جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫تبيين نقش دين در دنياي جديد، تنها با شناخت حقيقت دين و دنياي جديد ميسور است و تا زماني که شناخت کافي از دين پيدا نکنيم و تحولات فکري دنياي امروز را نشناسيم، نمي‌توانيم نقش دين را در اين دنيا ترسيم کنيم. از اين رو نويسنده به کالبدشکافي تفکرات دنياي مدرن و ابعاد گوناگون دين از ديدگاه متفکر شيعي آيت‌الله مرتضي مطهري و اصلاحگر ديني و شخصيت برجسته شبه قاره هند، ابوالاعلي مودودي، پرداخته است. وي ابتدا تحول فکري غرب و رويدادهاي سرنوشت‌ساز و تأثيرگذار آن ديار مانند جنبش رنسانس، نهضت اصلاح ديني، انقلاب علمي، انقلاب صنعتي و نهضت فلسفي را بررسي کرده و انديشه‌هاي مادي‌گرايي، اومانيسم، سکولاريسم و آزادي‌خواهي و در نهايت بازگشت به معنويت در غرب را بازخواني مي‌کند. پس از آن، به بررسي انديشه دو شخصيت مذکور در باره اين سير تحول بشر مي پردازد. ايشان معتقدند که سقوط و فساد بشر به اندازه انحراف و انحطاط اخلاقي مؤثر نيست؛ چرا که جوهر انسان اخلاق است؛ بنابر اين، نسبيت اخلاق را مردود مي‌دانند. شهيد مطهري معتقد است: نسبيت اخلاق، به نفي جاودان تعاليم ديني مي‌انجامد؛ لذا جاودانگي اسلام به جاودانگي اخلاق است. ابوالاعلي مودودي نيز اخلاق را مطلق مي‌داند و معتقد است که تمام دردهاي بشر از بي‌ثباتي اخلاق است. در باره چالشي که دين با انحرافات اجتماعي و سياسي دنياي جديد دارد، هر دو، نيازهاي بشر جهان امروز را به نيازهاي ثابت و متغير تقسيم مي‌کنند و معتقدند: اسلام، به ويژه با راهکار اجتهاد، پاسخگوي همه نيازهاي انسان است. هر دو متفکر، اصل حکومت را براي برقراري نظم و حفظ امنيت لازم مي‌شمارند و تأکيد مي‌کنند که دين و سياست مکمل يکديگرند و اگر دين از سياست، چه به لحاظ نظري و چه به لحاظ عملي جدا شود، زندگي بي‌معني مي‌شود. البته مطهري مشروعيت حکومت ديني را از آن خدا مي‌داند و مقبوليت آن را از مردم؛ ولي مودودي هم مشروعيت و هم مقبوليت حکومت ديني را از مردم مي‌داند. آنان عدالت را از بنيادي‌ترين مسائل سياسي و اجتماعي مي‌دانند و رابطه عقل و علم و دين را لازم مي‌دانند.

---

‫چکيده : نوشتار حاضر، ترجمه کتاب سيري در نهج‌البلاغه تأليف استاد مرتضي مطهري به زبان ترکي آذري است، که ابعاد مختلف کتاب نهج‌البلاغه و معارف ناب اين کتاب را معرفي مي‌کند. نويسنده در هفت بخش مفاد نهج‌البلاغه و آموزه‌هاي مندرج در آن را وصف کرده است.‌در بخش اول از پژوهش محتواي شگفت‌انگيز نهج‌البلاغه از لحاظ کميت، کيفيت، بلاغت، فصاحت، عقلانيت، چند جانبه بودن کلمات، تأثير و نفوذ آن همراه با اعتراف‌هاي مخالفان در وصف عظمت اين کتاب بيان مي‌گردد. بخش دوم به تشريح مباحث الهيات و ماوراي طبيعي، مانند مسايل مربوط به توحيد و معرفت، خلقت، جهان هستي و بحث‌هاي عقلي و فلسفي مندرج در خطبه‌ها در زمينه جهان آخرت و جهان آفرينش و مقايسه نهج‌البلاغه از اين جهت با ساير مکتب‌هاي فکري مي‌پردازد. در بخش سوم مسايل مربوط به سير و سلوک اخلاقي و عبادات از منظر نهج‌البلاغه، اعم از مراتب و درجات عبادات و ترسيم چهره واقعي عابدان از ديدگاه امام علي( ذکر شده است. در بخش چهارم حکومت و عدالت از منظر اميرالمؤمنين( در نهج‌البلاغه و حساسيت آن حضرت در اين زمينه منعکس و رسيدگي به حقوق مردم، وظايف متقابل مردم و حاکمان و تأکيد امام علي( بر اجراي عدالت و امانت‌داري حاکمان بررسي مي‌شود. در بخش پنجم اولويت و احقيت اهل بيت عليهم السلام در امر امامت و خلافت و انتقاد‌هاي امام علي( از خلفا و فلسفه سکوت آن حضرت در قبال غصب خلافت شرح داده شده است. بخش ششم به موعظه‌ها و حکمت‌هاي صادر شده از اميرالمؤمنين علي( در نهج‌البلاغه مانند مباحث مربوط به زهد، تقوا، پارسايي، بي‌اعتمادي به دنيا و مذمت دنياپرستي اختصاص دارد. در بخش هفتم نيز مباحث اخلاقي نهج‌البلاغه به ويژه مقوله ترک دنيا، رابطه انسان با جهان، ارزش دنيا از نظر قرآن و نهج‌البلاغه، وابستگي‌ها و آزادگي‌ها نسبت به دنيا، خود فراموشي و تضاد دنيا و آخرت از منظر امام علي( ذکر مي‌گردد. نويسنده همچنين در پايان نوشتار خويش به جمع‌بندي نهايي از محتواي کتاب مزبور و نيز نهج‌البلاغه اشاره کرده است.

‫در نوشتار حاضر به تبيين آزادي از ديدگاه اسلام با تأکيد بر انديشه‌هاي سياسي و اجتماعي استاد مطهّري پرداخته شده و نظريات ايشان در باره ابعاد مختلف آزادي تحليل گرديده است. کتاب در بردارنده چهار فصل است. نويسنده در فصل اوّل کلّياتي از تحقيق خويش ارائه کرده و مفاهيم واژه‌گان آزادي و اقسام آن اعم از سياسي، اجتماعي، عقيدتي، معنوي، قلم و بيان وآزادي از حاکميت ساير انسان‌ها را وارسيده است. سپس ديدگاه اسلام را در باره ماهيت آزادي و حقّ يا تکليف بودن آن مطرح کرده و اهمّيت و ارزش آزادي در دين اسلام، رابطه آزادي با کمال و حيات انسان و ديدگاه اسلام در باره دموکراسي و نقش مردم در سياست و حکومت را برجسته ساخته است. در فصل دوم وي با اشاره به مباني آزادي‌هاي سياسي واجتماعي از ديدگاه اسلام، مباني هستي‌شناختي، انسان‌شناختي (اراده و فطرت و اختيار)، معرفت شناختي، مباني حقوقي و اخلاقي، مانند حقوق طبيعي، آزادي از اطاعت ديگران، آزادي در تعيين زمامدار، آزادي در وضع قانون و التزام به آن، آزادي فعّاليت‌هاي سياسي و اجتماعي، آزادي عقيده و بيان، آزادي در انجام دادن آداب و مراسم ديني و مذهبي، رشد و تکامل انسان و ارتباط آن با آزادي‌ها و اصل مساوات و برابري ذاتي را جداگانه و تفصيلي واکاوي کرده است. در فصل سوم او به قلمرو آزادي‌هاي سياسي و اجتماعي در اسلام اشاره کرده و با توجّه به مباني آن در اسلام به حدود شان مي‌پردازد. وي در همين زمينه به قلمرو و حدود فرد در برابر خدا، طبيعت، نَفس خويش، افراد ديگر، جامعه، حکومت و دولت به عنوان حدود و قلمرو آزادي‌هاي فردي و حقّ الهي و همچنين مطابقت با ضوابط عقلي، مصالح فردي، مصالح و حقوق ديگران و حق جامعه به عنوان قلمرو و حدود آزادي‌هاي سياسي و اجتماعي اشاره مي‌کند. در فصل چهارم از مهم ترين مصاديق آزادي‌هاي سياسي و اجتماعي همچون: آزادي و حقّ انتخاب شدن، حق رأي و تعيين سرنوشت، حقّ انتخاب حاکم، آزادي احزاب، انجمن‌ها و تشکيل اجتماعات، آزادي تفکر و عقيده و آزادي بيان و قلم و نيز ادله آن ها سخن رفته است. وي در پايان نتيجه مي‌گيرد که اگر آزادي انسان‌ها با هدفِ حفظ ارزش‌هاي اسلامي در سطح جامعه، ارزشيابي و غايت‌مندي از لِحاظ مباني و نيز ضرر نرساندن به اسلام، نظام اسلامي، قوانين الهي و قلمرو آزادي باشد، قابل دفاع است و تأکيد مي‌کند که آزادي در چارچوب اسلام و قوانين آن ارزشمند و اعتباري فراوان دارد.