جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نجات یکی از اساسی‌ترین مسئله­ها­ در ادیان ابراهیمی یهودیت، مسیحیت و اسلام است. در این ادیان، خدا آدم را در بهشت یا باغ عَدَن ساکن کرد. آدم در آن از فرمان خدا به‌‌واسطۀ ابلیس یا مار سرپیچی کرد، در نتیجه، از آن اخراج شد و به زمین هبوط کرد و در واقع، همۀ انسان‌ها هبوط کردند. از این ‌رو، انسان نیاز به نجات، یعنی بازگشت به بهشت یا باغ عَدَن را دارد. در اسلام، خدا برای نجات کل بشریت قرآن کریم را وحی کرده است. در قرآن مجید از نجات رسولان و مؤمنین سخن به میان آمده است. با توجه به اهمیت نجات در قرآن کریم، بدیهی است که آن در تفاسیر قرآن مجید نیز مورد توجه قرار گیرد. یکی از تفاسیری که این موضوع را به تفصیل و از نگاه تفسیری و عرفانی مورد بررسی قرار داده، تفسیر کشف‌الاسرار و عُدَّة‌الابرار، اثر رشیدالدین ابوالفضل میبدی است. این مقاله که با روش توصیفی و تحلیلی نگارش یافته، به تبیین نقش خدا در سعادت و شقاوت، رابطۀ طاعت و معصیت با سعادت و شقاوت، نقش انبیا در سعادت و شقاوت و ... در این تفسیر می‌پردازد. به نظر میبدی، گر چه خدا اقوال و اعمال بندگان را در روز ازل تقدیر کرد و امروز در وقت عمل آن‌ها را در آنان خلق می‌کند، اما بنده آن‌ها را کسب می‌کند. میبدی دلیل مثاب و معاقب شدن بندگان را همین کسب می‌داند. همچنین میبدی ثواب و عقاب را از احکام تکلیف و نه از احکام تقدیر می‌داند و به نظر او، بنای آن‌‌ها بر امر و نهی، و نه بر توفیق و خِذلان است؛ زیرا تقدیر اصل و عمل فرع است و ثواب و عقاب از احکام فروع و نه از احکام اصول است.

سیر اندیشه بشر از قرن هجدهم به بعد مرحله تازه¬ای را آغاز کرد که در آن برعکس مراحل پیشین زنان نیز حضور یافتند . در چنین برهه زمانی بود که کوشش¬های زنان در جهت کسب برابری¬های اجتماعی به عنوان فمنیسم در میان کثرت جریانات نوظهور یافت. از این دوره به بعد زنان برخلاف اعصار پیش که تحرک¬هایی درجهت احیاء حقوق خود داشتند اما هیچ گاه انسجام یافته و مدیریت شده نبود, در یک نظام سیستماتیک به طرح آراء و مطالبه حقوق خود پرداختند. در قرن نوزدهم جریانات روشنفکری دینی این جسارت را به زنان نیز داد تا حقوق سرکوب شدشان در حوزه دین به ویژه مسیحیت را مطالبه کرده و گاه به نقد اصول زن‌ستیز مسیحیت و گاه خواستن مجال برای اصلاح برخی مبانی مسیحیت را داشته باشند. در چنین شرایطی است که الهیات جدید و تقریباً سیستماتیک به نام الهیات فمینیستی ظهور می¬کند. دیدگاه کتاب مقدس و کلیسا به زن همواره دو مولفه مهم در ظهور الهیات فمینیستی بوده¬اند؛ کتاب مقدس به عنوان یک اساس نامه و پشتوانه نظری و کلیسا در موضع یک ستاد اجرایی و در میانه گود وضعیت کنونی زنان در مسیحیت را رقم زده¬اند. البته گاه این دو همنوایی¬هایی با هم داشته¬اند. اما آنچه که مسلم است این است که گاه کلیسا با پنهان شدن پشت کتاب مقدس در تلاش برای بیان حرفهای خودش از زبان کتاب مقدس بوده که گاه شواهد مثالی برای دعاوی خود یافته و گاه برای تبیین اذهان مومنین مسیحی دست به حربه¬هایی زده است که نتیجه نهایی¬اش در تعارض با اصول کلی حاکم برکتاب مقدس است . البته علل گوناگونی در رسیدن کلیسا به چنین رویکردی وجود دارد که دو تا از مهم¬ترین آنها عبارتند از: عدم فهم مفهوم واقعی قرائت هرمنوتیکی کتاب مقدس و دیگر عدم وجود اتفاق نظر در تفسیر کتاب مقدس بوده است.

چکیده برای بررسی دین قوم اورارتو باید به گذشته‌های بسی دور بازگشت و جایگاه خدایان را در میان آنها بررسی کرد. تثلیت مشهور خدایان اورارتویی شامل خالدی – تئیشبا و شیوینی بوده که در این میان خالدی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. شعائر دینی همچون قربانی، تقدیس شاهان، آیین درخت مقدس و... نزد آنان رایج بوده و در پرتو دین بین النهرین باستان و دین هوری – هیتیت تفسیر می گردد. آثار تجسمی و کتیبه های اورارتویی در این میان از اهمیت ویژه‌ای برای بیان باورداشت‌ها و مناسک اورارتویی محسوب می گردد. با توجه به آثار دین پژوهان معاصر سعی بر آن است که این آثار اورارتویی بررسی گردد. در پایان نتیجه می‌گیرد که دین آنان در مرحله هنوتئیستی قرار داشته و دین بازتابی از وضعیت جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کرده‌اند، بوده است. کلید واژه‌ها: اورارتو، دین، بین النهرین، هوری – هیتیت، خالدی، تئیشبا، شیوینی،هنوتئیستی.

چکیده: آخرالزمان، دوره ای از حیات تاریخ بشر است که طی آن دوره کنونی عالم به پایان رسیده و دوره ای جدید با ساختاری نو جایگزین آن خواهد شد. دوره ای که طی آن بعد از انحطاط همه جانبه عالم و انسان، خداوند متعال به عنوان نجات بخش بشر خود به مداخله در حیات بشر پرداخته و وی را به نجات ابدی و پایدار رهنمون می سازد که غالبا این فعل نجات بخشی را توسط منجی که برگزیده اوست انجام خواهد داد ، به همین دلیل از این آموزه تحت عنوان منجی گرایی و آینده گرایی یاد می شود. این آموزه بخش مهمی از باورداشت های ادیان بخصوص ادیان آسمانی را در برگرفته است و آیین یهود و دین اسلام نیز هر یک بخش اعظمی از عقاید خود را به این موضوع اختصاص داده اند. در این میان آنچه قابل توجه و حائز اهمیت است وجود شباهت ها و اشتراکات ضمن افتراقاتی است که این ادیان توحیدی در این زمینه دارند که این خود خبر از الهی بودن و وجود منشأ مشترک را دارد.

رهیافت معنا رهیافت غنی و پیچیده است که انسان‌شناسان و جامعه‌شناسان برای تبیین دین و بیان ویژگیها و خصوصیت‌های آن و کارکردهایش در اجتماعی این رهیافت را به کار گرفتند. طرفداران رهیافت معنا معتقدند دین‌دارای ابعاد و ساحتهای گوناگونی است به همین منظور آنها برای توصیف دین علاوه بر بعد جامعه‌شناسی بعد عقلانی و عاطفی را نیز در نظر می‌گیرند. آنها پس از به کارگیری این رهیافت‌ها به این نتیجه می‌رسند که مهم‌ترین کارکرد و خصوصیت دین معنابخشی آن است، یعنی گزاره‌های دینی به گونه‌ای هستند که جهان را برای انسان‌ها معنادار می‌سازند و این عامل را یکی از مهم‌ترین ویژگیهای دین دانسته‌اند. از سوی دیگر محمد حسین طباطبایی نیز که از منظر دینی، به دین نگریسته و آنرا توصیف کرده‌ است، معتقد است دین دارای جنبه‌های مختلفی است. وی در جای‌ جای آثارش از تأثیرات فردی (تأثیراتی که دین در روحیه و روان انسان‌ها دارد) و تأثیرات اجتماعی دین سخن گفته است. و در کل تبیینی را که از دین ارائه داده است، تبیینی عقلانی است هر چند وی همانند انسان‌شناسان و جامعه‌شناسان رویکرد خاصی برای تبیین دین ارائه نکرده است اما بکارگیری استدلالهای منطقی و عقلانی در توصیفش از دین و توجهش به بعد فردی و اجتماعی دین نشانگر توجه وی به ابعاد گوناگون دین است و نظراتش را با طرفداران نظریه معنا که برای توصیف و تبیین دین همه ابعاد آن را مورد توجه قرار می‌دهند نزدیک ساخته است. نظراتی که وی در مورد خصوصیات و ویژگیهای دین و تأثیراتی که دین بر روی انسانها و اجتماع دارد نشان‌دهنده این است که وی نیز به دین به عنوان یک جریان و عامل معنابخش و هدفدار در زندگی انسان‌ها نگریسته است.

چکیده منظور از دنیا و حیات در این رساله، دنیای مادی و خاکی است. اصطلاح دنیا که تمام جهان خلقت را در برمی گیرد، اعم از حیات مادی است و مد نظر تحقیق حاضر نمی باشد. دنیا و متاع آن ذاتا زیباست اما از نظر ارزشی خنثی و بیرون از دایره ارزش گذاری می باشد. و زمانی مورد قضاوت قرار می گیرد که نسبت انسان و نگرش او به دنیای مادی و متاع آن مورد تحلیل واقع بشود. منشاء رویکرد انسان ها به این مساله منابع مختلفی از قبیل دین ، تفکرات فلسفی، تجربه دینی و غیره می باشد. در بررسی رویکرد دین به حیات مادی باید توجه داشت که دین برای حیات، دو بعد مادی و معنوی قائل شده است و بعد معنوی اعم از جهان ماوراء ماده و دنیای آخرت می باشد. درقران اعتقاد به تداوم داشتن زندگی در جهانی دیگر (آخرت) به عنوان یک اصل مهم و زیربنایی و نیز تعیین کننده نوع نگرش ها، ارزشها، و رفتارهای انسان در ارتباط با حیات مادی است. در راستای این اعتقاد، در قران، حیات مادی و خاکی مقدمه ای برای حیات اخروی و به منزله محل ابتلا و مقری گذرا برای نیل به سعادت واقعی و زندگی حقیقی در سرای آخرت به شمار می آید.از اینرو قران ضمن توصیف حیات مادی و مواهب آن از دلبستگی افراطی به مظاهر آن (دنیاگرائی) باز می دارد و همین طور کناره گیری و بریدن از دنیا (دنیاگریزی) در قران مطرود می باشد. از اینرو علاقه معتدلانه و تمتع مطلوب از دنیای مادی در عین توجه به ابزار بودن آن برای هدف برتر و حقیقی-آخرت-مد نظر قران می باشد.(رویکرد اعتدالی) در عهد عتیق بحث از جهان ماوراء ماده، بسیار کم رنگ بوده و در هاله ای از ابهام و قداست راز آلود قرار گرفته است و سخنی از اعتقاد به جهان آخرت وجود ندارد. در عهد عتیق خود دنیای مادی، هدف بوده و تسلط کامل انسان بر آن و بهره مندی تام و همه جانبه از آن سعادت واقعی انسان را رقم می زند. هر چند عهد عتیق علاقه افراطی و دلبستگی به حیات مادی را تبلیغ نمی کند ولی زمینه و بستر های گرایش به چنین رویکردی (دنیاگرایی) راسبب شده است. در این متن، از کناره گیری و ترک دنیا خبری نیست و نیز رعایت اعتدال صرفا مربوط به شئونات زندگی دنیوی انسان بوده و نیز وضع باید و نباید های اخلاقی از طرف شریعت صرفا جهت سر و سامان دادن به زندگی دنیایی و تامین حقوق شایسته انسان ها می باشد.

توسعه فرهنگی به عقیده بسیاری از نظریه پردازان اجتماعی متضمن توسعه پایدار و همه جانبه در یک جامعه است که می تواند رشد ، ترقی و تکامل انسانها را در همه ابعاد وجودی بشر به همراه داشته باشد. دین به عنوان یک عنصر فرهنگی نیز می تواند چنین ماهیتی را دارا باشد. بر همین اساس در کشورهایی که دین اسلام (با دارا بودن شاخصه های فرهنگی توسعه، که در آن به وضوح قابل رویت است) دین رسمی است باید در زمینه توسعه، خاصه توسعه فرهنگی، سرآمدی و پیشرو بودن را دید؛ لکن مشاهده می گردد اکثریت قریب به اتفاق کشورهای اسلامی جزو کشورهای توسعه نیافته و یا جهان سوم می باشند. از آنجا که اسلام در ذات با توسعه فرهنگی منافاتی ندارد، لذا مشهود است که عدم توسعه کشورهای اسلامی، دین اسلام نبوده و حتی آنجا که دین به عنوان عامل بازدارنده در توسعه محسوب می گردد هم، باید به سراغ نوع دیدگاه حاکمان کشورهای مسلمان و قرائت و برداشت های آنان از دین اسلام رفت و خوانش های متفاوت از متون دینی را مورد بررسی قرارداد. این پژوهش نیز این نتیجه را حاصل نموده، که در ایران عصر قاجار با وجود تمامی عناصر توسعه در ایران ، باز هم توسعه فرهنگی در این برهه زمانی در کشورمان مشهود نیست؛ که این ناکامی نخبگان عصر قاجاریه در امر توسعه علت هایی دارد که از جمله آنها حکومت استبدادی مخالف توسعه، فقدان استقلال سیاسی و حضور گسترده استعمار، ضعف عملکرد روشنفکران و موانع ساختاری جامعه و در نهایت تفسیرهای نادرست از دین است.

هر شهر و دیار و اجتماعی برای خود آداب و رسوم و مقدسّات خاصی دارد که مردم آن مرز و بوم نسبت به آن مناسک و شعائر و مقدسات، باورها و اعتقاداتی دارند که هر چند در برخی موارد مختص به همان منطقه بوده ولی در موارد بسیاری، مشابهت های زیادی با باورها و آئین های دیگر مناطق جهان دارند. این آداب و رسوم و مقدسات، آئین های تولد تا مرگ و مکانها و اشیائی مورد اعتقاد که دارای قداست خاصی هستند، را در بر می گیرد. برخی از این آداب و آئین ها و حتی مکانها، ریشه اسطوره شناسی داشته و از دیرباز در مناطق مختلف رایج بوده است. منطقه کلیبر هم به لحاظ قدمت تاریخی و دینی و از روی آثار بدست آمده، مهد تحولات و آئین های گوناگون بوده که در طول تاریخ در آن رخ داده است. این منطقه علاوه بر داشتن آداب و رسوم متعدد و گوناگون، دارای مکان ها و زمانها و پدیده های طبیعی مقدس هم می باشد که از جمله آنها درختان مقدس، اجاقها را می توان نام برد. موضوع این پایان نامه هم « صور حیات دینی در منطقه کلیبر » می باشد که به صورت میدانی، آئین ها و باورداشتهای منطقه را مورد بررسی و تحلیل قرار داده و حاصل آن تحقیقات و بررسی ها بصورت این پایان نامه ارائه می شود. مطالب این پایان نامه در پنج فصل تهیه و تنظیم گردیده است که عبارتند از: فصل اول : کلیات فصل دوم : معرفی کلی منطقه تحقیق، که در این فصل به موقعیت جغرافیایی، پیشینه تاریخی و مواردی از این قبیل اشاره شده است. فصل سوم : تاریخچه دینی ؛ این فصل تاریخچه دینی منطقه کلیبر وتحولات صورت گرفته در این زمینه را مورد بررسی قرار داده است. فصل چهارم : باورداشت ها، آیین ها و مقدسات؛ در این فصل ضمن پرداختن به آیین های مختلف که در منطقه صورت می گیرد و اعتقادات نهفته در درون هر یک از آنها نیز مورد بررسی قرار می گیرد؛ همچنین مقدسات این منطقه نیز مورد بررسی قرار گرفته است. فصل پنجم : جمع بندی و نتیجه گیری و در آخر منابع و مآخذ ای صبا گر بگذری بر ساحل رود ارس بوسه زن بر خاک آن وادی، مشکین کن نفس «حافظ»

هدف زندگی بازگشت به خدا و اتحاد با اوست و فقط حقیقت انسان را به سوی خدا باز می گرداند و هم تنها از طریق حقیقت انسان ها می توانند سعادتمند شوند. طبق مکاشفه های برتا دوده حقیقت علم لا ینفناست،پاسخ به مسأله هایی هستند که انسان متفکر را به خود مشغول می دارد و او می خواهد به حل آن بپردازد و قابل حل با عقل محض نیست،معرفت درباره ی منشأ و مقصد نهایی هر چه که وجود دارد و هم معرفت درباره ی خدا و فعالیت او و رابطه ی آفریدگار با آفریده ها و آفرینش است.منشأ حقیقت روح خداست که خود حقیقت سرمد است.انسان ها از طریق روح خدا به حقیقت رهنمون می گردند و سخن خدا حقیقت است و حصول به حقیقت مستلزم برآوردن شرایطی است که هر یک شرایطی دیگر را ضروری می سازد.ایمان و عشق فارغ از منفعت طلبی،طلب جدی و استوار و نیایش که نشانه ای از طلب است،تسلیم خدا شدن،گوش سپردن به درون و پختگی معنوی و رهایی بخشیدن خود از علم سنتی پیش شرط های رسیدن به حقیقت می باشند.

دو عارف نامدار محی الدین ابن عربی (1240-1165) و قدیس بوناونتور (1274-1217) در قرن سیزده میلادی که یک برهه درخشان از تاریخ معرفت بشری است می زیستند. ایشان که یکی متعلق به سنت اسلامی و دیگری متعلق به سنت مسیحی بوده اند هر کدام به نوبه خود توانسته اند تأثیر بسزایی در عرفان اسلامی و مسیحی داشته باشند. این دو عارف با تکیه بر متون مقدس و سلوک عرفانی خود نهضت عرفانی قابل توجهی را بوجود آوردند که تا عصر حاضر مورد توجه است. ابن عربی و بوناونتور اگرچه متعلق به دو سنت متفاوتند اما مشابهت های فراوانی درمیان آرای هر دو به چشم می خورد. اگر چه دیدگاههای عرفانی ایشان در موارد زیادی بهم شباهت دارند و بخصوص هر دو از منطقه جنوب اروپا برخواسته اند اما بعید بنظر می رسد با توجه به اینکه معاصر بوده اند دیدگاههای بوناونتور مستقیما از دیدگاههای ابن عربی تاثیر پذیرفته باشد. هر دو عارف از میان طریقتهای عرفانی ای برخاسته اند که فارغ از جنبه های عرفان نظری بوده اند. طریقت فرانسیسیان و طریقتهای صوفی شمال آفریقا بیشتر به عمل تمرکز می کردند تا به مباحث نظری، ولی ایشان توانستند که مکاتب عرفان نظری پویا و زنده ای را ارائه نمایند. ایشان دو مفسر بزرگ اسلام و مسیحیت هستند، یعنی به هیچ وجه نمی توانیم آنها را فراتر از دین و دینداری مطرح کنیم. تمام نوشته های بوناونتور تفسیر کتاب مقدس و تمام نوشته های ابن عربی، تفسیر قرآن کریم می باشد. دیدگاههای عرفانی ایشان بدلیل بیان سمبولیکی و نمادین و تفسیر وحدت بخش از کل هستی و داشتن ریشه در ادیان آسمانی و کتابهای مقدس، دیدگاههای همیشه جاودان هستند که در هر عصری با ادبیات مناسب قابل بیان و استفاده می باشد. هر دو عارف جهان را در تمام سطوح ثمره عشق الهی و تجلی اسماء و صفات خداوند می دانند. درک ذات خداوند امری ناممکن است و او را از روی آثار و تجلی ذات در قالب اسماء و صفات و پس از آن در اعیان ثابته یا مُثُل و در نهایت در مخلوقات می توان به مشاهده نشست لذا کثرت پدیده ها و اعیان ثابته تجلی وحدت و ذات یگانه هستی بخش است. اساس تعلیمات ایشان هم بر عرفان انفسی و هم بر عرفان آفاقی تکیه دارد. مطابق (سنریهم آیاتنا فی الافاق و فی انفسهم انه الحق) سه ساحت هستی و معرفت وجود دارد. این سه ساحت و مرتبه عبارتند از مرتبه جهان یا طبیعت، مرتبه نفس انسانی یا انسان کامل و مرتبه متعالی یا اصل نخستین. طریق وصول به حق و نائل شدن به وحدت الهی و سعادت جاودان باید از هر سه سطح و مرتبه عبور کند. واژه های کلیدی: ابن عربی، بوناونتور، عرفان، تصوف، هستی، تجلی، خدا، تثلیث، انسان، سلوک ، تاویل.