جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این رساله شامل سه فصل است. در فصل اول به کلیات و سایر فصول به اصل موضوع پرداخته شده است. عنوان برجسته این رساله فلسفه اخلاق افلاطون و تاثیر آن بر فلاسفه مسلمان است. در این نوشتار به طور خلاصه به زندگی افلاطون و آثار او اشاره شده است. بعد از آن به نظریات اجتماعی-سیاسی وی که بی ارتباط به فلسفه اخلاق وی هم نیست اشاره شده است. قسمت اصلی این رساله بخش فلسفه اخلاق افلاطون و نیز نظریات اخلاقی وی است. بخش آخر رساله تاثیر افلاطون بر فلاسفه مسلمان است.

معرفت شناشی باور دینی، شاخه ای از فلسفه است که معرفت بودن باورهای دینی را مورد بررسی قرار می دهد. آلوین پلانتینگا، از این جهت شایسته بررسی و پژوهش است که تلاش می کند تا با زمینه های دینی، نظریه ای راجع به معرفت عرضه نماید که در نوع خود بی نظیر است. پاره ای از این پژوهش، شرح و تقریر دیدگاههای معرفت شناختی ای است که پلانتینگا، آن را ارائه نموده به نقد می کشد. از نظر پلانتینگا، این دیدگاهها، یا بواسطه تأکید بر مفهوم درون گرایی وظیفه شناختی، و یا بعلت نقص در توجه به مفهوم کارکرد صحیح، و یا هر دو، قابل پذیرش نیستند. طرح این نظریات از آن جهت دارای اهمیت است که انتقادات پلانتینگا از این دیدگاهها، افق روشنتری از نظریه خود پلانتینگا بدست می دهند. پلانتینگا، سعی می کند تا نقص موجود در این دیدگاهها را با در انداختن نظریه جدیدی که عنوان نظریه کارکرد صحیح در باب معرفت را یافته است، تدارک نماید. وی خطوط کلی این نظریه را از اندیشه های شخصیت های دینی ای نظیر باوینک، بارت و کالون، استخراج می نماید. همچنین وی می کوشد تا نظریه معرفت شناختی خود را بر باورهای دینی مسیحی اعم از باورهای دینی مشترک با ادیان دیگر و مختص مسیحیت اطلاق نماید تا معرفت بودن باورهای دینی خود را به اثبات رسانده، اعتراض قرینه گرایانه به باوردینی را مورد چالش قرار دهد. این تلاش، مورد اتهامات و اعتراضات متعددی نیز بوده است که در این نوشتار، از ذکر آنها اجتناب نگردیده است. فرضیة نویسنده در این پژوهش را می توان در گزارة زیر خلاصه کرد که نظریه کارکرد صحیح، در باب معرفت، الزامات معرفت را بر آورده نمی سازد و از اعتراضاتی نظیر اعتراضات گتیه در معرفت شناسی، و ایمان گرایی در معرفت شناسی باوردینی، خلاصی ندارد . این فرضیه، چنانچه مشاهده می شود، مورد تأیید نویسنده قرار می گیرد و نتیجه گرفته می شود که اطلاق نظریه کارکرد صحیح بر باوردینی، نمی تواند نگرانی جامعه علمی جویای حقیقت را با ادعای واقعا پایه بودن اعتقاد به خدا، به آرامش و طمانینه برساند.

به علت برخی ویژگی های منطق سنتی ارسطویی، عدم ارتباط منطقی میان جملات از نوع «هست» و جملات از نوع «باید» بدیهی به نظر می رسد. اما منطق جدید فاقد چنین ویژگی هایی است؛ پرایور با تکیه بر این نکته طرف داران شکاف منطقی «هست» و «باید» را با یک پارادوکس مواجه می کند. در این مقاله ابتدا پارادوکس پرایور و برخی پاسخ های فلسفی به آن را بیان می کنیم، سپس به تشریح منطق چند ارزشی بیل که برای حل این پارادوکس پیشنهاد شده می پردازیم و خواهیم دید این پارادوکس در چهارچوب منطق ربط نیز حل خواهد شد. با این حال پرایور علاوه بر این پارادوکس، براهین دیگری نیز ارائه می کند. ما نشان خواهیم داد هر چند این دو منطق پارادوکس پرایور را حل می کنند، هر یک از حل برهانی دیگر عاجز است.

شلایرماخر مؤسس جریانی است که تجربه عرفانی را از سنخ عواطف و احساسات می‌شمرند. وی البته این‌گونه تجارب را خالی از هر گونه حیث معرفتی نمی‌داند و با تفکیک میان دو نوع از احساسات و دو نوع از آگاهی، تجربه عرفانی را از سنخ احساساتی می‌داند که واجد نوعی آگاهی مستقیم و مباشر است که در آن، فاصله میان مدرِک و مدرَک برداشته می‌شود. وی در توضیح این احساس و آگاهی خاص، که ماهیت تجربه و معرفت عرفانی را تشکیل می‌دهند، از مفهوم «وابستگی مطلق» استفاده می‌کند. وابستگی مطلق رابطه‌ای یک‌سویه است که در آن انسان هیچ آزادی و اختیاری از خود ندارد. این احساس، مفهوم خدا و جهان و انسان را نیز رقم می‌زند. انسان و جهان به عنوان وابسته مطلق و خداوند به عنوان طرف این وابستگی (غنی مطلق). نقدهای متعددی بر این دیدگاه وارد است؛ از جمله تشکیک در امکانِ تحقق آگاهی غیرمفهومی، تشکیک در امکان تحقق آگاهی غیرالتفاتی، ابهام در وجود و چگونگی عواطف مشتمل بر شناخت و ... که در انتهای مقاله به آنها می‌پردازیم.

استاد جوادی آملی ماهیت گزاره‌های اخلاقی را اعتباری می‌داند. اعتبار یک فعل نفسانی است که انسان با توجه به واقعیت‌های موجود و غایات مطلوب، قبل از هر عملی عموماً و نیز قبل از عمل اخلاقی خصوصاً مرتکب می‌شود. نظریۀ اعتبار نظریه‌ای است در باب فلسفۀ عمل به طور عام و فلسفۀ اخلاق به طور خاص. به تصریح ایشان ماهیت گزاره‌های اخلاقی انشائی است که ابراز همان اعتبار است و گزاره‌های اخلاقی که صورت خبری دارند نیز در واقع انشائی هستند. اعتبارات در حوزۀ اخلاق، اعتبارات دل‌بخواهی و گزاف نیستند، بلکه بر در نظر گرفتن واقعیات و اهداف مشترک انسانی مبتنی‌اند. این نظریه را می‌توان از نظریات ناشناخت‌گرایی اخلاقی برشمرد که گزاره‌های اخلاقی را قابل صدق و کذب نمی‌دانند. بر خلاف بسیاری از ناشناخت‌گرایان، ایشان مطلق‌گرای اخلاقی است و معتقد است گزاره‌های اخلاقی با وجود غیرشناختی بودن برهان‌پذیرند و همان‌گونه که بدیهیاتی در حوزۀ نظر وجود دارد، بدیهیاتی نیز در حوزۀ عمل وجود دارد. این امر باعث می‌شود که برهان و بداهت، مختص قضایای خبری نباشند. غایت اخلاق تکامل فرد است که به تبع، تکامل جامعه را به همراه خواهد داشت. بنابراین گرچه حسن فعلی فواید خویش را دارد، تکامل به حسن فاعلی نیز نیاز دارد. تبلور حسن فاعلی در ملکه شدن فضایل است. ملکه شدن فضایل، بصیرت‌هایی را در قوۀ تشخیص به دنبال دارد. به نظر می‌رسد به لحاظ هنجاری می‌توان استاد جوادی آملی را فضیلت‌گرا نامید؛ اما این فضیلت‌گرایی با عمل به وظیفه و در نظر گرفتن نتایج عمل در شرایطِ مخصوص منافاتی ندارد، بلکه شخص فضیلت‌مند در تشخیص افعال نیک و نتایج افعال نیک، بصیرتی افزون خواهد داشت. اخلاق در حوزۀ تدین معنای متفاوتی خواهد داشت؛ زیرا اعتبارها بر واقعیت‌ها مبتنی‌اند، و وجود خدا و زندگی پس از مرگ، به عنوان واقعیت، اعتبارات خاص خود را برای اَعمال، طلب می‌کنند. همچنین اعتقاد به خدا و زندگی پس از مرگ، انگیزۀ اخلاقی را تشدید می‌کند و هدف زندگی اخلاقی را از زندگی دنیوی فراتر خواهد برد.

پرسش از معنای زندگی، پرسشی به قدمت حیات بشر است و در عین حال همواره محتاج پرسیدن و جست و جو از پاسخ. به طور کلی سه زمینه اصلی برای پرداختن به مسأله معنای زندگی وجود دارد؛ حوزه روانشناسی، حوزه فلسفه دین و حوزه فلسفه اخلاق. به نظر می‌رسد پرداختن به مسأله معنای زندگی در فلسفه اخلاق حتّی مناسب تر از سایر حوزه‌ها باشد چرا که اساسا «اخلاق»، علم معنای زندگی است، اگر زندگی معنایی نداشته باشد، چه معنای مجعول و چه مکشوف، آنگاه دیگر این که چه باید کرد و چه نباید کرد قابل طرح نیست.موضوع این رساله رابطه اخلاق و معناداری زندگی است که با استفاده از روش مطالعه کتابخانه ای انجام شده است.در اینرساله ابتدا مختصری در باب فلسفه اخلاق و مهم ترین نظریات آن بحث شده و گزارشی از مبانی سه رویکرد سودگرایی، وظیفه گرایی و فضیلت گرایی ارائه می شود ، پس از آن به تبیین پرسش معنای زندگی پرداخته و نظریات این حوزه را مورد بررسی قرار می دهیم، در این فصل به این نتیجه می رسیم که معنای زندگی مفهومی مشکک و نه متواطی است . در نهایت از طریق تطبیق شروط معناداری زندگی با معیارهای فلسفه اخلاق، نقش اخلاق را در معناداری بررسی کرده و به ترتیبی از معیارهای فلسفه اخلاق به لحاظ میزان معناداری دست پیدا می کنیم.

فیلسوفان در پاسخ به این سؤال که چگونه حالات ذهنی خودمان را می دانیم، تبیین های متعددی ارائه کرده اند.کسام در پاسخ به این سؤال، نظریه استنتاج گرایی را مطرح کرده است. به اعتقاد او بر خلاف آنچه شهوداً احساس می کنیم، هیچ نوع دسترسی بیواسطه به حالات ذهنی خود نداریم؛ بلکه ما بر اساس یک سری شواهد بیرونی و درونی، و از طریق فرایند استنتاج، حالات ذهنی مان را می شناسیم. بویل این تبیین را تبیین خوبی برای خودآگاهی نمی داند. او معتقد است تبیین استنتاجی از خودآگاهی به گونه ای است که گویا ما از حالات ذهنی خودمان بیگانه ایم . کسام هم در مقابل، اشکال بویل را نمی پذیرد. در این مقاله نشان خواهیم داد که اولاً کسام مقصود بویل از مفهوم بیگانگی را به درستی درنیافته است و اگر مقصود او را دریابد، وجود آن را در استنتاج گرایی گریزناپذیر خواهد یافت. ثانیاً اگر کسام در پی پذیرش این مسئله ادعای خود را محدودتر کند و استنتاج گرایی را تبیینی برای همه انواع خودآگاهی معرفی نکند، مسئله بیگانگی، حیات استنتاج- گرایی را، به عنوان تبیینی خوب برای طیف قابل توجهی از مصداق های خودآگاهی، به خطر نخواهد انداخت.

این رساله که به تحلیل و بررسی دین و معنای زندگی در فلسفه تحلیلی پرداخته است، در سه فصل و یک نتیجه گیری سامان داده شده است. در فصل نخست که در واقع، مقدمات ورود به بحث بحساب می آید، به ایضاح، تحلیل و بررسی چهار مسأله زیر پرداخته ایم: ‎1. تحلیل و بررسی علل و دلایل پیدایش مسأله معنای زندگی در مغرب زمین. ‎2. تحلیل و بررسی علل و دلایل رشد اندک نظریه های معنای زندگی در قرن بیستم. ‎3. ایضاح مفاهیم و تفکیک تقریرهای گوناگون از معنای زندگی. ‎4. نگاهی به فلسفة تحلیلی در قرن بیستم. در دو فصل بعد نظریه های فیلسوفان تحلیلی درباره معنای زندگی را توضیح و نقد و بررسی کرده ایم. نظریه های معنای زندگی را می توان به سه دسته نظریه های طبیعت گرا، ناطبیعت گرا و فراطبیعت گرا تقسیم کرد. نظریه های طبیعت گرا بر این نظرند که امکانات و قابلیتهای موجود در همین جهان مادی برای معنادار ساختن زندگی آدمی کافی است ولی نظریه های فراطبیعت گرا بر این عقیده اند که وجود خداوند و یا جاودانگی آدمی برای معناداری زندگی لازم است. اما، نظریه های ناطبیعت گرا ضمن انکار دو دیدگاه رقیب، بر این باورند که به مدد اصول و پیش فرضهای عقلی می توان از معناداری زندگی آدمی دفاع کرد. نظریه های طبیعت گرا به نظریه های انفسی و آفاقی و نظریه های فراطبیعت گرا به نظریه های مبتنی بر وجود خداوند و نظریه های مبتنی بر جاودانگی آدمی تقسیم می شوند. در واقع، فیلسوفان تحلیلی عمدتا از نظریه های طبیعت گرایانه یا ناطبیعت گرایانه در معنای زندگی دفاع می کنند و بیشتر به نقد و بررسی نظریه های فراطبیعت گرایانه می پردازند که در واقع، از لزوم اساسی ترین آموزه های دینی یعنی وجود خداوند و زندگی پس از مرگ برای معنای زندگی دفاع می شود. البته، پیش از بحث از نظریه های معنای زندگی به معنی شناسی فیلسوفان از معنای زندگی پرداخته ایم تا روشن سازیم که هر یک از نظریه های آنها درباره معنای زندگی بر چه معنایی از معانی چندگانه ای که فیلسوفان تحلیلی برای معنای زندگی برشمرده اند، استوار است. در آثار فیلسوفان تحلیلی معنای زندگی به یکی از معانی هدف، تعالی و احترام و افتخار عظیم و کارکرد گرفته شده است. در این بخش توضیح داده ایم که ارزش، یکی از معانی اساسی معنای زندگی است و دو معنای تعالی و احترام و افتخار عظیم دو تفسیر از ارزشمند که فیلسوفان تحلیلی برای معنای زندگی ارائه کرده اند زیرا بر این باورند که هر ارزشی نمی تواند به زندگی آدمی معنا دهد بلکه ارزشهایی می توانند به زندگی معنا دهند که باعث تعالی یا احترام و افتخار عظیم در زندگی گردند. در این رساله تلاش شده است تا از این دیدگاه فیلسوفان تحلیلی دفاع شود که معنای زندگی مقوله ای متمایز از دیگر مقوله های هنجاری اخلاق و خوشبختی است و در واقع، هر یک از سه مقوله فوق اضلاع یک زندگی برتر یا بهترین زندگی یا یک زندگی شایسته زیستن را تشکیل می دهند و لذا، نباید آن را به دیگر مقولات. هنجاری تقلیل داد. از سوی دیگر، از این دیدگاه دفاع کرده ایم که می توان میان اصرار نظریه های طبیعت گرایانه بر کفایت ارزشهای موجود در این جهان با تأکید نظریه های فراطبیعت گرا بر لزوم وجود خداوند یا جاودانگی برای معنای زندگی و عدم کفایت ارزشهای موجود در این جهان برای معنای زندگی آشتی داد زیرا معنای زندگی به معنای ارزش زندگی امری بسیط نیست و دارای مراتب گوناگونی است ودر حقیقت، نظریه های فراطبیعت گرا وجود خداوند یا جاودانگی را برای سطح عالی ای از معنای زندگی لازم می دانند ولی نظریه های طبیعت گرا ناظر به سطح و مرتبه پایین تری از ارزشها هستند که ارزشهای موجود در این جهان را برای معنای زندگی کافی می دانند. بنابراین، می توان گفت که هر یک از نظریه های طبیعت گرا و فرا طبیعت گرا درصددند تا شرائط دستیابی به مرحله خاصی از معناداری را بیان کنند. در این رساله که صبغه ای فلسفی دارد، علاوه بر اینکه از آموزه های دینی در تبیین و نقد و بررسی دیدگاههای فیلسوفان تحلیلی بهره گرفته شده است، از دیدگاههای الاهی دانان و فیلسوفان مسلمان نیز در نقد و بررسی نظریه های فیلسوفان تحلیلی نیز استفاده شده است./

"معنای زندگی چیست؟"پرسش مبهمی است که یافتن پاسخ آن، آرزوی دیرینه ی انسان، از گذشته تا کنون بوده است. ذهن و ضمیر انسان ها از دیر باز با پرسش های بنیادینی از هستی مواجه بوده و هست. مجموعه ی سؤالاتی که بر محور وجود و بودن در این جهان متمرکز بوده اند، در اندیشه ی انسان امروز خود را در پرسش از معنای زندگی نشان می دهند. گرت تامسون، فیلسوف معاصر آمریکایی، یکی از کسانی است که سال ها به وجه فلسفی مسئله ی معنای زندگی پرداخته است. آراء اصلی او در این رابطه در کتاب در باب معنای زندگی آمده است. تامسون مجموعه پاسخ هایی که تاکنون به پرسش معنای زندگی داده شده است را به سه دسته تقسیم کرده است. مطابق طرح تامسون در بخش اول به ارتباط معنای زندگی با وجود خدا و غایتمندی جهان در بخش دوم به ارتباط معنای زندگی با ارزش های ابزاری و غیر ابزاری و در بخش سوم به ارتباط معنای زندگی و ارزش های ابرازگر پرداخته می شود. در این رساله با بهره گیری از کتاب در باب معنای زندگی تفسیری روشنگر از آراء تامسون ارائه و نسبت دیدگاه های او با دیگر دیدگاه ها درباره ی خدا، اخلاق و معنای زندگی سنجیده می شود. در این تفسیر، به ویژه در نتیجه رساله، پس از بازبینی نگرش تامسون به معنای زندگی، از منظری انتقادی و تا حدی مقایسه ای، استواری و اعتبار عقلانی این نگرش مورد بررسی قرار می گیرد.