دیگری را طی کند. قول سوم: کسانی که می گویند وجود خدا قابل اثبات نیست دو راه طی کرده اند : طریق اول: محدودیت قوای ادراکی ما چگونه عقلی که محدود است می تواند احاطه علمی پیدا کند بر خدایی که علی الفرض نا محدود است. تا وقتی که عقل بشر محدود است و خدا نا محدود فرض می شود، وجود خدا ثابت نشدنی است. این راه در فرهنگ بشری بسیار سابقه دار است. کما اینکه بعضی از عرفا چنین سخنی گفته اند. طریق دوم: متنافی الاجزا (Paradoxical) بودن مفهوم خدا مفهوم متنافی الاجزاء، مفهومی است که در دل خودش بعضی از اجزاء با یکدیگر تناقض دارند. مثل مفهوم یخ مایع. باید توجه کرد که اثبات وجود یک چیز یعنی اثبات مصداق داشتن یک مفهوم. بنابراین راه اثبات وجود یخ مایع بسته است. چون یخ آن است که جامد باشد و مایع آن است که جامد نباشد. پس وجود چیزی را باید ثابت کنیم که، هم جامد است و هم جامد نیست. و این مستلزم تحقق تناقض است. این راه دوم سابقه چندانی ندارد. طرفداران طریق دوم: بعضی از فیلسوفان در باب خدا چنین ادعایی دارند. اینها می گویند خدای ادیان و مذاهب ویژگیهایی دارد. مثلاً عالم مطلق است، قادر مطلق است، خیر خواه علی الاطلاق است. یا مفاهیم دیگری که در متون مقدس نیامده است. ولی متدینان به آن معتقد هستند. مثلا خدا واجب الوجود است، لایتناهی است و بدون زمان و مکان است. بعضی گفته اند که علم مطلق متنافی الاجزاء است و بعضی قدرت مطلق را و به همین ترتیب. از میان شش صفت مذکور، بیشتر از همه روی قدرت مطلق اشکال شده است. برخی لوازم منطقی قول سوم ۱-عدم تلازم میان قول به عدم اثبات یا عدم توانایی اثبات خدا با قول به عدم وجود خداوند نکته : اگر کسی قائل شد وجود خدا اثبات نشده است و یا اثبات نشدنی است، معنایش این نیست که خدا وجود ندارد. بلکه بسیارند کسانی که می گویند خدا وجود دارد، ولی وجود خدا تاکنون اثبات نشده است و یا اثبات نخواهد شد. پس ملازمه ای بین این دو معنا نیست. ممکن است کسی از راه فطرت و دل یا … به وجود خدا قائل شود ولی آن را عقلاً اثبات نشده بداند. مثلا کیرکگور فیلسوف و عارف بزرگ مسیحی می گوید وجود خدا عقلاً ثابت نشده است. ۲-تلازم میان قول به متنافی الاجزاء بودن خداوند و نفی خداوند بله، اگر کسی بگوید وجود خدا اثبات نا شدنی است، چرا که خدا مفهومی است متنافی الاجزاء، در این صورت بین این سخن و انکار وجود خدا ملازمه می باشد. این سه قول، هر کدام قائلین متعددی دارد. قبل از پرداختن به اقوال، ذکر چند مقدمه لازم است. بحثی منطقی و معرفت شناسانه در مدخل مباحث استدلالی در باب وجود خداوند راه های اثبات یک قضیه مقدمه اول : « xوجود دارد» این قضیه چه وقت اثبات می شود ؟ راه اول: محسوس بودن متعلق گزاره(x) راه اول برای اثبات این قضیه این است که بگویم : « xمحسوس من است» در این صورت می توانم بگویم که : «x وجود دارد» «چون اگر معدوم باشد، قابل حس نیست. حس و محسوس در اینجا به معنای اعم از حس ظاهر و باطن است. محسوس به حس ظاهر مثل رنگها، بوها، طعم ها، و محسوس به حس باطن مثل : خشم، امید، محبت، حسد و …» منکر این راه فقط شکاکان افراطی هستند که ما فعلا از رای آنان صرف نظر می کنیم. اما آیا راه دومی هم وجود دارد یا نه ؟ اگر راه دیگری در کار نباشد، ما باید اولاً دست از قول به وجود جواهر برداریم. یعنی جوهری بنام صندلی، در، دیوار، گربه، انسان و … وجود ندارد. ماده و صورت و جسم و عقل و حتی احتمالا نفس وجود ندارد، اعراض نسبی هم وجود ندارند. اعراض نفس یعنی کم و کیف هم محدود می شوند. راه دوم راه دوم را به دو تعبیر بیان می کنیم : طریق اول: لااقل یکی از آثار و خواص Xمحسوس باشد. اول اینکه – لااقل یکی از آثار و خواص Xمحسوس من باشد. طبق راه اول می گویم Aوجود دارد چون محسوس من است. و چون Aاثر و خاصیت Xاست، پس Xهم وجود دارد. طریق دوم: امری که در ارتباط با xاست، محسوس باشد. تعبیر دوم اینکه : گاهی چیزی محسوس من واقع می شود، لذا می گوییم وجود دارد، و بعد می بینیم وجود او قابل توجیه نیست، مگر اینکه به وجود شیئی دیگر قائل شوم، پس به وجود شیئی دیگر هم قائل می شوم. مثال : فرض کنید که شما دفعتا در بیابانی لم یزرع و خالی فرود آیید. بعد از قدم زدن ناگهان کاسه آش داغی در وسط بیان ببینید. فرض می کنیم محسوس شما وجود کاسه آش است. اما قول به وجود کاسه آش متوقف است بر اینکه قائل شوید در این حوالی، انسانی وجود دارد، آن شخص آشپزی بلد است، آب داشته است،نمک داشته است، نخود و لوبیا داشته است، نیازی به پختن آش داشته است. وسیله پختن داشته است، این ظرف تا چند دقیقه قبل روی آتش بوده است و … اما هیچکدام از این امور محسوس شما نبوده است، اما شما از راه دوم قائل به این امور می شوید. در اینجا امری محسوس است که جز با فرض وجود Z,Y,Xوجود او قابل توجیه نیست. حال آیا راه سومی هم وجود دارد یا نه ؟ خیر. تیغ اکام و نفی راه سوم یکی از فلاسفه و اسقف های قرون وسطای مسیحی در اینجا کلامی دارد. ویلیام اهل اکام یکی از شهرهای اروپا می گوید : اگر انسان ادعای وجود Xرا کند و بعد نه خود او و نه اثری از او را حس نکرده باشد، این شخص از دایره انسانیت خارج است. ما راه سومی برای قائل شدن به وجود Xنداریم. اگر کسی این حرف را منکر شود، باید هرامر لاطائلی را قبول کند. مثلا باید بپذیرد که اسب دو سر و شش دم وجود دارد. فلان و بهمان چیز هم وجود دارد. یعنی وجود هر شیئی دیگری در بیابانها زیر هر بوته ای، غولی خوابیده است. در حمام ها و انباری ها جن وجود دارد. در بیابنها آدم ربا وجود دارد. در دریاها نسناس وجود دارد و … اما اگر کسی این قاعده دو لبه را بکار برد، جهان خلوت و سترده می شود. لذا به این قاعده دو لبه، تیغ اکام یا استره اکام می گویند. تفاوت عارفان و فیلسوفان در قول به وجود خداوند تنها گروهی که از راه اول، می گویند خدا وجود دارد، عرفا هستند. آنان می گویند که با علم حضوری و حس باطنی خدا را می یابند. اما غیر عرفا از راه دوم قائل به وجود خدا می شوند. یا از راه حرکت و یا نظم و یا امر و نهی اخلاقی که مثبت آمر و ناهی است است و یا …
نقد عقل خودبنياد دينی
نویسنده:
حسن احمدی
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
چکیده :
چکيده استاد محمدرضا حکيمي را بايد يکي از ارکان مکتب تفکيک در دوران معاصر به‌شمار آورد؛ شخصيتي که اين مکتب را با آثار جذاب و خواندني خويش بيش از همه و هميشه بر سر زبان‌ها انداخت و برايش اعتبار و آبرويي درخور کسب کرد. طرح ديدگاه «عقل خودبنياد ديني» از سوي تفکيکيان و از جمله استاد حکيمي، تلاشي براي خالص‌فهمي گزاره‌هاي ديني و پيراستن آن از شوائب انديشه‌هاي التقاطي و وارداتي است. در اين ديدگاه، ابتدا عقل در تقسيمي کلي به دو قسم پيشاديني و پساديني تقسيم مي‌شود و سپس با استناد به اينکه عقل پساديني يا همان عقل خودبنياد ديني به دليل اتصال به کانون لايزال وحي الهي از تمامي انحاي احتياج مبراست، بر استقلال و خودبسندگي اين عقل از ديگر حوزه‌هاي معرفتي تأکيد مي‌شود. در پژوهش پيش رو با تمرکز بر آثار استاد حکيمي و با روش توصيفي و تحليلي به نقد و ارزيابي اين ديدگاه پرداختيم. نتيجه آن شد که اعتبار اين ديدگاه به دليل ضعف‌ها و کاستي‌هاي درخور توجهش از کفايت لازم برخوردار نيست؛ ضعف‌هايي نظير ابهام در ماهيت و عناصر هويت‌ساز عقل خودبنياد ديني و تعارضات موجود ميان تبيين استاد حکيمي و مباني مکتب تفکيک که نمي‌توان به‌سادگي از آنها عبور کرد.
صفحات :
از صفحه 75 تا 86
آرا معرفتی دنس اسکوتوس و مقایسه آن با آرا ابن سینا
نویسنده:
مهدی عباس زاده
نوع منبع :
مقاله , مطالعه تطبیقی
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
تهران: دانشگاه علامه طباطبایی,
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
چکیده :
این نوشتار بر آن است که به بررسی و تبیین آرا فیلسوف و متکلم اسکاتلندی مدرسی، یوهانس دنس اسکوتوس (1308-1266 م.) درباره «معرفت» و مقایسه اجمالی آن با آرا معرفتی ابن سینا بپردازد. اسکوتوس ترجمه لاتین کتاب «الشفاء» ابن سینا را مطالعه کرده است و آنگونه که در ضمن این نوشتار مشاهده خواهد شد، افکار و آرا معرفتی ابن سینا بر آرا اسکوتوس در زمینه قوای ادراکی، فرایند ادراک، متعلق طبیعی عقل، اقسام معرفت و مراتب یقین و ... تاثیر بسیار داشته است. به رغم اینکه هم اسکوتوس و هم ابن سینا در حوزه افکار فلسفی به نحوی تحت تاثیر ارسطو و سنت مشاء هستند و بالطبع شباهت های فراوانی در آرا این دو متفکر وجود دارد، لکن برخی تفاوتها نیز قابل طرح است. از این جهت می توان آرا این دو متفکر را با هم مقایسه کرد چراکه زمینه منطقی برای چنین مقایسه ای وجود دارد. البته باید توجه داشت که به هر حال، اسکوتوس در فضای فکری مسیحیت می اندیشد و ابن سینا در عالم اسلامی، و این تفاوت فضا و فرهنگ را در هر مقایسه ای همواره باید مدنظر داشت.
صفحات :
از صفحه 53 تا 74
آسیب شناسی مکاشفات از منظر ابن عربی
نویسنده:
محمد مهدی گرجیان, حسن غروی
نوع منبع :
مقاله , کتابخانه عمومی
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
تهران: انجمن علمی عرفان اسلامی ايران,
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
چکیده :
آسيب پذيری برخی از مكاشفات در عرصه تبيين و تفسير و تاويل مورد انكار عرفای سترگ نبوده و نيست و ابن عربی نيز به برخی از اين موارد اذعان می نمايد. ايشان ذات مكاشفه را از حيث منشا، آسيب ناپذير دانسته تنها احتمال خطا را از ناحيه مكاشِف ساري و جاری می داند. سخن اينجاست كه اين مطلب تا چه اندازه مقرون به صحت بوده و در چه مراحل و ساحتی امكان نفوذ آسيب به ساحت يافته های عرفانی وجود دارد؟ مراحل و موازين راستی آزمايی و سنجش صحت و سقم مكاشفه در مقام گزارش متكلم و مكاشِف، و نقش مولفه های تبيينی و منشا اين خطاها مورد بررسی قرار گرفته راهكارهای رهايی از اين آسيب احتمالی ارائه می گردد.
صفحات :
از صفحه 56 تا 82
پلانتینگا و مسئلۀ عقلانیت خداباوری
نویسنده:
حسن قنبری
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
قم: پرديس فارابی دانشگاه تهران ,
چکیده :
در این مقاله عقلانیت خداباوری را در سه اثر مهم پلانتینگا دنبال کرده ایم؛ سه اثری که نویسنده در آنها توانسته است ضمن پاسخ دادن به ایراد های منتقدان، دیدگاه خود را بیان کند. ما در این نوشتار سیر بحث پلانتینگا در این کتاب ها را دنبال کرده و پس از تبیین دیدگاه وی، به نقد و بررسی آن پرداخته ایم. بر این اساس ابتدا به نقد و بررسی برهان تمثیلی وی پرداخته می شود و در ادامه بیان خواهد شد که در نقد های وی به قرینه گرایی و مبناگرایی نوعی تهافت دیده می شود. در پایان نیز گفته خواهد شد که این دیدگاه وی که باور به خدا نیازی به قرینه ندارد، به نوعی ایمان گرایی نزدیک است.
صفحات :
از صفحه 721 تا 736
حواس باطنی از منظر معرفت شناسی
نویسنده:
محمد حسین زاده
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی,
کلیدواژه‌های فرعی :
تصور و تصدیق , معرفت ظنی , علم حضوری , ادراک کلیات , عالم عقول , خیال متصل , معرفت یقینی , رابطه وجودی نفس و قوا , مفاهیم شهودی , تعبیر خواب , خواص نفس حیوانی , فعل مصوره , معرفت تقلیدی , یقین , عالَم مثال منفصل(مقابل مثال متصل) , عالَم مثال متصل(مقابل منفصل) , عالَم طبیعت کلی(مقابل هباء) , علم حصولی(مقابل علم حضوری) , مبناگروی خطاپذیر(مقابل مبناگروی خطاناپذیر) , حواس ظاهر(مقابل باطن) , واهمه , خیال(معرفت شناسی) , متصرفه , صورت متخیله(اصطلاح وابسته) , قوه متفکره(اصطلاح وابسته) , مُثُل افلاطونی(اصطلاح وابسته) , سیر نفس به سوی خدا , قوای نباتی , تجرد قوای ادراکی , خطا پذیری حافظه , حلول قوا در مغز , نسبت خیال و حس مشترک , صور جزئیه , معانی جزئیه , ترکیب معانی و صور , ترکیب معانی کلی , خزانه صور و معانی , اقسام خواب و رؤیا , ادراکات حس مشترک , شرایط ادراک حسی , انکار قوه وهم , تمایز ادراک حسی و خیالی , تعریف «حواس باطنی» , تمایز و همکاری قوا , کارکردهای حسّ مشترک , قملرو حسّ مشترک , تمایز حسّ مشترک و حواس ظاهری , خطاپذیری ادراکات خیالی , حضوری یا حصولی بودن ادراکات خیالی , قیاس ذو الحدّین , معیار تعدد قوای نفس , خطا ناپذیری علم حضوری , خطا پذیری مکاشفات عرفانی , ارواح بسیط , جایگاه حافظه در روان‌شناسی , اقسام حافظه , مراحل حافظه در روان شناسی , گستره حافظه در معرفت‌شناسی , قلمرو حافظه , گزاره‌های مربوط به علوم پیشین , گزاره‌های مبتنی بر اخبار , نظریات در باب ادارک حسی , موجّه‌سازی در بادی امر , قضیه تجربی , مولد بودن حافظه , استدلال‌های پسین , دانشهای پسین , دانشهای پیشین , معرفتِ منطقی غیرمبتنی بر تقلید ,
چکیده :
گرچه بررسي حواس باطني از منظر معرفت‌شناسي كمتر مورد توجه قرار گرفته است و تفكيك ميان ساحت معرفت‌شناختي و وجودشناختي آنها مشكل به نظر مي‌رسد، اما در ميان انبوه مباحث، مي‌توان مطالبي يافت كه صبغه معرفت‌شناختي دارند. اين نوشتار پس از تعريف «حس باطني» و طبقه‌بندي آن، نگاهي گذرا به «حس مشترك» و خزانه آن، و «خيال» و قلمرو و كاركردهاي آنها دارد و ادراك خيالي (تخيّل) را از ابعاد و ساحت‌هاي گوناگون، به ويژه از بعد خطاپذيري و خطاناپذيري، بررسي كرده است. در ادامه، به حافظه، قلمرو، كاركردها و ويژگي‌هاي آن مي‌پردازد و اعتبار آن را ارزيابي مي‌كند. به نظر مي‌رسد حافظه مولّد معرفت يقيني نيست، بلكه راه يا ابزاري ثانوي است كه معرفت‌ها را حفظ و نگه‌داري مي‌كند و با يادآوري، آنها را در عرصه ذهن حاضر مي‌سازد. هرگاه كوچك‌ترين ترديدي نسبت به نتايجي كه در ذهن داريم حاصل شود، مي‌توان استدلال‌هاي آنها را مرور و ارزيابي كرد و در نتيجه، معرفت يقيني خود را تثبيت نمود. اگر صرفاً به حافظه استناد گردد و تنها بدان اكتفا شود، نمي‌توان از خطا ايمن بود.
صفحات :
از صفحه 65 تا 108
عقل و دیگر قوای ادراکی در قرآن
نویسنده:
محمد عبدالله الشرقاوی
نوع منبع :
مقاله , ترجمه اثر
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
تبریز: دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز,
چکیده :
برای تحقیق در موضوع "عقل در قرآن" به روشی اعتماد کرده ام که استقراء و جمع آوری آیات، تطبیق و تامل مهمترین عناصر آن هستند. ابتدا آیات قرآن را استقراء کرده ام، از خلال این استقراء مرحلۀ جمع آوری آیات مرتبط با موضوع نیز انجام پذیرفت، سپس به تامل در آیات منتخب پرداختم.
صفحات :
از صفحه 140 تا 159
نگاه عرفانی به اختلاف عقاید و ادیان بررسی دیدگاه قونوی
نویسنده:
سیدمحمود یوسف ثانی
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
تهران: موسسه پژوهشی حكمت و فلسفه ايران,
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
چکیده :
قونوی در رساله مستقلی با عنوان الرساله المفصحه عن منتهی الافکار و سبب اختلاف الامم و نیز در برخی دیگر از آثار خود به بررسی مساله اختلاف عقاید و ادیان و پی جویی از علت یا علل آن پرداخته است. او هر چند در وهله نخست از این اختلاف تبیینی معرفت شناختی به دست می دهد و تلقیات و برداشت های گوناگون و یا دلایل و براهین مختلف در قبول و رد عقاید را علت اختلاف آنها قلمداد می کند، ولی در این مرحله متوقف نمی ماند و با ارجاع اختلاف های معرفت شناختی به امور هستی شناختی در نهایت این اختلاف ها را معلول توجهات ادراک کنندگان و آنها را نیز تابع مقاصد و اهداف آنان و مقاصد و اهداف را نیز تابع اختلاف مزاج ها و روحیات افراد و محصول تفاعلات بین روح و جسم، و آنها را نیز در غایت امر معلول یا محصول اختلاف در آثار تجلیات اسمایی متعین و متعدد در مرتبه قابل ها و به تناسب استعداد آنها می داند و بدین ترتیب، اختلاف عقیده در مرتبه عقل نظری در خصوص امری واحد را مساله ای طبیعی دانسته، به تبع آن اختلاف ادیان و عقاید دینی را نیز امری ناگزیر و لازمه تجلیات اسمای الهی قلمداد می کند.
صفحات :
از صفحه 73 تا 86
کاربردهای قاعده الواحد در علوم اسلامی
نویسنده:
محسن میری (حسینی)
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
قم: موسسه فرهنگی تحقیقاتی إسراء,
کلیدواژه‌های اصلی :
چکیده :
دانشمندان اسلامی قاعده «الواحد» را در دانش‌های مختلف و موضوعات متعددی به کار گرفته‌اند. تبیین و بررسی برخی از کاربردهای قاعده الواحد در دانش‌هایی همچون ما بعدالطبیعه، طبیعیات و اصول فقه، موضوع نوشتار حاضر است.
صفحات :
از صفحه 33 تا 56
  • تعداد رکورد ها : 15