جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه ماشینی : ویتگنشتاین و لویناس رابطه غالباً نادیده گرفته شده بین فلسفه های دو تن از مهم ترین و مشهورترین متفکران قرن بیستم را بررسی می کنند. پلانت با تحمیل کار هر فیلسوف بر دیگری، بین سنت‌های فکری متضاد که آن‌ها به اشتراک گذاشتن آن‌ها کمک کردند، حرکت می‌کند. تمرکز اصلی بر روی کتاب، تعامل پیچیده و در عین حال روشنگر بین تعدادی از مضامین اخلاقی-مذهبی در تفکر بالغ ویتگنشتاین و روایت متمایز لویناس از مسئولیت اخلاقی است.

حیات فلسفی ویتگنشتاین به دو دوره تقسیم می‌شود. این تقسیم به این علت است که او دست‌کم یکبار دچار تحول فکری عمیقی شد و از نو فلسفه‌ای جدید بنا نهاد. دغدغۀ اصلی ویتگنشتاین زبان و نحوۀ کارکرد زبان بود. این پرسش، تمام عمر، ویتگنشتاین را به خود مشغول داشته بود. اما حیطۀ تأثیرگذاری ایده‌های ویتگنشتاین در قلمرو زبان محدود نماند و به حوزه‌های دیگری از جمله دین گسترش یافت. نوشتار پیش‌رو به توصیف دیدگاه فلسفی متأخر ویتگنشتاین و پیوند آن با نگاه او به الهیات می‌پردازد. این نوشتار تلاش دارد با روش توصیفی-تحلیلی ویژگی‌های پژوهش فلسفی از منظر ویتگنشتاین متأخر را بکاود و سپس تبعات آن را برای الهیات بیان کند. بنا به فلسفۀ متأخر ویتگنشتاین آگاهی از کاربرد درست زبان می‌تواند نتایجی در فهم دین داشته باشد. از این جهت، مهارت تحلیل زبانی موجب قوّت تحلیل‌های فلسفی در باب دین می‌شود. نگارنده معتقد است بسیاری از ایده‌ها و دعاوی ویتگنشتاین درست‌اند و بخشی از مشکلات فلسفی برآمده از این هستند که ما منطق زبان گزاره‌های دینی را به درستی درنیافته‌ایم و واژه‌ها و جملات را اشتباه به‌کار می‌بریم. ما به‌راستی گاهی افسون زبان خود می‌شویم و تحلیل‌های درست زبانی ما را از سحر زبان هوشیار می‌سازند. اما روش ویتگنشتاین متأخر برای پرداختن به فلسفه که نه خود پدیده‌ها، بلکه دستور زبان و کاربرد واژه‌ها را می‌کاوید، ممکن است سبب غفلت از سؤالاتی مهم دربارۀ واقعیت‌های متافیزیکی گردد و فیلسوف دین را به تحلیل‌های زبانی سرگرم کند و او را از مسائل ژرف و مهم باز دارد.

لودویگ ویتگنشتاین در دوره اول تحوّل فکری خود با طرح نظریه تصویری معنا که در آن با برتراند راسل همرأی بود، تلاش نمود تا کرانه های گزاره های معنادار و مرز میان گفتنی‌ها و ناگفتنی‌ها را هویدا سازد. وی با طرح نظریه فوق، بیان داشت که گزاره های متضمّن مقولاتی همچون امر برتر/خدا، دین و البته سایر امور هنجاری، اگر چه می‌توان صورت منطقی را در آنها رعایت نمود، لیکن نقش شناختی ندارند. این گزاره‌ها با فَرارَوی از مرزهای زبان، معنایی محصّل را افاده ننموده و چونان گزاره های مهمل و بدساخت تلقّی می شوند. اما این پایان راه نبود؛ او در ادامه از ساحت سکوت به سوی ساحت رازآمیز قدم پیش می‌نهد و مقولات امر برتر/خدا و دین را رازآمیز می‌خواند. در این مقاله با تکیه بر آثار اوّلیه و آثار دوره انتقالی ویتگنشتاین، به بررسی و تحلیل نظر او در باب امر برتر/خدا و دین و نظر مفسّران او در این زمینه خواهیم پرداخت.

دوران مدرن با نقدِ ریشه‌ای بر سنت آغاز شد و پیش‌انگاشته‌هایش را به پرسش کشید. از داعیه‌های تلویحی دوران سنت این بود که قلمروهای واقعیت و ارزش هم‌بسته‌اند. این هم‌بستگی به‌سببِ پیش‌فرض‌هایی متافیزیکی بود که بیشتر آن‌ها در زمانۀ هیوم برافتاده بودند و مهم‌ترین آن‌‌ها واقع‌باوری افلاطونی بود. هیوم این پیش‌انگاشت تلویحی را آشکار کرد و برمبنای تجربه‌باوری مدرن به جدایی واقعیت و ارزش حکم داد. بدین‌ترتیب، اگر به جدایی این‌ها حکم کنیم، از پیامدهایش جدایی علوم و اخلاق از یکدیگر است. این وضعیت در زیست و اندیشۀ مدرن بحران‌هایی ایجاد کرد و یافتن راه‌حلی میان این دو موضع به یکی از مسائل محوری دوران مدرن تبدیل شد. در این نوشته تلاش می‌کنم، با تمرکز بر فلسفۀ ویتگنشتاین واپسین، راه‌حلی فراهم آورم. بنابر فلسفۀ ویتگنشتاین، معنای واژگان و عبارات ما درون یک بافتار و باتوجه‌به چگونگی به‌کارگیریِ آن‌ها یا، به‌عبارتِ‌دیگر، کنش‌هایی که، با آن‌ها، درون بستر فعالیت‌های زندگی‌مان انجام می‌دهیم متعین می‌شود. به‌این‌ترتیب، مفاهیمی چون واقعیت و ارزش فرامفاهیمی نیستند که بیرون از یک بافتار معنا داشته باشند، بلکه این‌ها نیز، همچون دیگر مفاهیم، تنها درون فعالیتی که از آن‌ها استفاده می‌کنیم معنا می‌یابند و، درنتیجه، نقش منطقی آن‌ها روشن می‌شود و ارتباط‌های مفهومی‌شان آشکار می‌گردد. رهیافتی ویتگنشتاینی به این مسئله نشان می‌دهد که دو سوی این منازعه -واقع‌باوری و واقع‌ناباوری- هر دو بر یک پیش‌فرض استوارند و اگر آن پیش‌فرض رد شود، مسئله منحل خواهد شد. آنگاه است که با بینش نوی ویتگنشتاین به زبان می‌توان بررسید که چگونه در برخی بافتارها مواردی از واقعیت‌ها و ارزش‌ها درهم‌تنیدگی دارند. من از این بینش در فعالیت پزشکی استفاده می‌کنم و نشان می‌دهم که این فعالیت در یک بستر یا بافتار بالینی رخ می‌دهد و همین بافتار بالینی این امکان را فراهم می‌سازد که در بسیاری از موارد ارتباط میان عبارات ناظربه‌واقع و ارزشی را درک کرد. به همین سبب، می‌توان فعالیت پزشکی را قلمرو مهمی در علوم دید که در آن امکان درهم‌تنیدگی واقعیات و ارزش‌ها به بهترین شکل نمایان می‌شود.

ترجمه ماشینی: پل هورویچ تفسیری از نوشته‌های بعدی لودویگ ویتگنشتاین ارائه می‌کند که از جنبه‌های اساسی با آنچه قبلاً در ادبیات یافت می‌شود متفاوت است. او استدلال می‌کند که این متافلسفه کاملاً ضد نظری ویتگنشتاین است - و نه (همانطور که اکثر مفسران دیگر فرض می‌کنند) شناسایی معنای یک کلمه با استفاده از آن - که اساس بحث‌های او درباره موضوعات خاص در مورد زبان است. ذهن، ریاضیات، دانش، هنر و دین. بنابراین، هدف اول هورویچ ارائه شرح روشنی از دیدگاه بیش از حد تورم زدایی ویتگنشتاین در مورد اینکه فلسفه چیست، چگونه باید انجام شود و چه چیزی ممکن است به دست آورد، ارائه دهد. هدف دوم او دفاع از این دیدگاه در برابر انواع ایرادات است: یعنی نشان دادن فضایل آن، نه صرفاً به عنوان خوانشی دقیق از ویتگنشتاین، بلکه به عنوان برداشت صحیح از خود فلسفه. و سومین هدف، بررسی کاربرد این دیدگاه در موضوعات مختلف - اما در درجه اول برای زبان و تجربه است. یکی دیگر از ویژگی‌های متمایز این رویکرد، پیش‌فرض آن است که ایده‌های ویتگنشتاین را می‌توان با دقت فرمول‌بندی کرد و استدلال‌های محکمی از جانب آن‌ها یافت. این دو فرض راهنما - محوریت متافلسفه ویتگنشتاین، و حساسیت آن به بیان دقیق و پشتیبانی عقلانی - مسلماً بحث برانگیز هستند، اما نه فقط از نظر متن، بلکه با قدرت و معقول بودن فلسفه ای که از آنها حاصل می شود، تأیید می شوند.