جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫پژوهش حاضر، عهده دار بررسي آيات قرآن كريم به منظور به دست آوردن نكات الگوئي از نحوه ي مواجهه ي قرآن كريم نسبت به عملكرد يهوديان است، تا در خلال اين امر مخاطبين(مسلمانان)، بر اساس نكاتي كه از بطن آيات استخراج گرديده است، بنابر شرائط فردي و اجتماعي خويش و نوع عملكرد طرف مقابل(يهوديان و يا كساني كه پيرو عملكرد يهوديان هستند)؛ شيوه هاي رفتاري مناسب را اخذ نمايند. قوم يهود در قرآن كريم در دو برهه از زمان مطرح شده است: قضاياي قوم بني اسرائيل در زمان حضرت موسي7و زمان رسول خدا6، كه اين رساله صدر اسلام را مد نظر قرار داده است.قرآن كريم، يهوديان را درعمل به فرمان هاي الهي يكسان ندانسته و به دو دسته تقسيم نموده است: گروهي از آنان، به تمام آنچه خداوند يكتا مقرّر فرموده، ايمان داشته و پايبند بوده اند،و گروه ديگر تنها درظاهر به كتاب الهي اعتقاد داشتند ولي دراصل از آن رويگردان بوده اند. بر اساس اين پژوهش، قرآن كريم، روشهاي متعددي را نسبت به يهوديان، توصيه نموده و لازم الاجراء دانسته است به گونه اي كه از مطالعه ي جامع اين آيات، دست كم به دو نحوه الگوپردازي مي توان دست يافت: مواجهه ي قرآن كريم با يهود در زمان عدم جنگ، مواجهه ي قرآن كريم با يهود در زمان جنگ. مطابق برداشت نگارنده ي رساله، اين دو الگوي قرآني، نسبت مستقيم با عملكرد يهوديان داشته و بر طبق آن شكل مي گيرد و خداوند حكيم، روند مواجهه ي قرآن را در هر دو الگو براساس هدايت و ارشاد، تدبير نموده است. در اين رساله، ابتدا به توصيف مواجهه ي قرآن كريم با اخلاقيات و اعتقادات يهوديان و سپس به مواجهه ي قرآن با عملكرد يهوديان در زمان عدم جنگ و آنگاه جنگ پرداخته شده است كه در ضمن عنوان نمودن زيرمجموعه هاي شاخص هر يك از دو الگو، به تحليل رويه ي برخورد قرآن، روي آورده شده است؛ يعني چنانچه عملكرد يهوديان، در راستاي اهداف مسلمانان، خلل جدي به وجود نمي آورد، روش هاي محبت، مدارا، ناديده گرفتن خطاي يهوديان و يا اعلام صبر و صفح در قبال سركشي هاي آنان و ارشاد و هدايت ايشان به دين اسلام و يا انعقاد پيمان نامه و فرمان اكيد پيروي از آن عهود، به مسلمانان و يهوديان اعلام مي شده است و در صورتي كه عملكرد يهوديان، برخلاف معيارهاي اسلامي و مصالح مسلمانان بوده باشد و يهوديان به فعاليتهاي تخريبي بر عليه مسلمانان دست بزنند و مرتكب اعمال ناشايست شوند، فرمان دوري جستن از دوستي با ايشان و يا مقابله به مثل(مانند هجو نمودن در اشعار) و يا اقدام به سريه و يا جنگهائي پر دامنه، از جانب خداوند متعال به رسول گرامي اسلام6و مسلمانان صادر مي شده است تا چه بسا از اين طريق يهوديان هدايت يافته و دست از نادرستي ها بشويند. اهميّت پژوهش حاضر به جهت حساس بودن مسئله ي يهوديان در جهان امروز، به ويژه عملكرد آنان نسبت به مسلمانان جهان است كه اين امر از ديرباز مورد توجه قرآن كريم بوده است تا با يك برنامه ريزي مشخص بر اساس دستورات الهي، مسلمانان به روشهايي متناسب با عملكرد يهوديان دست يابند و اين مهم هدف اصلي نگارش اين رساله است. كليد واژه ها: قرآن، الگوسازي، يهود، مواجهه ي مناسب، مواجهه ي قرآن كريم با يهود در زمان عدم جنگ، مواجهه ي قرآن كريم با يهود در زمان جنگ ، هدنه (آتش بس).

مفهوم «ربا» یکی از مفاهیمی است که در طول تاریخِ جهان اسلام مورد توجه طیف‏های گوناگونی از اندیشمندان از جمله مفسران، فقها و اخیراً اقتصاددانان اسلامی قرار داشته است. این سه گروه، در مطالعات خویش به شدت درگیر مفهوم ساخت یافته «ربا» که محصول دوره تدوین فقه است، شده اند. این در حالی است که جای خالی پژوهشی که بتواند با غلبه بر «فاصله تاریخی از زبان عصر نزول»، به بازسازی مفهوم «ربا» متناسب با عصر نزول دست یازد، کاملا احساس می شود. نویسنده‏ی این پایان نامه تلاش نمود تا با بهره گیری از روشهای ریشه شناسی و معناشناسی ساختگرا و نقشگرا این مهم را به انجام رساند. مطالعات حکایت از آن دارد که در قرآن کریم با دو گونه ربا مواجه هستیم که یکی از آن دو، بر پایه دهشِ از روی میل و خواستِ درونی شکل گرفته است. این در حالی است که گونه دوم، ابتنای بر گرفتنِ با قهر و غلبه دارد. بر این اساس، از اولی، حوزه معنایی «جابجایی ثروت برآمده از انصاف و حق» و از دومی، حوزه معنایی « جابجایی ثروت برآمده از ظلم » شکل می گیرد.

‫كتاب اضواء على متشابهات القرآن نوعى كتاب تفسيرى است كه به تفسير آيات متشابه ومشكل قرآن پرداخته است. اين مشكلات ظاهرى آيات از نظر نحوى، بلاغى، علمى، فلسفى ويا بعضاً غرابت لفظى ويا تعارضات ظاهرى با آيات ديگر بوده است. نويسنده كتاب توضيحات خود را در قالب سؤال وجواب ريخته يعنى با بيان اشكال ظاهرى آيه در قالب سؤال در جواب خود به رفع آن اشكال مبادرت نموده است. در اين كتاب سؤالات به ترتيب نظم وتدوين قرآنى (يعنى از سوره حمد تا سوره ناس) مطرح شده كه اين مطلب باعث جامعيت وشمول خاصى براى كتاب شده است. به گونه‏اى كه كتابهايى كه تاكنون در مجازات، مشكلات ومبهمات قرآن نوشته شده‏اند كمتر از اين جامعيت برخوردارند. شيوه كار ما به اين صورت بوده كه ابتدا سؤال وجواب مؤلف كتاب را ترجمه كرده وسپس با مراجعه به تفاسير در مورد جواب سؤال مؤلف تحقيق نموده‏ايم كه بدين صورت يا جواب مؤلف تأييد شده ويا نقد ورد شده است ودر حالت سوم ممكن است وجوه وجوابهاى تفسيرى ديگرى بر نظر مؤلف افزوده شده باشد. البته در تكميل برخى سؤالات نقد وتتميمى را آورده‏ايم كه اين نقد يا با الهام از تفاسير ويا با توجه به قرائنى كه در آيات ديگر وروايات موجود مى‏باشد وبعضاً با اتكا به استدلالهاى عقلى است در قسمت نقد وتكميلى كه از خود افزوده‏ايم همواره جانب امكان واحتمال را گرفته‏ايم وبه صورت قطع آنرا نياورده‏ايم منابع اصلى ما در بررسى جوابها دو تفسير ارزشمند نمونه والميزان مى‏باشد همچنين در تتبع وجوه تفسيرى از نقلهاى موجود در دو تفسير »مجمع البيان« و»تبيان« بيشتر استفاده شده است. سعى شد در درجه اوّل از تفسير قرآن به قرآن نهايت استفاده شود وروايات پيامبر وائمه نيز در تحكيم وتأييد تفسير به كار رفته‏اند علاوه بر اصل ياد شده بر اصول زير نظر بوده است. 1) اصل عدم ترادف در قرآن. 2) اصل تضمين كه در عين ايجاز مشكلات تفسيرى فراوانى را حل مى‏كند. 3) اصل عدم پذيرش، رعايت فواصل در آيات به اين معنا كه خداوند تنها حفظ سجع وآهنگين بودن آيات را مد نظر نداشته است. 4) اصل عدم پذيرش، حروف زائد در قرآن زيرا هر حرفى در بيان معنى خاص خود است. آيات قرآنى با شماره سوره وآيه آورده شده‏اند براى ترجمه آيات از ترجمه آيت اللَّه ناصر مكارم شيرازى استفاده شده است. اشعارى نيز كه در متن جواب كتاب به عنوان سند آمده‏اند ترجمه شده‏اند. گرچه از محاسن كتاب جامعيت آن از اين نظر كه از همه جاى قرآن سؤالاتى مطرح شده به ميان آمد اما جرح واشكالى كه مى‏توان بر كتاب وارد كرد به قرار زير است. 1) وجود سؤالات تكرارى، 2) آوردن بعضاً سؤالاتى با درجه اهميّت كمتر كه مى‏توانست سؤالات مهمتر وارد شود، 3) عدم دقت ايشان در گزينش برخى نقلهاى تاريخى به طورى كه مى‏توانست نقلهاى قوى‏ترى را بياورد.

‫دانش مفردات، دانشی است که به بیان معانی واژه¬های قرآن می¬پردازد. این دانش از اهمیت ویژه-ای برخوردار است؛ زیرا لازمه تفسیر صحیح قرآن کریم، قبل از هر چیز شناخت دقیق معانی واژگان آن است. شناخت واژه¬های قرآن از زمان پیامبر (صلی الله علیه و آله) وجود داشته و همواره از طرف خود مسلمانان عرب برای فهم معانی آیات قرآن در مورد مفردات آن از پیامبر (صلی الله علیه و آله) پرسش-هایی می¬شده است. به دلیل اهمیت دانش مفردات به تدریج آثار ارزشمندی در این زمینه نوشته شده است. در میان مفسران نیز این علم از جایگاه ویژه¬ای برخوردار بوده است، از جمله مفسرانی که به این امر مهم پرداخته¬اند علامه طبرسی صاحب تفسیر مجمع البیان است که در آن، بخش مستقلی را به معنا شناسی لغات قرآن در همان آیه با عنوان «اللغة» اختصاص داده است. همچنین علامه زمخشری صاحب تفسیر کشاف نیز به این امر توجه خاصی مبذول داشته است. ارزش مباحث لغوی در این دو تفسیر به حدی است که موقعیت بسیار رفیعی را در تاریخ علوم قرآنی کسب نموده¬اند. با توجه به نقش مفردات در تفسیر و نیز اهمیت این دو تفسیر کهن، در این پژوهش به بررسی نظرات این دو مفسر در زمینه لغات جزء نوزده و بیست به همراه ترجمه و اعراب¬گذاری دقیق آنها پرداخته شد و در مرحله بعد نظرات این دو مفسر با استفاده از منابع لغوی و تفسیری دیگر مورد بررسی قرار گرفته است، از جمله فوایدی که در ضمن مقایسه این دو تفسیر به دست آمده این است که این دو مفسر بزرگ گاهی در معنا کردن لغات به نکاتی اشاره می کنند که دیگران کمتر توجه دارند. کلید¬واژه¬ها: بررسی تطبیقی مفردات دو جزء نوزده و بیست، طبرسی، زمخشری، مجمع البیان، کشاف

‫نويسنده پاياننامه حدود يكصد و پنج صفحه متن كتاب تلخيص البيان فى شرح مجازات القرآن را ـ كه حاوى پانزده جزء قرآن كريم است ـ ترجمه و تحقيق كرده و احيانا مطلبى را كه مؤلف نياورده تدارك كرده است.