جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

معرفت‌شناسان برجستة غربی کمتر دربارة دین بحث می‌کنند و در برخی کشورهای اسلامی نیز اگرچه دین جایگاه فربهی یافته ولی بیشتر روی جنبة اعتقادی دین تاکید می‌شود و از جنبة عقلانی و معرفتی دین کمتر سخن می‌رود. بنابراین، هم در کشورهای غربی و هم در کشورهای اسلامی، دین در جای مناسب خود قرار ندارد و کوشش‌هایی لازم است تا دین اعتبارمعهود خود را بازیابد. نویسنده در کتاب حاضر می‌کوشد تا با تاکید بر جنبة معرفت‌شناسانة دین، این جنبه از دین را که بر اثر موج سکولاریسم ستیزه‌جو در غرب آسیب دیده است، تصحیح و تعدیل کند. کتاب مصاحبة مفصلی است که در سه بخش «پرسش از روش‌ها»، «مشکل فلسفه و علوم انسانی» و «در باب فلسفة سیاسی» به چاپ رسیده است.

مبحث عقلانیت همواره یکی از موضوعات چالش برانگیز در میان نحله‌های مختلف فلسفی-کلامی اسلامی و حتی غیر اسلامی است. فضا و شرایط متفاوت حاکم بر هر نحله فکری، برداشت‌ها و تفاسیری متفاوت از جایگاه عقل و عقلانیت به دست می‌دهد که برخی را دچار افراط و برخی را گرفتار تفریط کرده است. محمد ارکون با گزینش جانب افراط شأن عقل را تا حد حاکمیت مطلق بر زندگی بشر بالا برده و بی توجهی به آن را از علل اصلی انحطاط مسلمین برمی‌شمارد. او برای انجام رسالت علمی خود در نقد عقل اسلامی از دو روش آسیب‌شناختی و تطبیقی بهره می‌گیرد. به نظر او آسیب‌های عقل دینی مانند فراتاریخی بودن، نقش اسطوره‌ای داشتن، ناسازگاری با ایمان، عصبیت و دگماتیک بودن و ... موجب انحطاط و عقب افتادگی مسلمانان شده است. تلقی او از عقل دینی در قالب عقل غالب در جهان اسلام و بی‌توجهی به ویژگی‌ها و امتیازات و کارکردهای عقلانیت اسلام اصیل، باعث اشتباه او در آسیب‌شناسی عقل دینی شده است.