جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

خصائص الوحي المبين في مناقب أميرالمؤمنين، از مهم‌ترين و مشهورترين كتاب‌هاى ابوحسين، يا ابوزكريا شمس‌الدين يحيى بن حسن بن حسن بن على بن محمد بن بطريق اسدى حلى (523-600ق) محدث، فقيه، اديب و متكلم امامى، بعد از كتاب ديگر وى؛ يعنى عمدة عيون صحاح الأخبار في مناقب إمام الأبرار، است. اين اثر ارزشمند حاوى دويست و دو حديث درباره مناقب علی‌ عليه‌السلام است كه ضمن بيست و پنج فصل تنظيم گشته و در اين احاديث به آياتى اشاره مى‌شود كه بنا به اعتراف عامه و شهادت منابع ايشان در شان علی‌ عليه‌السلام نازل گشته است. مؤلف كتاب اسناد و طرق خود در نقل روايات مزبور را در ابتداى كتاب ذكر مى‌كند و اين خود نشان از جايگاه والا و تضلع وى در علم حديث دارد. همچنين از كثرت مشايخ و اساتيد او و دستيابى او به اوج احاطه به مناقب و فضائل حكايت مى‌كند. مؤلف در اين كتاب به گردآورى و تدوين مناقب امام اميرالمؤمنين على بن ابى‌طالب‌ عليه‌السلام با استفاده از متون مورد اعتماد اهل سنت نظير صحاح سته و نيز آثارى كه درباره سنت پيامبر اكرم(ص) توسط آنها نگاشته شده، پرداخته است. منابعى كه ابن بطريق در اين اثر از آنها بهره برده، عبارتند از: صحيح بخاري و صحيح مسلم. الجمع بين الصحيحين، لحميدي. الجمع بين الصحاح الستة، شيخ أبوالحسن رزين بن معاوية بن عمار العبدري. مسند أحمد بن حنبل الشيباني. و تفسير الثعلبي، موسوم به الكشف و البيان. مناقب الفقيه، أبوالحسن بن علي بن محمد الطيب،.معروف به ابن المغازلي الواسطي. مناقب أحمد بن حنبل معروف به فضائل الصحابة و غيره. نگارش اين كتاب نقطه آغازى بود، بر تألیف و تدوين آثارى در موضوع مناقب كه در آنها از منابع اهل سنت در نقل و يادكرد مناقب اميرالمؤمنين علی‌ عليه‌السلام سود جسته مى‌شد. پس از نگارش اين اثر آثار متعدد ديگرى درباره مناقب حضرت و ساير ائمه عليهم‌السلام با استفاده از منابع مهم و معتبر اهل سنت نگارش يافت.

علم الإمام؛ بحوث في حقيقة و مراتب علم الأئمة المعصومين، تقریری از مباحث امامت سید کمال حیدری است که به کوشش علی‌ حمود عبادی نوشته شده است. در این کتاب، ابعاد و مراتب علم امام مورد بررسی قرار گرفته است. کتاب با مقدمه مقرر آغاز و مطالب در ده فصل، تنظیم شده است. در این نوشتار، به شرح و تفسیر حدیث ثقلین، آیه تطهیر و برخی دیگر از احادیث در رابطه با علم امام و شئون مختلف آن پرداخته شده و اقسام علوم اهل‌بیت(ع) تبیین گردیده است. نگارنده در همین راستا، به احاطه ائمه اطهار(ع) به علوم گذشته، حال و آینده و احاطه آن‌ها به علوم غیبی، زیاد‌شدن علوم آن‌ها، علم آن‌ها به قضا و قدر الهی و بداء، حقیقت علم امام، معنای علم لدنی، علم الهامی اهل‌بیت(ع)، علم آنان به عوالم ملکوتی و رویت ملکوت، احاطه آنان به علوم قرآن و تفسیر و تاویل آن، علم ایشان به ظاهر و باطن اشیاء و طهارت قلبی و جسمی آنان از هرگونه عیب و ایراد پرداخته و ابعادی از عبودیت اهل‌بیت(ع)، اعلمیت ایشان بر سایر مردم، افضلیت ایشان بر انبیای الهی با استفاده از مفاد آیه تطهیر و حدیث ثقلین و حقانیت و شایستگی ایشان بر مسند جانشینی پیامبر(ص) را، اثبات نموده است. روش بحث در کتاب را می‌توان در امور زیر خلاصه نمود: - اعتماد بر استدلال بر نصوص قرآنی. - استناد بر برهان و استدلال بر روایاتی از اهل‌بیت(ع) که در حد استفاضه یا تواتر بوده و به همین دلیل، وارد بحث سند روایات نشده است. - استناد بر روایات اهل سنت. - استناد و رجوع به برخی از مباحث فلسفی و کلامی در موارد لزوم. - استشهاد بر اقوال علمای فریقین. - عرضه مباحث به صورت فهرست متسلسل منطقی. - تدوین مباحث بر اساس مراجعه به مصادر معتبر و استفاده از مصادر و مراجع قدیمی به دلیل اصالت آن‌ها. - تخریج اقوال علمای فریقین از کتب معتبر و موثق نزد هر یک از طرفین. - عنوان‌بندی ابحاث به عناوین سازگار و مناسب با مضمون دروس و تسلسل آن‌ها به شکلی منطقی در مقدمه، ضمن اشاره به موضوع کتاب و توضیح مراتب قرآنی امامت، خلاصه‌ای از محتوای فصول کتاب، ارائه شده است. فصل اول، متضمن بحث در بیان حدود وسعت علم امام در خلال حدیث ثقلین، بعد از اثبات تواتر آن بین شیعه و سنی می‌باشد. علاوه بر آن، در این فصل، مراد از اهل‌بیت نیز بیان شده است. مؤلف، در ضمن این فصل از کتاب، چگونگی دلالت حدیث ثقلین بر علم اهل‌بیت(ع) به تمامی مراتب قرآن، را توضیح داده است. در فصل دوم، به بحث و بررسی ادله‌ای پرداخته شده که بر اعلمیت پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) بر جمیع انبیا و مرسلین اشاره دارند. فصل سوم، به تعریف حقیقت و ماهیت علم امام اختصاص یافته و به توضیح این نکته پرداخته شده است که این علم، از سنخ علوم حصولی که از طریق الفاظ و مفاهیم حاصل می‌گردد نیست، بلکه علمی است که از طریق مشاهده ملکوت به‌واسطه رؤیت و مشاهده قلبی، حاضر می‌گردد. در فصل چهارم، به توضیح و بیان وسائل تحقق علم امام پرداخته شده و این مطلب توضیح داده شده این علم، علمی لدنی است که از جانب خداوند متعال، به واسطه روح القدس، با وسائل متعددی از قبیل حدیث گفتن ملائکه، الهام، نزول، القاء در قلب، شنیدن و... حاصل می‌شود. فصل پنجم، شامل بحث در علم اهل‌بیت(ع) به غیب و جمع بین آیاتی است که بر انحصار علم غیب به خداوند دلالت دارند و آیاتی که در آن‌ها علم غیب به غیر خداوند استناد داده شده است و نیز بحث درباره سازگاری علم غیب اهل‌بیت با شیوه رفتار و برخورد آنها در خارج است. فصل ششم، متضمن بحث از حقیقت و کیفیت ازدیاد علم اهل‌بیت(ع) و بیان حقیقت علمی که ازدیاد می‌یابد، است. در این فصل همچنین پیرامون عقیده بداء نزد شیعه امامیه بحث شده است. فصل هفتم، به بحث از علم اهل‌بیت(ع) به تأویل کتاب و بیان حقیقت تأویل و تفاوت آن با تفسیر، اختصاص یافته است. بحث در فصل هشتم، حول بیان این مطلب است که آیا علم اهل‌بیت(ع) بالقوه است یا بالفعل؟ در این فصل، پس از بحث پیرامون این موضوع، به اثبات این نکته پرداخته شده است که علم ائمه(ع) بالفعل می‌باشد. همچنین، به توضیح و معالجه روایاتی پرداخته شده است که علم ائمه(ع) را بالقوه دانسته‌اند. فصل نهم، حاکی از این واقعیت است که در بررسی انواع و اقسام معارفی که نزد اهل‌بیت(ع) یافت می‌شود، احادیث آن‌ها صعب و مستصعب است. در این فصل از کتاب، همچنین به چگونگی برخورد با احادیث صعب و مستصعب اشاره شده است. در فصل آخر، ضمن بحث و بررسی حقیقت غلو و اقسام آن، به توضیح و تشریح این مطلب پرداخته شده است که مقامات و علوم اهل‌بیت(ع) و علم آن‌ها به غیب و تفویض به آنها در عالم تشریع و تکوین و... خارج از دایره غلو می‌باشد.

كامل البهائي تعریب کتاب «كامل بهائی» اثر عمادالدین طبری (متوفی 675ق) است که به قلم محمد شعاع فاخر، از فارسی به عربی ترجمه شده است. در ابتدای کتاب، دو مقدمه از مترجم و محدث قمی افزوده شده است. در مقدمه مترجم، ابتدا شرح حال مختصری از نویسنده ارائه و سپس، توضیح کوتاهی پیرامون کتاب ذکر شده است. مترجم به این نکته اشاره دارد که در اصل کتاب، با اشتباهات لغوی، تاریخی و حتی کلامی فراوانی مواجه شده و پس از تحقیق و تفحص بسیار، به تصحیح آن پرداخته است ازجمله اشکالاتی که مترجم به اصل فارسی کتاب گرفته، آن است که چرا کتاب مورد تحقیق صحیح قرار نگرفته و ناشر، به نسخه‌ای که در طبع بدان اعتماد نموده، اشاره نکرده است؟ در مقدمه دوم نیز شرح حال مختصری از مؤلف ارائه و به آثار او، اشاره شده است. مطالب اصل کتاب دو مجلد در یک جلد سامان گرفته؛ اما مترجم، آن‌را در دو جلد تنظیم کرده است. ازجمله ویژگی‌های این ترجمه، علاوه بر سعی مترجم بر حفظ اصل رعایت امانت در ترجمه و به‌کارگیری عبارات مناسب و تا حدی مسجع، شیوایی و رسایی متن است، به‌گونه‌ای که تا حد امکان، از واژه‌ها و عبارات ثقیل و سنگین در آن استفاده نشده است. به‌منظور آشنایی با نوع ترجمه و مقدار توانایی مترجم، بخشی از متن فارسی به همراه ترجمه عربی آن، نقل می‌شود: «باب یازدهم؛ برپایی سقیفه: چون رسول(ص) را دفن کردند و خبر مرگ او در دیار عرب فاش شد و رؤسا و امراء و فقرا و قبائل عرب روی به تعزیت رسول نهادند و روزبه‌روز می‌آمدند و بنوهاشم به عزا مشغول شدند، صحابه چنان مصلحت دیدند که فرصت نگهدارند و گفتند که کار خلافت به زودی بباید ساخت یمکن که اگر بنوهاشم از عزا فارغ شوند این کار بر ما تمام نشود». «الباب الحادی عشر؛ فی بناء السقیفه: و لمّا انتشر خبر وفاة النبيّ(ص) في الأطراف و الأكناف من ديار العرب، أقبل الرؤساء و الأمراء و قبال العرب للعزاء بوفاة النبيّ(ص) و صاروا يتقاطرون على المدينة يعزّون بني هاشم، و كانوا مشغولين بإقامة العزاء عليه، فاغتنم الصحابة انشغالهم بالعزاء فرصة و قالوا: إذا فرغوا من العزاء فإنّ الأمر لا يتمّ لنا حتما، و ينبغي أن نسارع إلى اهتبال الفرصة لئلّا تضيع من أيدينا»

اگر بخواهیم در میان انبوه احادیث نبوی روایت شده، متواترات را فهرست کنیم، بی شک حدیث ثقلین در شمار صدر نشین ها و در کنار غدیر و کسا و منزلت و یوم الدار و ... جای خواهد گرفت. به نقل فریقین، رسول گرامی خاتم (صلی الله علیه و آله) در مناسبت های چند، به ویژه در روزهای پایانی عمر شریف خود، چنین فرموده اند: «إنّی تارکٌ فیکم الثقلین: کتابَ اللهِ و عترِتی اهلَ بیتی». این سخن که اهمیّت و هم سنگی خاندان رسالت را در کنار کتاب گران ارج خدا ( قرآن ناطق و قرآن صامت ) یاد آور است ـ در چنان جایگاهی از ارجمندی بوده است که کتاب های گوناگونی درباره آن به نگارش آمده است. کتاب الله و أهلُ البیت فی حدیثِ الثقلَینِ من الصِّحاح و السُّنن و المسانید ... من مصادر أهل السٌّنّة عنوان تازه ترین اثر جامع تحقیقی است که در این زمینه منتشر شده است. لجنة التحقیق فی مسأله الإمامة از مدرسة الإمام باقرالعلوم (علیه السلام) در قم عرضه کنندۀ این اثر در 592 ( الف – و+ 572 ) صفحه در یک مجلد است و ناشر آن دلیل ما، این نخستین چاپ را به شمارگان 2000 نسخه در 1422 ق با کیفیت تجلید خوب عرضه کرده است. ویژگی این تحقیق، آن است که در آن حدود 600 متن از میان 160 مأخذ - در فهرست 180 نام آمده - بررسی و تنظیم شده است که با واژه ها و عبارات گوناگون، همتایی دو یادگار نبوی را بیان می دارد.1 این متن ها از سه زاویه دسته بندی شده اند: 1- سند؛ 2- موقعیت صدور؛ 3- محتوای متن. به سخن دیگر، اسناد گونه گون و مناسبت های مختلف و عبارت های متنوع در نقل های حدیث استقراء و استقصا گردیده است. الف) سند هر نقل همراه آن، لفظ به لفظ از مأخذ بازنویسی شده است، امّا نه جداگانه. توضیح اینکه هر یک از احادیث با این شیوه دیده می شود: شمارۀ ترتیب ( از 1تا 587 ) ـ نام مشهور مؤلّف کتاب مأخذ ـ سند حدیث ( مطابق نسخة مبنا) ـ متن حدیث -که در آن، بخش مورد نظر با حروف سیاه متمایز است؛ شمارۀ ارجاع - که به پاورقی حاوی نام مأخذ و شمارۀ مجلّد و صفحه و گاه شمارۀ حدیث راهنمایی می کند. ب) بخش نخست کتاب (ظروفُ حدیثِ الثّقَلَین شامل سه باب) یاد کرد متن های تاریخی و حدیثی است که جا، روز، ساعت بیان، سخن و موقعیت و حالت پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله )را به هنگام آن نشان می دهد. برای نمونه، براساس آمار کتاب، سه نقطۀ مکۀ مکرمه ( زمزم، عرفات، مسجد خیف) شنوندۀ این توصیۀ جاودان رسول گرامی بوده اند و نیمه روز 18 ذی الحجه سال 10 یکی از زمان ها. از حالات آن حضرت نیز سوار بر شتر بودن و هم در بستر بیماری گزارش شده است. ج) حجم عمدۀ کتاب ( مُحتوَی حدیثِ الثَّقَلین ) انبوه دسته بندی شدۀ متن است در 4 باب زیر: 1- ماوَرَد فی متن الحدیث بشأنِ الکتاب و العترة معاً ( شامل 6 فصل، از جمله: ما ورد من فعلِ النبیِّ ( صلی الله علیه و آله )بالثقلین فی حدیث الثقلین و ...) 2- ماوردَ فی حدیث الثقلن بشأن الکتاب العزیز ( شامل 4 فصل، از جمله: أوصاف القرآن و ...) 3- ماورد فی حدیث الثقلین بشأن العترة (شامل 4 فصل از جمله: العترة فی تعابیر الحدیث و ...) 4- ماورد فی حدیث الثقلین بشأن علیّ (علیه السلام) ( شامل 6 فصل ، از جمله: ماورد من فعلِ النبیَّ ( صلی الله علیه و آله ) بشأن علیٍّ (علیه السلام) فی حدیثِ الثقلین و ...) باب های 4 گانه هر یک شامل فصل هایی است پرشاخه ( که نخستین هر کدام یاد شد). برای نمونه، واپسین فصل باب سوم ( ثمرة اتباع العترة فی حدیث الثقلین ) دو شاخه «الثَّمرة الأولی: النجاة » و« الثّمرة الثانیة: الاعتصام بملازَمَتهِم من الهَلکة و الضلال » را دارا است. روشن است که این دسته بندی پس از جمع آوری انبوه اسناد و متون سامان گرفته است. گفتنی است که اگر یک سند، به مناسبت هایی، بیش از یک جا در این دسته بندی جای می گیرد، متن کامل و شمارۀ آن تنها یک بار آمده و در دیگر جاها از ارجاع استفاده شده است. در این جا، به تیمن، متن یکی از روایات گوناگون این حدیث شریف، به گزارش یکی از مخالفان سرسخت شیعه، فخرالدین رازی، نقل می شود: «*انّی تارکٌ فیکُم ما ان تمسَّکتمُ به لَن تضِّلوا: کتابَ الله و عترتی». با پاس داشت تلاش ستایش انگیز گردآورندگان این مجموعۀ نفیس، پژوهشگران فرهنگ شیعی را به بهره گیری از این اثر مفید دعوت می کنیم.

كتاب نفحات الازهار فى خلاصه عبقات الانوار نوشته سید علی حسینی میلانی به زبان عربی و در موضوع امامت می باشد. نفحات الازهار، خلاصه‌ای‌ اس‍ت‌ از "ع‍ب‍ق‍ات‌ الان‍وار" ح‍ام‍د ح‍س‍ی‍ن‌ ل‍ک‍ه‍ن‍وی‌ ک‍ه‌ خ‍ود ردی‍ه‌ای‌ اس‍ت‌ ب‍ر "ت‍ح‍ف‍ه‌ الاث‍ن‍ی‌ع‍ش‍ری‍ه‌" ع‍ب‍دال‍ع‍زی‍ز ده‍ل‍وی‌. مؤلف در این کتاب شش آیه و ده حدیثی را که دهلوی در کتاب خود مطرح و دلالت آن را بر مسئله امامت انکار کرده است، با اسناد فراوان و غیر قابل انکار نزد مخالفین به تفصیل بررسی کرده است و با دلایل متقن و محکم دلالت آنها را بر امامت ائمه معصومین علیهم السلام به اثبات رسانده است، به صورتی که جای هیچ گونه شک و تردیدی برای یک مسلمان منصف و بدون تعصّب باقی نمی ماند. قبل از آنکه این کتاب عظیم به عربی ترجمه شود، متن فارسی «تحفۀ اثنا عشریه»، توسط شیخ غلام محمد بن محیی الدین بن عمر اسلمی در سال 1227ق به عربی ترجمه شد و سپس این ترجمه توسط محمود بن عبدالله آلوسی، در سال 1301ق در کتابی به نام المنحة الالهیة تلخیص گردید و تا مدّتی جوابی شایسته نسبت به این کتاب به زبان عربی وجود نداشت تا این که در سال 1385ق فاضل ارجمند معاصر سید علی حسینی میلانی، به توصیۀ حجت الاسلام سید محمد سعید، نوۀ صاحب عبقات تلخیص کتاب عبقات به زبان عربی را با تلخیص مجلدات حدیث ثقلین و حدیث غدیر با عنوان خلاصة عبقات الأنوار فی امامة ائمة الأطهار آغاز کرد. در این کتاب از شیوه ای بدیع در بیان محتوای کتاب عبقات الانوار استفاده شده که عبارت است از: 1.

ملحقات الاحقاق کتابی است در ح‍اش‍ی‍ه‌ ک‍ت‍اب‌ اح‍ق‍اق‌ ال‍ح‍ق‌ و ازه‍اق‌ ال‍ب‍اطل‌ ن‍ورال‍ل‍ه‌ب‍ن‌ ش‍ری‍ف‌ال‍دی‍ن‌ ش‍وش‍ت‍ری‌ اس‍ت‌ که توسط سید شهاب الدین مرعشی نجفی و به اهتمام سید محمود مرعشی نوشته شده است. ملحقات احقاق الحق مشتمل بر 30 جلد است، به اضافۀ يك جلد فهارس ملحقات كه توسط گروهى زير نظر مرحوم آيت‌اللّه سيد‌‎شهاب‌الدين مرعشى نجفى تهيه و تدوین شده است. این مجموعه، دائرة المعارفی از فضایل و مناقب ائمه طاهرین علیهم السلام است که بدون استثنا، منابع و مصادر اهل سنت –با ذکر نام کتاب، مولف، صفحه، سال و محل چاپ- مورد استناد قرار گرفته است. مرحوم آيت‌اللّه مرعشى در انتهاى جلد سوم، استدراكات آيات نازله در شأن على(ع) را ذكر كرده‌اند. از جلد چهارم اين مجموعه ملحقات آغاز و تا جلد هفتم صفحه 390 ادامه مى‌يابد. ص 390 تا 484 جلد هفتم به تتمه متن «احقاق الحق» اختصاص يافته و سپس ملحقات کتاب كه تا جلد 33 را در بر مى‌گيرد، بدان افزوده شده است. جلد پانزدهم تا جلد سی و سوم به مستدرک روایات وارده درباره فضایل علی علیه‌السّلام و سایر معصومین علیه‌السّلام اختصاص یافته است. جلد حاضر به مستدرك آیات نازله و روايات وارده دربارۀ فضايل و اوصاف على(ع) اختصاص يافته است.

کتاب عَینُ العِبْرَة فی غَبْنِ العِتْرَة کتابی است عربی که سید ابوالفضائل، احمد بن طاووس حلی، (متوفای ۶۷۳ ق) آن را در موضوع آیات وارده در فضائل اهل بیت(ع) و ردّ مخالفین نگاشته است. مؤلف در این اثر با تقیه سخن گفته و خود را عبدالله بن اسماعیل نامیده است. ابن طاووس، ابتدا آیه قرآن را ذکر نموده، سپس روایت ذیل آیه را به نقل از مأخذ آن نقل می‌کند. در بسیاری از موارد نیز، پس از نقل روایت، توضیحی ذکر کرده و در آن معنا و وجه استدلال به آیه و روایت را بیان می‌نماید. کتاب عین العبرة درباره آیات وارده در فضائل اهل‌بیت پیامبر(ص) و رد مخالفین آنان است. این اثر نوشته سید احمد بن طاووس حلی بوده و شاگردش ابن داوود حلی در رجال خود به آن تصریح کرده است. خوانساری می‌نویسد: کتاب عین العبرة، کتابی است در نوع خود کم نظیر و فوائد بزرگی در آن نهفته است. موضوع اصلی کتاب به گونه‌ای طراحی شده که اگر کسی تزلزلی در اعتقادات خود نسبت به اولویت امیر المؤمنین علی(ع) و اولاد طاهرین او داشته باشد، با یک بار مطالعه این کتاب شریف، نه تنها اعتقادی راسخ نسبت به افضلیت حضرت علی پیدا خواهد نمود، بلکه به درجه سقوط و رذالت طیف مقابل آن حضرت نیز پی خواهد برد. ابن طاووس ابتدا آیه قرآن را ذکر کرده، سپس روایت ذیل آیه را به نقل از منبع آن نقل می‌کند. در بسیاری از موارد نیز، پس از نقل روایت، توضیحی ذکر کرده و در آن معنا و وجه استدلال به آیه و روایت را بیان می‌نماید. در تمام این موارد، مطلب را با «قال عبد الله بن اسماعیل...» آغاز کرده است. سید، بیشترین حجم کتاب را اختصاص به آیاتی داده که در ردّ مخالفین است و با اثبات عدم صلاحیت دیگران برای خلافت، اولویت و تعین ائمه (ع) برای امر خلافت روشن می‌گردد. مؤلف خود را مقید می‌داند تنها از کسانی روایت نقل کند که نزد فریقین (شیعه و سنی) مورد اتهام نباشند. ایشان اساس کار خود را بر کتاب کشف البیان ابو اسحاق ثعلبی و الوسیط فی تفسیر القرآن واحدی نیشابوری قرار داده است و بجز مواردی اندک، روایات را از همین دو کتاب نقل کرده است. به گفته ابن طاووس، یکی از بزرگانِ علمای گذشته، آنچه از فضائل امیرالمؤمنین علی(ع) در آیات قرآن بدست آورده بود جمع کرده و کتابی تألیف نمود. او نیز، بر آن شد تا علاوه بر آن مطالب، آیات دیگر و روایات ذیل آن‌ها را جمع‌آوری نماید تا بدین وسیله، فضل و برتری سادات بر غیرشان بر همگان روشن گردد.