جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فهم حیات معقول، مؤلفه‌ها و ویژگی‌های آن به دلیل آنکه نقش اساسی در دستیابی انسان به سعادت دارد، لازم و ضروری است، لذا تحقیق حاضر با روش کتابخانه‌ای و با رویکرد توصیفی - تحلیلی حیات معقول از نگاه علامه جعفری و علامه طباطبایی را مورد بحث قرار داده و نتیجه تحقیق بیانگر آن است که: طبق دیدگاه علامه جعفری، حیات معقول موهبتی است که ارزشی ذاتی داشته و هر موجود جانداری طبق اصل صیانت ذات با تمام نیروها و امکاناتی که دارد در حفظ و بقاء آن می‌کوشد و عقل و شرع نیز آن را تأیید و تأکید می‌نمایند. طبق دیدگاه علامه طباطبایی، تمامی موجودات و از آن جمله انسان در زندگیش به سوی آن هدفی که برای آن آفریده شده، هدایت شده است و در خلقتش به هر جهاز و ابزاری هم که در رسیدن به آن هدف نیازمند است مجهز گشته و زندگی با قوام و سعادتمندانه‌اش، آن قسم زندگی‌ای است که اعمال حیاتی آن منطبق با خلقت و فطرت باشد. قرآن کریم این زندگی سعادتمندانه و ایده‌آل را حیات طیبه نامگذاری کرده است، حیاتی که ایمان و عمل صالح دو رکن اساسی آن به شمار می‌رود. به عبارت دیگر اگر کسی ایمان داشته باشد و دست به اعمال صالح بزند از حیات طیبه برخوردار خواهد شد. در مجموع با استفاده از نظر علامه طباطبایی و علامه جعفری می‌توان گفت که: حیات معقول، حیات هدفمند، آگاهانه، دیگرگرایانه، کمال‌گرایانه، سعادت‌جویانه، عقلایی و مطابق با فطرت است. در حیات معقول، انسان از منِ طبیعی خود به سوی منِ حقیقی‌اش در حرکت است، به ارزش‌های حیات خویش آگاهی دارد، حیات معقول حیاتی است که در آن زندگی فردی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، ‌تربیتی، حقوقی و اخلاقی، همگی بر پایه عقل و فطرت و در مسیر دستیابی به سعادت حقیقی طرح‌ریزی می‌شوند.

هدف پژوهش حاضر تحلیل مقایسه‌ای ضرورت اخلاق در نظام آموزشی براساس دیدگاه علامه جعفری و علامه طباطبائی است. روش پژوهش تحلیلی و مقایسه ای است. یافته‌های سوال اول پژوهش نشان داد که اهداف تربیت اسلامی از دیدگاه علامه جعفری عبارتند از: هدف غایی، رسیدن به توحید در مرحله اعتقاد و عمل، اهداف وسطی نیز عبارتند از: اهداف اعتقادی، اخلاقی، اجتماعی. یافته‌های سوال دوم پژوهش نشان داد که ضرورت اخلاق در نظام آموزشی از منظر علامه طباطبائی عبارت است از: طبیعت اجتماعی انسان، وجود حقیقی و شخصیت واحد جامعه و هویت جمعی انسان. یافته‌های سوال سوم نشان داد که مقایسه دیدگاه علامه جعفری و علامه طباطبائی پیرامون ضرورت اخلاق در نظام آموزشی حائز دلالت‌هایی است که از منظر علامه جعفری عبارتند از: تعقّل و اندیشه ورزی در تربیت اخلاقی، توّجه به ارزشها و فرهنگ جامعه، خلاقیّت یابی و پرورش آن، نقش خود شناسی در تربیت اخلاقی. دلالت های تربیتی دیدگاه اخلاقی علامه طباطبائی در نظام آموزشی عبارتند از: سطح اولیه ـ مدرسه (به عنوان جامعه تربیتی کوچک)، سطح پیشرفته ـ کل جامعه (به عنوان جامعه تربیتی). نتایج نشان می دهد که طبق دیدگاه علامه جعفری و علامه طباطبائی، اخلاق و تربیت اخلاقی شا‌ه‌راه پیشگیری از آسـیب‌های روانـی اجتمـاعی و هـم چنـین، ریشـه تمامی اصلاحات اجتماعی و وسیله مبارزه با مفاسد و ناهنجاریهای جوامع است. بـه همـین دلیـل، ارتقای اخلاقمندی در جامعه از جمله آرمانهای بزرگ و دیرپای بشـری، و در طـول تـاریخ مـورد توجه مکاتب گوناگون بشری و الهی بوده است.

دوگانه علم و دين، از مباحث مطرح بين‌رشته‌اي است که حاکي از تنش طولاني ميان طرفداران آن‌ها در طول تاريخ بشر است. در چند دهه اخير نيز با رشد چشمگير علم و نياز بشر به بازيابي مجدد دين همچون سايبان مقدس، تبيين نسبت ميان علم و دين بيش‌ازپيش احساس شده است. هدف اين پژوهش، بازخواني اين نسبت در تفکر علامه جعفري و الهيات عصب‌شناسي با روش اسنادي است. الهيات عصب، به‌عنوان شاخه‌اي از علم، بيانگر ايده جديدي براي حل ناسازگاري و تنش ميان علم و دين است. مطابق ادعاي الهيات عصب، مي‌توان با تبيين رابطه علم و دين، به اثبات همبستگي ميان تجارب و پديده‌هاي ديني افراد، به کشف زمينه‌هاي همسان و مشترک در زندگي معنوي آن‌ها دست‌يافت. جعفري در پرتو حيات معقول، ضمن توجه به اهميت و جايگاه دانش در تفکر اسلامي، به تبيين نسبت اين دو پرداخته است. نتايج اين پژوهش حاکي از اين است که الهيات عصب همچون انديشه علامه جعفري، ضمن نفي تضاد ميان علم و دين، بر وحدت و يکپارچگي اين دو معتقد است. افزون‌براين، با وجود اشکالات مبنايي و روش‌شناسي در الهيات عصب، همچون خلط روش ميان علوم طبيعي و علوم انساني، ابتنا بر الهيات طبيعت و نارسا بودن تعريف دقيق علم و دين، مي‌توان بر زمينه‌هاي تقريب اين دو انديشه تمرکز داشت؛ بدين‌معناکه الهيات عصب هم‌سو با انديشه جعفري، مي‌تواند با پرهيز از فروکاستن دين و پديده‌هاي ديني در ترازوي علم تجربي، توجه به محدوديت‌هاي علم، از تعميم نارواي يافته‌هاي علم تجربي جلوگيري کرده، تنها به‌عنوان روش جديدي در تبيين ارتباط‌هاي چهارگانه، بشر را به درک تازه‌اي از مباحث ديني و معنوي برساند.

علامه جعفری و فرانکل برای عینیت بخشی معنای زندگی، ساز و کارهای عملی خاصی را بر اساس اصول و مبانی مکتب فکری خود پیشنهاد می دهند. مسئله تحقیق دراین پژوهش بنیادی که به روش تحقیق کتابخانه ای و با رویکرد تحلیلی-توصیفی است، بررسی راهکارهای عملی علامه جعفری به عنوان یک فیلسوف معناگرای اسلامی و فرانکل به عنوان یک روان‌شناس مبدع سبک معنا‌درمانی می باشد. یافته های تحقیق نشان می دهد، علامه جعفری بر اساس مبانی و روش­های دینی، عقلانی و وجدانی با طرح مراحل و اصول سه گانه تصعید روح، اصول تعالی بخش و اصول سلبی، محقق کردن حیات ‌معقول را برای معنا بخشی به زندگی ترسیم می کند و فرانکل بر مبنای اصول و روش­های تجربی و روانشناختی، سه رویکرد ارزش های تجربی، ارزش های خلاقانه و ارزش های نگرشی را برای تحقق معنابخشی از طریق عشق، وجدان، حقیقت روح، خودآگاهی، مسئولیت‌ پذیری و انتخاب‌گری را پیشنهاد می دهد.