جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫در اين پژوهش دليل عرف در اجتهاد و نقش آن در موضوع و حکم شرعي مشخص شده و مقّومات عرف و عوامل مؤثر در تحقق عرف و اعتبار يا عدم اعتبار عرف به عنوان يک منبع و مصدر مستقل فقهي مورد بحث و بررسي فقهي قرار گرفته است. نويسنده در قالب سه فصل ميزان نياز يک فقيه به عرف را مشخص کرده و نقش عرف را در اجتهاد از منظر فقهاي شيعه و اهل سنت با يکديگر مقايسه نموده است. در فصل اول، نويسنده مباحث مقدماتي در زمينه نياز يک فقيه به عرف در فهم نصوص ديني و تدوين مباحث فقهي و تنقيح مناط حکم شرعي را ارائه کرده و برخي از اصطلاحات و لغات تحقيق مانند عرف، عادت، سيره عقلايي، سيره متشرعه، اجماع، قانون سنن و آداب اجتماعي را شرح داده است. آن گاه مقّومات عرف و شروط و اقسام آن بيان شده و ارکان عرف، عوامل مؤثر در تحقق عرف، شروط اعتبار عرف در فقه و تقسيمات عرف، اعم از عرف صحيح و فاسد، عرف عام، عرف خاص، عرف حادث، عرف مقارن، عرف متأخر، عرف مسلم و غير مسلم، عرف ثابت، عرف متبدّل، عرف مطرّد، عرف مساوي، عرف قولي، عرف عملي، عرف ارتکازي، عرف دقيق و عرف مسامحي را بيان کرده است. در فصل دوم، نويسنده مصدريت و مبنع بودن عرف براي استنباط حکم شرعي را بيان نموده و اقوال مهم در حجيت عرف نزد اهل سنت و ادله آن را آورده و ادله قائلان به حجيت اعتبار عرف در فقه را به صورت جداگانه تجزيه و تحليل کرده است. وي در فصل سوم، نقش عرف در تنقيح موضوعات احکام و نقش آن در تحديد عناوين وارد شده در نصوص شرعي را تبيين نموده و نمونه‌هايي از نقش آن در تبيين موضوعات و شرايط آن را ذکر کرده است.

‫چکيده : اين نوشتار به تحليل اديان توحيدي و شرايع آسماني پيشين که توسّط پيامبران اولوالعزم آورده شده و ويژگي‌هاي هر يک مي پردازد. نويسنده ضمن ارائه تاريخچه‌و خصوصيّات اديان مختلف آسماني، تفاوت آن ها با برخي اديان غيرآسماني مانند زرتشت(مجوس) و صابئه را بررسي مي کند. پژوهش حاضر در چهار فصل تدوين شده است. نگارنده در فصل اوّل معناي لغوي و اصطلاحي دين، شريعت و قرآن کريم، نسبتِ بين دين و انسان و عقايد ديني او، ديدگاه مارکسيست‌ها درباره منشأ گرايش آدمي به دين و عقايد ديني، نظريه برخي جامعه شناسان درباره منشأ دين، عامل جهل و ترس در گرايش بشر به دين، فطري بودن گرايش به دين، رابطه بين دين و فلسفه و نظريه وراثت عقيده را مطرح کرده، سپس تعداد شرايع آسماني، مراد از اولوالعزم بودن صاحبان شريعت و ارتباط بين اولوالعزم بودن و صاحب شريعت بودن پيامبران الهي را بررسي مي کند. در فصل دوم مقصود از شرايع نوح، شريعت حنيف، دين صابئه و زرتشت (مجوسيت) و ويژگي‌هاي هر يک بيان گرديده و اصول کلّي شريعت نوح به عنوان نخستين دين رسمي مانندِ توحيد، معاد و برخي احکام شرعي مخصوص آن، مفهوم دين حنيفيت از لحاظ لغوي و اصطلاحي، گوشه‌هايي از حيات و تعاليم ديني حضرت ابراهيم، اصول دين شريعت حنيفيت، همچون: توحيد و معاد و بعضي عبادات، مثل نماز در اين دين، معناي لغوي و اصطلاحي صابئه در لغت و اصطلاح، آموزه‌هاي دين صابئين و فرقه‌هاي مختلف، خصوصيات کلي دين مجوس يا همان زرتشت، زندگي و تعاليم زرتشت و ديدگاه قرآن و روايات درباره دين مجوس بيان گرديده است. در فصل سوم نويسنده به معرفي دين يهوديت در قرآن کريم پرداخته، نخست به زوايايي از حيات بني‌اسرائيل در مصر، زندگاني حضرت موسي( و مواجهه با فرعون اشاره مي کند؛ سپس ماهيت عباداتي همچون: نماز، روزه، زکات، حج، خوردني‌هاي حلال و حرام، حکم قتل و برخي ديگر از احکام شرعي آنان و ويژگي‌هاي عهد قديم (کتاب مقدس يهوديان) يا همان تورات و اَسفار مختلف مندرج در آن را بررسيده و نظر قرآن کريم را درباره شريعت يهود و عقايد ديني آنان شرح مي‌دهد. وي در فصل چهارم به معرّفي مسيحيت از منظر قرآن کريم پرداخته، ابعاد ديني و اقتصادي جامعه آن زمان قبل از ميلاد حضرت مسيح را گزارش مي کند. آن گاه با اشاره به گوشه‌هايي از حيات، شخصيت و معجزات آن حضرت در قرآن کريم، اوصاف آيين مسيحيت و آموزه‌ها و عقايد مسيحيان، مانندِ نماز، روزه، رهبانيت و تعاليم کتاب مقدّس آنان (عهد جديد يا اِنجيل) را از منظر قرآني باز گفته و انواع اناجيل را معرفي مي‌کند.

‫اين پژوهش به ابداعات فکري شهيد محمدباقر صدر در مباحث سياسي و اجتماعي دين اسلام اختصاص دارد. نگارنده ديدگاه‌هاي نظري شهيد صدر را با توجه به اصول معرفت شناسي ايشان (منطق استقرا) بررسيده و ابعاد سياسي، اجتماعي و اقتصادي حکومت اسلامي و نظام سياسي اسلام را از منظر ايشان تشريح مي‌کند. نويسنده در مقدمه نوشتار خود، زوايايي کوتاه از زندگي، افکار و شخصيت شهيد سيدمحمدباقر صدر را ارائه کرده و به معرفي خاندان، نوع افکار و شخصيت علمي و تحصيلات ايشان در علوم مختلف حوزوي مي‌پردازد. وي در فصل اول نظريه معرفت، اصول و روش‌هاي شهيد صدر در زمينه مباحث کلامي، فلسفي و فقهي، يعني روش منحصر به فرد ايشان را شناسايي کرده و ديدگاه‌هاي‌شان را در مورد نسبت بين فرد و جامعه، فقه و جامعه، فهم اجتماعي نصوص ديني، استنباط ايشان از روح شريعت اسلامي و اهميت مسايل سياسي و اجتماعي در دين اسلام منعکس مي‌سازد در فصل سوم شيوه‌هاي جديد و ابداعي شهيد سيدمحمدباقر صدر در تفسير قرآن کريم، روش تفسيري ايشان، تأثير روش تفسير در فهم قرآن کريم و ضوابط حاکم بر روش تفسير، همراه با نمونه‌هايي از آراي اقتصادي، سياسي و اجتماعي شهيد صدر از آيات الهي و سنن تاريخي قرآن شرح و بررسي شده است. در بخش ديگري از اين نوشتار، نويسنده با اشاره به ديدگاه‌هاي رايج سياسي معاصر، افکار و انديشه‌هاي ابداعي شهيد صدر را با ساير ديدگاه‌هاي شايع در زمينه مسايل سياسي و اجتماعي اسلام مقايسه کرده و اصول کلي نظام سياسي اسلام، قوانين حاکم بر نظام جمهوري اسلامي، مؤلفه‌هاي حکومت اسلامي، نظريه ولايت فقيه، صفات ولي فقيه و حاکم اسلامي از منظر آن شهيد بزرگوار و همچنين ديدگاه‌هاي ابداعي ايشان درباره تأسيس حکومت و بايسته‌هاي آن را بررسيده و تلاش‌هاي شهيد محمدصدر و افکار آن شهيد را مکمل نظريات شهيد سيدمحمدباقر صدر قلمداد مي‌کند.

مسلمانان تا اوایل قرن دوم هجری سرگرم جهاد و فتح مناطق مختلف و اشاعه دین اسلام بودند، و به همین علت فرصتی برای تدوین و بهره گیری ازعلم و دانش را نداشتند.اما بعد از تسلط مسلمانان بر سرزمینهای وسیع و ایجاد آرامش و امنیت و ثروتهای سرشاری که از فتح این مناطق به دست آورده بودند، زمینه برای پیشرفت دانش و فراگیری علوم گوناگونبا توجه به آموزه های قرآنی و احادیث و روایات پیامبر و ائمه فراهم شد. جنبش ترجمه از قرن دوم تا قرن چهارم هجری قمری در دوره خلافت عباسی با تلاش وزیران ایرانی مانند برمکیان و با تشویق خلفایی چون هارون و مامون به اوج رشد و شکوفایی رسید. در این تحقیق به بررسی و نقش خاندان‌های ایرانی، مراکز علمی موجود در آن دوره،آثار و کتب نوشته شده درتمدن‌های گذشته،و کسانی که در شکل‌گیری جنبش ترجمه حضور موثری داشتند پرداخته شده است. نتیجه تحقیق حاضر با تکیه بر یافته‌های کتابخانه‌ای نشان می‌دهد که در دوره اموی به علت شرایط حاکم بر جامعه، علوم شرعی مانند کلام و فقه و اصول و حدیث مورد توجه بوده و علوم تجربی مانند طب و کیمیا در حد رفع نیاز مورد توجه بود ولی با این همه، پایه‌های اولیه جنبش ترجمه در دوره اموی و تلاش کسانی چون خالد بن یزید و عمر بن عبدالعزیز نهاده شد. در آن زمان نوشتن و کتابت در میان مسلمانان به صورت عمومی چندان رایج نبود اما افردای بودند که کتابت می کردند.اما به علت حافظه قوی که داشتند بیشتر مطالب را حفظ می‌کردند و به یادگیری قرآن بیشتر اهمیت می‌دادند. اما در دوره عباسی به علت نیاز جامعه به دانستن و آگاهی نسبت به مسائل اطراف و آشنایی با فرهنگ‌ها و دستاوردهای علمی کشور‌های فتح شده و توجه خلفا و وزرا، رشد هر چه بیشتر علوم و دانش‌های گوناگون و شگل‌گیری جنبش ترجمه در این دوره را فراهم شد. در این جنبش خاندان‌هایی چون برمکیان،بخت یشوع،بنی شاکر و.... و مراکزی چون بیت الحکمه و جندی شاپور نقش داشتند.

متن کامل این مقاله به زبان انگلیسی می باشد، لطفا برای مشاهده متن کامل مقاله به بخش انگلیسی مراجعه فرمایید.لطفا برای مشاهده متن کامل این مقاله اینجا را کلیک کنید.