جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫فرقه اسماعيليه يکي از فرق اسلامي و منشعب از مذهب شيعه مي‌باشد، که در عصر حاضر شاخه‌هاي متعددي از اين فرقه، مانند بهره‌ها و خوجه‌ها در شبه قاره هند زندگي مي‌کنند، و از نظر اقتصادي و اجتماعي فعاليت‌هاي چشم‌گيري دارند. اين رساله با روش تحقيق ميداني و مصاحبه با شخصيت‌هاي مشهور اسماعيليه، به بررسي وضعيت سياسي، اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي اين فرقه در صد سال اخير در کشور هندوستان پرداخته است. پس از تقسيم اسماعيليان به دو جناح مستعليه و نزاريه در مصر، اين فرقه در هند نيز به دو گروه بهره‌ها و خوجه‌ها تقسيم شدند. فرقه بهره از لحاظ اعتقادات و احکام به مذهب شيعه اثني‌عشري نزديک‌تر است. دوران امامت در اين فرقه تا بيست و يکمين امام ادامه يافت، و بعد از آن، سلسله داعي‌ها آغاز شد. در زمان حاضر، سيد برهان‌الدين داعي کنوني اين فرقه در هندوستان است. در نزاري‌ها، انحراف اعتقادي شدت بيشتري داشته است، و در حال حاضر چهل و نهمين امام اين فرقه، کريم شاه‌حسين مي‌باشد. بهره‌ها به دو گروه تقسيم شدند، که گروه مهم آن متعلق به تاجران شيعي است، و گروه ديگر آن کشاورزان هستند که جزء سني‌ها مي‌باشند و جمعيت آن‌ها بالغ بر يک ميليون نفر است. بهره‌ها مؤسسات مالي و اقتصادي بزرگي دارند و در حالي که از يک زندگي کاملا مرفه برخوردارند، هيچ کاري با سياست ندارند. خوجه‌ها که در سال 148 هجري از اسماعيليه جدا شدند، در طول زمان، به چند شاخه تقسيم گشتند که در حال حاضر مسلک آقاخاني از جمله آن‌هاست. اين فرقه در هند به نام خوجه‌ها، و در پاکستان به نام ملتاني و شمسي‌ها معروف هستند. خوجه‌ها در اکثر شهرهاي مهم و تجاري هند حضور دارند، اما بيشتر در بمبئي و گجرات زندگي مي‌کنند. آن‌ها نيز از وضعيت اقتصادي خوبي برخوردارند و با سياست چندان کاري ندارند.

‫اسماعيليه نام فرقه‌اي است که بعد از امام جعفر صادق( به امامت اسماعيل، يا فرزندش محمد بن اسماعيل معتقد شده‌اند. اين فرقه در اواسط قرن دوم هجري قمري به‌وجود آمد. اسماعيليه به دو گروه واقفيه يا خالصه، و مبارکيه تقسيم مي‌شوند. واقفيه به امامت اسماعيل گرويده و مرگ او را منکر شدند، و مبارکيه به مرگ اسماعيل اعتراف کرده و پس از او امامت محمد پسر اسماعيل را پذيرفتند. در دوره ظهور، اسماعيليه به دو گروه فاطمي و قرامطه تقسيم شدند. در سال 270 هجري، ابن‌هيثم که يکي از داعيان اسماعيلي بود، وارد شبه‌قاره هند گرديد، و در منطقه سند تبليغ مذهب اسماعيليه را آغاز نمود. در قرن چهارم هجري با ورود اسماعيليان به منطقه مُلتان، اولين دولت اسماعيلي توسط جلم بن شيبان به‌وجود آمد. اما در سال 401 هجري، اين حکومت توسط حملات غزنويان از بين رفت. سپس در قرن پنجم در منطقه منصوره، دولت اسماعيلي ديگري بر سر کار آمد، که در سال 416 هجري بار ديگر به‌دست محمود غزنوي نابود گرديد. گروه ديگري از اسماعيليه هند که نزار را جانشين المستنصر‌بالله مي‌دانستند، به گروه خوجه‌ها معروف شدند، که رئيس آنان شخصي به‌نام پير صدر‌الدين مي‌باشد. اولين داعي از سلسله نزاري و خوجه‌هاي هند، نور‌الدين شاه يا نورگستر در قرن پنجم هجري قمري، بود. در قرن دهم نزاريان هند به دو گروه قاسم‌شاهي و امام‌شاهي تقسيم شدند. گروه ديگري از اسماعيليه هند، که به گروه بُهره مشهور هستند، از نظر آداب و رسوم مذهبي، ترکيبي از سنن هندوئي و آموزه‌هاي شعيان اثني‌عشري را اتخاذ کرده‌اند. در مجموع، مذهب اسماعيليه در طول تاريخ به فرقه‌هاي متعددي تقسيم شده است، که خالصه (واقفيه)، مبارکيه، قرامطه، فاطميون، نزاريه، مستعلويه (بهره، دروزيه، قاسميه)، آقاخانيه، مؤمنيه، حافظيه، سليمانيه، داوديه، قاسم‌شاهي و امام‌شاهي از جمله آن‌هاست.