جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فهم شایع از عبارت قرآنی «بل رفعه الله الیه»، زنده بالا برده شدن عیسی به آسمان نزد خداوند است اما برخی از نواندیشان معاصر ادعا کرده‌اند که قرآن بر زنده بودن عیسی در آسمان دلالت ندارد بلکه مراد از رفع عیسی، بالا بردن روح وی یا منزلت و درجة اوست. پژوهش حاضر نشان می‌دهد که ادعای وفات عیسی و نفی صعود او به آسمان، با قطع نظر از پیشینة مسیحی قصه می‌تواند موجه باشد، زیرا در دو موضع قرآن، از «توفّی» عیسی سخن رفته است. با وجود ‌این، گزاره‌های قرآن را باید با توجه به معهودات مخاطبان تفسیر کرد و آموزة قرآنی رفع عیسی، ناظر به باورهای مسیحی بیان شده است. باور به صعود عیسی در مسیحیت، پیشینه‌ای‌اشکار دارد و اگر مراد قرآن همان صعود معهود نبود، با قرینه‌ای شفاف، ذهن مخاطبان را از عهد پیشین منصرف می‌نمود، حال آنکه قرینه‌ای برای انصراف، ارائه نشده است و «توفی» عیسی به برگرفتن زندة او، تأویل پذیر است. از دیگر سو، پذیرش عیسای زنده در آسمان، انتظار نزول و ظهور وی را به دنبال دارد و آیاتی از قرآن می‌تواند دال بر بازگشت عیسی فهمیده شود.

در بازتابی که از باورهای مسیحیان پیرامون حضرت عیسی(ع) در لابلای آیات قرآن دیده می شود، مفهوم «عیسی، پسر خدا» یکی از مفاهیم چالش برانگیز است و تحقیقات بسیاری در خصوص آن انجام شده است. در حالیکه مضامین قرآنی مرتبط با این باور اینطور تداعی می سازند که گویی مسیحیان، عیسی را فرزند واقعی و جسمانی خداوند تلقی می کردند، در سنت مسیحی این امر ظاهرا ارتباطی با خویشاوندی واقعی(جسمانی، خونی) میان عیسی و خداوند ندارد. حتی هیچیک از فرقه های مسیحی هم بر چنین باوری نبودند(و نیستند) که خداوند همسری برگزیده تا از آنجا عیسی فرزند متولد شده از ایشان باشد. بنابراین به نظر می رسد دو کتاب مقدس دریافت واحدی از چگونگی فرزندی عیسی یا مفهوم «پسرِ خدابودنِ عیسی» ندارند. در مقاله حاضر می کوشیم مفهوم فوق را در قرآن مورد بررسی قرار دهیم و با کمک دیگر آیات قرآن، همچنین منابع پیشااسلامی راهی برای رفع این تناقض پیدا کنیم. در این پژوهش همچنین تلاش های مسلمانان در خصوص این موضوع مورد بحث واقع شده و سعی گردیده است نقاط قوت و ضعف پاسخ های ایشان نشان داده شوند. مجموع یافته ها نشان می‌دهند نه تنها قرآن با کتاب مقدس و سنت مسیحی در خصوص ابن الله بودن عیسی تنافی و تضادی ندارد، بلکه باید زبان جدلگونه قرآن در اینگونه آیات را شناخت و با باورهای رایج در منطقه هم آشنا بود، چیزی که سنت اسلامی تا به امروز از آنها غافل بوده است.

یکی از روایاتی که دستاویز منکران مهدویت قرار گرفته حدیث جعلی «لا مهدی الّا عیسی بن مریم» است، این روایت علاوه بر نقدهای جدی سندی و محتوایی، دارای خاستگاه جعل نیز هست، این مفهوم اولین بار توسط معاویه در هنگام گفتگو با بنی‌هاشم و در توجیه حکومت خود و خاندانش مطرح گردید و با اثرگذاری باند اموی بر مکاتب حدیثی، و براساس این تفکر، حدیثی جعل گردیده و به منابع روایی راه یافت؛ مقاله حاضر در پی اثبات جعلی بودن روایت و بررسی زمینه­ها و انگیزه­های جعل آن ­است و با روش کتابخانه­ای در گردآوری مطالب و با شیوه تحلیل محتوا، در پی انجام این مهم است؛ و با بررسی خاستگاه جعل، مجعول بودن این حدیث را به اثبات ­رساند و همچنین به این نتیجه رسید که عداوت با راه حق و خط ولایت، جلوگیری از قیام­های آزادی‌خواهانه، تعصب جاهلی و قومیت‌گرایی و از بین بردن افتخارات قوم بنی‌هاشم، و تقرّب به مسیحیت و روم، از زمینه­ها و انگیزه­های جعل این حدیث هستند.

کیفیت حیات حضرت عیسی(ع) همواره یکی از بحث‌برانگیزترین مباحث حتی در میان مسیحیان است. در این مقاله ابتدا با تحلیل اسنادی و مبتنی بر نصوص اولیة مسیحی، به دسته‌بندی سه دیدگاه قابل استخراج از این نصوص دربارة سرشت الوهی یا طبیعی عیسی(ع) پرداخته‌ایم و سپس این موضوع را از دیدگاه قرآنی بررسی کرده‌ایم. سه دیدگاه سرشت الهی، سرشت الهیـ انسانی و سرشت انسانی و طبیعی عیسی(ع) در نصوص مسیحی و نیز سرشت غیرالوهی عیسی(ع) دیدگاه‌هابی هستند که در اندیشةقرآنی بررسی شده‌اند در ادامه، با تحلیلی فلسفی و کلامی به پارادوکس‌ها و برخی دشواری‌های نظری و کلامی پیشِ روی برخی دیدگاه‌های مسیحی در حوزه‌هایی نظیر «پرستش»، «وحدت ذات خداوند»، مسئلة هدایت و نیز مسئلة فهم‌پذیری فعل خداوند پرداخته‌ایم. در این میان به مسئلة «هدایت» به‌عنوان یکی از کلیدی‌ترین اهداف نبوت توجه شده است؛ این‌که تجانس زیستی نبی با جامعة مخاطبان وی، اساساً هدایت را ممکن می‌سازد و سپس در دل این امکان، احتمال تحقق اهداف نبوت و اقبال به نبی، تحقق هدایت را افزایش می‌دهد؛ تجانسی که از قرآن کریم و در باب پیامبر اسلام(ص) و انبیای سلف از جمله عیسی(ع) نیز قابل استخراج است و بر این اساس، دعوت انبیا از دید قرآن با اقبال مواجه بوده است؛ اما برخی دیدگاه‌های مسیحی که تمام یا وجهی از سرشت عیسی(ع) را الوهی می‌دانند، به‌لحاظ نظری و کلامی، تحقق تدریجی رستگاری و مفهوم «هدایت» در طول تاریخ، نقش ارادة انسانی مؤمنان در تحقق این امر و نیز توفیق انبیا در این امر را با چالش مواجه می‌سازند؛ رویکرد قرآنی با این چالش مواجه نیست.

اگر آنچه را که در قرآن کریم درباره انسان ذکر شده با نگاهی به تحلیل و تقسیم مراحل او بررسی و تعمق کنیم ، در خواهیم یافت که خداوند - متعال - مرزهای جداگانه ای بین مراحل و مراحل انسان تعیین نکرده است. ، اما من در این مطالعه با تکیه بر خداوند استنباط شده از آیات و اسامی ذکر شده در رابطه با این مراحل و سخنان دانشمندان تلاش می کنم. خداوند متعال در این باره فرمود: مثل حضرت عیسی با خدا مانند مثل آدم است. پدری همانطور که آدم از خاک بدون پدر و مادر آفریده شده است ، بنابراین او شرایط خود را به شرایط نزدیکتر حریف تشبیه کرد و قطع کرد منابع شباهت ، و معنی قالب او را از خاک ایجاد کرد و سپس به او گفت ، همان که انسان را ایجاد می کند مانند گفته های او باشد ، سپس ما خلقت دیگری ایجاد کردیم ، و او شکل گیری آن را از گرد و غبار و سپس وجود آن ارزیابی کرد ، یعنی آن در محل بود این آیه شریفه بیان داشت که انسان چیزی جز جسمی طبیعی نبود که تصاویر متفاوت و تغییر یافته در آن وارد شود. سپس خداوند سبحان الله خلقت دیگری را با احساس و اراده آفریده است که اعمال احساس ، اراده ، تفکر ، و وضع جهان و مدیریت امور جهان از طریق انتقال و تعویض و انتقال به غیر از آنچه از اجسام و اجسام جسمی ناشی نمی شود ، نه جسمی است و نه فعل فعالی آن.

مفهوم برکت در عهد جدید ریشه در مفهوم میثاق در یهودیت دارد. در سفر پیدایش از حضرت ابراهیم (ع) خواسته شد تا وارد میثاق با خدا شود تا در نتیجۀ آن برکت الهی بر ابنای بشر عطا شود. مسئلۀ اساسی در اینجا عبارت است از اینکه؛ برکت در عهد جدید چیست و چه ارتباطی میان آن و طرح میثاق وجود دارد؟ در عهد عتیق برکاتی چون سرزمین و ذریۀ عطیۀ الهی در برابر وفاداری بنی­اسرائیل به مفاد میثاق هستند و این عطایا کاملاً مشروط هستند. در مسیحیت بر اساس میثاق جدید که میثاق لطف و فیض نامیده شده، نجات مبتنی بر ارتباط صمیمانه با مسیح (ع) به عنوان منجی است تا یک نظام دینی مبتنی بر یک سری احکام و آیین های معین. بر این اساس، در مسیحیت عیسی خود میثاق است؛ زیرا مسیح منبع همۀ برکات است. مطابق میثاق جدید، اگر انسان مسیح ایمان داشته باشد، ثمرات آن­را در حیات درونی خود به دست خواهد آورد و او را در زندگی بهتر و نجات بعد از مرگ یاری خواهد کرد. در اینجا نقش مسیح به عنوان یک منجی، تنها محدود به بنی اسرائیل نمی­شود، بلکه لطف او شامل همۀ انسان­های روی زمین می­گردد. در عین حال برکتی که از طریق مسیح ارائه می­گردد، نعمت مادی نیست، بلکه برکت معنوی است و بیشتر ناظر به ملکوت الهی و برای زمان آینده است. این پژوهش مبتنی بر کتاب مقدس و منابع کتابخانه­ای است و به شیوۀ تحلیلی به موضوع برکت در عهد جدید می­پردازد.

زنده بودن حضرت عیسی7 برخلاف اعتقاد مسیحیان، امری قطعی میان مسلمانان است و دلیل آن صراحت آیات قرآن کریم بر این امر است. براساس برخی آیات قرآن کریم و روایات تفسیری پیرامون آنها، شیعه و سنی بر این اعتقاد هستند که حضرت عیسی7 در آخرالزمان دوباره به زمین نزول کرده و برای برقراری عدالت و صلح و امنیت تلاش خواهند کرد. مسئله پژوهش حاضر آن است که مفسرین شیعه و سنی چه جایگاه و وظیفه‌ای برای حضرت عیسی7 پس از نزول در آخرالزمان قائل هستند که بدین منظور به بررسی آراء و نظرات برخی از مهم‌ترین مفسرین شیعه و سنی پیرامون این آیات پرداخته و ضمن بررسی آنها، به نقاط اشتراک و افتراق نظر آنها اشاره شده است. با بررسی آراء مفسرین شیعه این نتیجه به دست آمد که نزول حضرت عیسی7 امری مسلم بوده و آن حضرت در آخرالزمان در رکاب امام زمان4 و برای کمک به آن حضرت در راستای برقراری حکومت عدل جهانی تلاش خواهند کرد. بررسی آراء مفسرین اهل‌سنت نشان داد اعتقاد به نزول حضرت عیسی7 نزد غالب آنها براساس آیات قرآن کریم امری مسلم بوده، اما برخی از آنها اشاره‌ای به این‌که آن حضرت در رکاب چه کسی نزول می‌کنند نکرده‌اند و برخی دیگر اشاره کرده‌اند که حضرت عیسی7 در رکاب امام خواهند بود اما اشاره‌ای به این‌که آن امام چه کسی است نداشته اند. فحوای کلام این دسته از مفسرین اهل‌سنت به گونه‌ای است که گویا حضرت عیسی7 خود منجی موعود است و رهبری قیام جهانی پس از ظهور را بر عهده دارد. اما در سوی دیگر بسیاری از مفسران اهل‌سنت به صراحت از نزول عیسی7 در معیت امام عصر4 سخن گفته و منجی آخرالزمان را مهدی موعود4 می‌دانند. در مجموع نزول حضرت عیسی7 نزد مسلمانان بنابر قرآن و روایات، مسلم بوده و جملگی به تلاش آن حضرت در راستای برقراری حکومت عدل جهانی معترف هستند.