جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی

فارسی  |   العربیه  |   English  
telegram

در تلگرام به ما بپیوندید

public

کتابخانه مجازی الفبا
کتابخانه مجازی الفبا
header
headers
پایگاه جامع و تخصصی کلام و عقاید و اندیشه دینی
جستجو بر اساس ... همه موارد عنوان موضوع پدید آور جستجو در متن
: جستجو در الفبا در گوگل
مرتب سازی بر اساس و به صورت وتعداد نمایش فرارداده در صفحه باشد جستجو
اصالت وجود
عنوان :
نوع منبع :
مقاله , مدخل مفاهیم(دانشنامه مفاهیم)
وضعیت نشر :
ویکی شیعه,
کلیدواژه‌های اصلی :
چکیده :
اصالت وجود، نظریه‌ای در فلسفه اسلامی است که در چند قرن اخیر مطرح و برجسته شده است در مقابل اصالت ماهیت. قائلین به اصالت وجود، خارجیت و عینیت اشیاء را ناشی از وجود آنها می‌دانند و ماهیت را امری اعتباری می‌دانند. در مقابل، قائلین به اصالت ماهیت، امور مذکور را ناشی از ماهیت آنها می‌دانند. برخی از پژوهشگران نزاع مذکور را ناشی از خلط بین هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی دانسته‌اند. تاریخچه: مسئله اصالت وجود و ماهیت، سابقه تاریخی زیادی ندارد؛ این مسئله در جهان اسلام ابتکار شده است. فارابی و بوعلی و خواجه نصیر الدین طوسی و حتی شیخ اشراق بحثی به عنوان اصالت ماهیت و اصالت وجود طرح نکرده‌اند. این بحث در زمان میرداماد (اوایل قرن یازدهم هجری) وارد فلسفه شد. میرداماد قائل به اصالت ماهیت بود، اما ملاصدرا، شاگرد وی، اصالت وجود را به اثبات رساند و از آن تاریخ همه فیلسوفان قابل توجه، اصالت وجودی بوده‌اند. محل نزاع: در اشیاء دو معنا قابل تمییز است: یکی چیستی آنها و دیگری هستی آنها. بسیاری چیزها هستی روشنی دارند، یعنی می‌دانیم هستند، ولی نمی‌دانیم که چیستند. مثلاً می‌دانیم که حیات هست، برق هست، اما نمی‌دانیم حیات چیست، برق چیست. در مقابل، بسیاری چیزها را می‌دانیم که چیستند، مثلاً تعریف روشنی از «دایره» داریم، اما نمی‌دانیم در طبیعت عینی دایره واقعی وجود دارد یا نه. دو معنای مذکور، یعنی دوگانگی ماهیت (چیستی) و وجود (هستی)، صرفاً ذهنی است؛ یعنی در ظرف خارج، هر چیزی دو چیز نیست. لذا، یکی از این دو، عینی و اصیل است و دیگری اعتباری و غیر اصیل. محل نزاع و اختلاف اینجاست: گروهی وجود را اصیل می‌دانند و گروهی ماهیت را. معنای اصالت: اصالتی که در بحث وجود و ماهیت مقصود است، به معنای عینیت و خارجیت است در مقابل اعتباریت که به معنای عدم عینیت و خارجیت و محصول ذهن بودن است. هر یک از وجود و ماهیت که اعتباری دانسته شود، بدین معناست که به هیچ وجه جنبه عینی ندارد، نه به عنوان اصل و اساس بودن و نه به عنوان فرع و نتیجه بودن. اهمیت و ضرورت بحث: مساله اصالت وجود را از مبنایی‌ترین مسائل فلسفی بلکه مبنایی ترین مساله در فلسفه اسلامی دانسته‌اند زیرا که بسیاری از مسائل مهم فلسفی نظیر «علیت و تبیین دقیق آن»، «ارتباط ممکنات با واجب تعالی» و «حرکت جوهری» بر مساله اصالت وجود مبتنی است. پذیرش اصالت وجود یا اصالت ماهیت، تاثیر بسزائی در موضع‌گیری ما نسبت به این مسائل دارد. مثلا، طرفداران اصالت وجود، ارتباط ممکنات با واجب تعالی را وجودی توضیح می‌دهند اما طرفداران اصالت ماهیت، آن را ماهوی توضیح می‌دهند. دلایل اصالت وجود: ماهیت ذاتاً اقتضائی نسبت به وجود و عدم ندارد و چنین چیزی نمی‌تواند نمایانگر واقعیت عینی باشد. همچنین تا مفهوم وجود را حمل بر ماهیت نکنیم، از واقعیت عینی آن سخنی نگفته ایم. در علم حضوری که خود واقعیت عینی، بی‌واسطه، مورد شهود قرار می‌گیرد اثری از ماهیت یافت نمی‌شود. حیثیت ذاتی واقعیت‌های خارجی، حیثیت تشخص و اباء از صدق بر افراد است؛ در صورتی که ماهیت، ابائی از صدق بر افراد ندارد و بدون وجود، تشخص نمی‌یابد. اگر واقعیت خارجی، مصداق ذاتی ماهیت بود باید خدای متعال هم دارای ماهیت باشد. منتقدان اصل نزاع: احمد احمدی، نزاع اصالت وجود و اصالت ماهیت را ناشی از خلط معانی وجود با معانی ماهیت، و به تعبیر دیگر، خلط هستی‌شناسی با معرفت‌شناسی می‌داند که با دانستن جایگاه هرکدام از هستی و شناخت، جایی برای این بحث باقی نمی‌ماند. آنچه در بیرون ذهن است به هر نامی نامیده شود همان واقعیت واحدی است که منشأ تأثیر و تأثر و علیت و معلولیت و شدت و ضعف مراتب (تشکیک) و سایر صفات و ویژگی‌های وجود در مذهب اصالت وجود است. غلامرضا فیاضی نیز می‌گوید:وجود و ماهیت،هر دو موجودند؛ بدین معنا که واقعیت خارجی، که یک مصداق است، هم مصداق وجود است و هم ماهیت. مفهوم وجود، ناشی از ما به الاشترک (امور مشترک اشیاء) است و مفهوم ماهیت، ناشی از ما به الامتیاز (وجه مشخصه یک چیز از چیزهای دیگر) است؛ در عین اینکه ما به الاشتراک و ما به الامتیاز در خارج دقیقاً یک چیزند.
ملاحظاتی در باب حرکت جوهری
نویسنده:
سید حسن سعادت مصطفوی
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
تهران: دانشگاه تهران,
کلیدواژه‌های اصلی :
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
چکیده :
حرکت جوهری که یکی از فروع اصالت و تشکیک وجود را تشکیل می دهد، مبنای بسیاری از موضوعات و مسائل حکمت متعالیه است. در این مقاله، این نظریه از چهار جهت مورد بحث و بررسی قرار می گیرد: 1- از جهت اصولی که این نظریه بر آن استوار است، 2- دلایل و براهینی که برای اثبات آن مطرح کرده اند، 3- نقد و بررسی دلایل نفی و اثبات و پاسخها، 4- نتایج و پیامدهایی که بر این نظریه در صورت اثبات مترقب می شود. پیش از ورود به این بحث، مطالبی که به عنوان مبادی در شناخت و معرفت به زوایای این نظریه دخالت تام دارند و ضروری به نظر می رسند، به عنوان مقدمه بیان می شوند.
صفحات :
از صفحه 51 تا 66
بررسی معانی گوناگون اصالت وجود و اعتباریت ماهیت در نظام صدرایی
نویسنده:
عبدالرسول کشفی,محمد بنیانی
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
چکیده :
ملاصدرا در آثار خویش اصالت وجود، و، به تَبَع، اعتباریت ماهیت، را در دو معنا به کار می برد: 1. مفهوم وجود در عالم خارج از ذهن دارای مصداق است، اما ماهیت مصداق خارجی و بیرونی ندارد. 2. هر دو دارای مصداق خارجی اند با این تفاوت که وجود تحقق بالذات، و ماهیت به عرض و به واسطة وجود تحقق خارجی دارد. بنابر معنای اول، عالم خارج صرفاً عالم وجود است و بر اساس معنای دوم، عالم خارج عالم وجود و ماهیت، هر دو، است. نظریه های مبتنی بر اصالت وجود برخی مبتنی بر معنای اول از اصالت وجود و بعضی مبتنی بر معنای دوم است. از آنجا که این دو معنا با یکدیگر ناسازگارند (زیرا یکی تحقق خارجی ماهیت را نفی و دیگری اثبات می کند)، نظام صدرایی دستخوش نوعی ناسازگاری درونی است. برای رفع این ناسازگاری لازم است یکی از دو معنا و نظریه های مبتنی بر آن از نظام صدرایی حذف گردد. مقالة حاضر می کوشد این ناسازگاری را در سخنان، ادله و لوازم معرفتی نظام اصالت وجود صدرایی نشان دهد.
احتجاج ایمانوئل کانت و مَکس بلک له نظریه اصالت وجود ملاصدرا
نویسنده:
میر سعید موسوی کریمی
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
چکیده :
بسیاری از فلاسفه، کانت را بنیانگذار دیدگاهی دانسته اند که برمبنای آن، «وجود»، محمول واقعی نیست. مَکس بلک نیز از زمره فلاسفه» مشهور تحلیلی است که بیشترشان بر این باورند که «وجود» صرفاً میتواند سور قضایای جزئیه (وجودی) باشد، و لذا نقشی بعنوان محمول گزارهها ندارد. در نتیجه، وجود، قابل حمل به اشیاء و افراد نیست. بعبارت دیگر، وجود اصولاً نمیتواند به عنوان یکی از ویژگیهای اشخاص و اشیاء در نظر گرفته شود. اما این مقاله، در پیآنستکه در دو بخش اول و دوم خود نشان دهد که دو آزمایش فکری که این دو فیلسوف طراحی کرده اند، یکی درباره تمایز بین سزار واقعی و سزار ممکن (تمثیل کانت)، و دیگری فرض دو کُرة دقیقاً یکسان و در عین حال متمایز (تمثیل مَکس بلک)، میتوانند بعنوان دو برهان در راستای نظریة اصالت وجود صورتبندی شوند. این دو آزمایش فکری همچنین موید این دیدگاه ملاصدرا است که نظریة اصالت وجود بطور بدیهی صادق است، بگونهیی که این نظریه، هر چند بشکلی خام و ناخودآگاه، مرتکز ذهنی و پیش فرض هستی شناسانة فلاسفهیی است که دیدگاههای فلسفی آنها در ظاهر سازگاری چندانی با این نظریه ندارد. در بخش پایانی مقاله نیز باختصار به رابطة بین وجود و ماهیت برمبنای نظریة اصالت وجود، و پاسخ برخی اشکالات به آن، پرداخته خواهد شد.
اگر قائل به تشکیک وجود باشیم به اصالت وجود معتقدیم و اگر قائل به وحدت شخصی وجود باز هم باشیم به اصالت وجود معتقدیم حال سوال این است که اصالت وجودی که در تشکیک وجود مطرح می‌کنیم با اصالت وجودی که در وحدت شخصی وجود قائلیم تفاوت دارد؟
نوع منبع :
پرسش و پاسخ
پاسخ تفصیلی:
کسی که قائل به مراتب تشکیکی وجود در مراتب است همه مراتب را اصیل و دارای ثمره می‌داند و برای همه مراتب واقعیت قائل است و کسی هم که به وحدت شخصی وجود قائل است و وجود را واحد می‌داند همین واحد شخصی را اصیل می‌داند. پس فرق در متعلق اصالت است نه خود اصالت بیشتر ...
منابع دیجیتالی :
آیا دوانی بدون طرح اصالت وجود ‌توانسته وحدت شخصی وجود را تبیین کند؟
نوع منبع :
پرسش و پاسخ
پاسخ تفصیلی:
وحدت شخصی وجود بر اصالت وجود مبتنی نیست اگرچه کسی که به وحدت شخصی وجود قائل است وجود را هم اصیل لمی‌داند نه اعتباری اما این‌طور نیست که حتما به اصالت وجود معتقد باشد تا بتواند وحدت شخصی وجود را تبیین کند اگرچه اصالت وجود باید پذیرفته شود؛ زیرا وجود ش بیشتر ...
منابع دیجیتالی :
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
إسلام ومدارس الغرب
نویسنده:
علی شریعتی؛ ترجمه عباس الترجمان؛ تحقیق و تعلیق محمدحسین بزی
نوع منبع :
کتاب , ترجمه اثر
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
بیروت: دارالامیر,
چکیده :
خود دکتر شریعتی درباره کتاب حاضر می نویسد: بلطف وتوفيق من الله تعالى، اللذين يجعلاني خجلاً أمام مظاهر المحبة المشفوعة بالمعجزات مما تألم قلبي فكانت رحمته قد سببت لي الإنفجار بعد الهيجان، ودون أن أكون أهلاً سلكت طريقاً لم أفرط فيها حتى بلحظة واحدة من عمري لارتكب حراماً، فوفقني الله لكي أعالج ما أحسست به من ضعف، ولا تعلوها لذة عندما يمضي العمر القصير بهذا الشكل. ...لنذهب أيها الأصدقاء ونبحث عن ساحل آخر، ونخترق جدران الليل الظلماء، ونتسلل حثيثاً من الظلمة التي عتمت حياتنا لنخرج منها دون رجعة، وعندها يجب أن تجد سبيلاً للوصول إلى ذلك اليوم الجديد الذي سنرفع فيه رؤوسنا شامخة فخراً بالمقاومة والصلابة التي أبديناها، ذلكم يوم الوعي والفكر الجرئ الدائم التحدي.
رابطه اصالت وجود و مجعولیت آن
نویسنده:
غفوری نژاد محمد
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
چکیده :
دو مساله اصالت وجود و مجعولیت آن پیوستگی تامی با یکدیگر دارند. حکما این دو مساله را به صورت کاملا جداگانه مطرح کرده و احیانا مورد استدلال قرار داده اند .برخی همچون هیدجی و محمدتقی آملی در توجیه این تفکیک، وجوهی را ذکر و عده ای از معاصران نیز از آنان پیروی کرده اند، اما مطهری این توجیهات را نپذیرفته و اثبات اصالت وجود را برای اثبات مجعولیت آن کافی دانسته است. وی از هر گونه نقد و رد این توجیهات خودداری و در کمال اختصار به بیان این امر که "این دو اصل ملازم یکدیگرند و تفکیک آن دو از یکدیگر صحیح نیست" اکتفا کرده است. در این مقاله پس از نقل توجیهات هیدجی و آملی و نظریه مطهری، میان این دو نظریه داوری شده و در نهایت پس از نقد و رد توجیهات مزبور، نظریه مطهری به نحو مستدل بر کرسی اثبات نشانده شده است. همچنین با بیان نحوه استنتاج اصالت وجود از مجعولیت آن، نظریه ایشان تکمیل گردیده است.
صفحات :
از صفحه 87 تا 95
نقش اصالت و تشکیک وجود در نظریه حرکت جوهری
نویسنده:
محسن کدیور، مریم خوشدل روحانی
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
چکیده :
از نظر ملاصدرا آنچه در عالم خارج واقعیت دارد، وجود است. او وجود را حقیقتی واحد و دارای مراتب شدت و ضعف می داند. این دو مطلب همان اصالت و تشکیک وجود است که نقش قطعی آنها به عنوان مبنای محکمی در اثبات حرکت جوهری دراین مقاله پذیرفته شده است و عدم اعتقاد به این دو اصل دارای لوازم بی شماری در حکمت متعالیه از جمله عدم پذیرش حرکت جوهری است. به عبارت دیگر فهم درست حرکت جوهری در فلسفه صدرایی مستلزم فهم صحیح اصالت و تشکیک وجود است. مقایسه دیدگاه ملاصدرا با فلاسفه مشا در این مورد حایز اهمیت فراوانی است. ملاصدرا با تلقی جدیدی از حرکت که وجودی دانستن نحوه آن است، زمینه رابرای اثبات نقش اصالت و تشکیک وجود، هموار می سازد. ادعای نگارنده در مقاله این است که حرکت جوهری هم در ناحیه تصور و هم در ناحیه تصدیق بر اصالت و تشکیک وجود مبتنی است و بدون در نظر گرفتن این ابعاد چهره حرکت جوهری خدشه پذیر است.
صفحات :
از صفحه 127 تا 153