جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫خداوند براي تدبير عالم کارگزاراني دارد که نام آن‌ها فرشته، و جايگاه آن‌ها در عالم عقل است. عده‌اي از آن‌ها فرشتگان مقرب هستند، که امور مهم آفرينش به آن‌ها سپرده شده وجايگاه بالاتري نسبت به ديگران دارند؛ يکي از اين فرشتگان مقرب، فرشته وحي است که اين پژوهش قصد دارد به طرح نظر قرآن و مستشرقان درباره آن بپردازد. قرآن کريم در آيات فراواني به جبرئيل و ساير فرشتگان اشاره کرده است، اما در مورد حقيقت و ماهيت آن‌ها ساکت است. با اين حال، دانشمندان و مفسران زيادي در کتب تفسيري و غيرتفسيري خود، ويژگي‌هايي را براي آن‌ها ذکر نموده‌اند. آن‌چه از آيات قرآن دريافت مي‌شود اين است که فرشتگان الهي هشت گروه هستند، و بر هر کدام از اين گروه‌ها، يکي از فرشتگان مقرب و خاص خداوند مديريت مي‌کند؛ مثلاً فرشتگان حامل وحي الهي سه گروه هستند و همه آن‌ها کار خود را به سرپرستي جبرئيل انجام مي‌دهند. خداوند از ميان تمام فرشتگان وحي، فقط از جبرئيل نام برده، و در قرآن او را با نام‌هاي متعددي ياد کرده است. براي پيامبر اکرم (ص) در زمان دريافت وحي، حالات متفاوتي ذکر شده است؛ هرگاه فرشته وحي به شکل انساني تمثيل يافته و وحي را ارائه مي‌نمود، حالت پيامبر( عادي بود؛ اما زماني که آن حضرت فقط صداي فرشته را مي‌شنيد، حالت ايشان با عرق کردن و تغيير رنگ چهره همراه بود؛ و زماني که وحي الهي بدون واسطه بر قلب پيامبر( وارد مي‌شد، حالت بيهوشي به ايشان دست مي‌داد. و اما نظرات مستشرقان درباره نزول فرشته وحي بر پيامبر متفاوت است؛ عده‌اي معتقد به نزول فرشته وحي بر پيامبر( بوده، و گروهي هم منکر اين موضوع هستند. اين گروه شبهاتي را مطرح نموده‌اند، که ريشه در عواملي مانند جهل، غفلت، تحجر، تعصب، خود بزرگ‌بيني و تکيه بر دانش‌هاي مادي دارد، و باعث شده تا نتوانند حقيقت وحي و فرشته وحي را به‌خوبي درک کنند.

‫پژوهش حاضر، ضمن بررسي کليات و اصول اخلاقي حاکم بر فکر شيعي، ديدگاه‌هاي اخلاقي ابن مسکويه به عنوان يکي از فلاسفه مسلمان را همراه با فلسفه اخلاق وي شرح مي‌دهد. نگارنده نخست به اهميت اخلاق و مفهوم لغوي و اصطلاحي اخلاق، ادب، فلسفه اخلاق و اخلاق عملي و سپس از لحاظ فقهي به بررسي مفاهيم اخلاقي مي‌پردازد و ميراث فکر شيعه در مقوله اخلاق و فلسفه اخلاق را باز مي‌گويي. وي در همين زمينه ابتدا به معرفي منابع فکر شيعه در مسأله اخلاق، علم اخلاق و فلسفه اخلاق، تاريخچه پرداختن شيعيان به مسايل اخلاقي و ويژگي‌هاي تفکرات اخلاقي آنان را ارائه کرده، آن‌گاه ميراث بر جا مانده از تفکرات و علم اخلاق شيعه را نيز معرفي مي‌کند. او در فصل دوم علي بن مسکويه رازي يکي از فلاسفه مشهور مسلمان و شخصيت علمي، حيات اجتماعي، تفکرات فلسفي و اخلاقي و برخي عملکردها و اقدام‌هاي علمي وي را در مقوله علم فلسفه و اخلاق شرح داده است. در فصل سوم اصول فکري و اخلاقي ابن‌مسکويه، مانند علم النفس، تعريف نفس، ويژگي‌هاي نفس، ادراکات نفس، خلود و جاودانگي نفس، سعادت و شقاوت نفس، فعل اخلاقي و کمال نفساني انسان، ذکر مي‌شود. در فصل چهارم نيز برخي ديگر از اصول اخلاق نظري ابن‌مسکويه همچون: تطور انواع، رابطه جسم با نفس و پيدايي فضايل نفساني، رابطه بين قواي نفس و فضايل نفساني، معيار اعتدال و حد وسط در فضايل اخلاقي، عدالت، رابطه عدالت با نفس، اقسام عدالت، معيار عدالت، محبت، عوامل محبت، اقسام محبت، ارزش محبت و رابطه بين محبت و عدالت را مي‌خوانيم. در فصل پنجم مباحثي مثل جبر و اختيار، ضرورت نيت در فعل اخلاقي، معيار فعل اخلاقي، اثر محيط در تربيت اخلاقي، نقش دولت و محيط اجتماعي در اخلاق و تربيت، طب روحاني، حفظ سلامت نفس، ضرورت محاسبه نفس، علاج بيماري‌هاي نفس، مانند غضب، خوف و حزن (غم) و ظرفيت‌هاي مختلف نفس براي رسيدن به فضايل و رذايل اخلاقي، از منظر ابن مسکويه شرح و بررسي شده است.