جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نظریه مطابقت یکی از اساسی ترین نظریه در چیستی صدق قضایا است که سابقه آن به یونان و ارسطو می رسد هر چند در آثار ارسطو به طور مستقل به این بحث پرداخته نشده است. عمده فلاسفه اسلامی به طور قطع و بلامنازع به این نظریه معتقدند همچنین بسیاری از فیلسوفان غربی در تعریف صدق قضایا به نظریه مطابقت قائلند. اساس این نظریه این است که صدق قضیه، یا حکم عبارت است از مطابقت آن با واقع و نفس الامر و این مسأله مبتنی بر دو اصل است اول اینکه واقعیتی هست و دوم اینکه ذهن ما قادر به کشف واقعیت می باشد. بنابراین قائلین به این نظریه اعتقاد جازم به رئالیسم و واقع نمایی علم دارند. مشهور حکمای اسلامی واقع نمائی علم را از طریق انحفاظ کلی طبیعی میان عین و ذهن تبیین می نمایند اما از آنجا که این تبیین خود نیاز به اثبات دارد و فلاسفه اسلامی دلیلی جز تمسک به ابطال سفسطه برای آن ندارند به نظر می رسد در حکمت متعالیه با تکیه بر مبانی خاص، بتوان مسأله ارزش معلومات را به گونه ای تبیین نمود که نیاز به انطباق ماهوی نباشد بدین نحو که علم، حاصل اتحاد نفس با صور مثالی و عقلی اشیاء است در نتیجه سنخیت وجودی بین معلوم بالذات و صور مثالی یا عقلی اشیاء وجود خواهد داشت. نظریه مطابقت در حکمت متعالیه با تکیه بر مبانی خاص خصوصاً معنای خاصی که علامه طباطبائی از واقع و نفس الامه ارائه می دهند تخصصاً از بحث اصطلاحی ارزش معلومات خارج و از مقوله حضور خواهد بود.

نظام سیاسی در اسلام بر مبنای برهانهای عقلی وفلسفی استوار است بنابراین تبیین ابعاد فلسفی ولایت فقیه وجایگاه آن مستلزم بازخوانی تمامی نظریات سیاسی بخصوص نظریات سیاسی نزد فارابی، خواجه نصیر الدین طوسی، صدر المتالهین شیرازی وهمچنین علامه نائینی تا امام خمینی(ره) که نظریات همه آنها تشکیل دهنده هسته نظام سیاسی – اسلامی وولایت فقیه میباشد. فلسفه بهترین وشاید تنهاترین راه جهت ایجاد یک منظومه ای سیاسی محکم ومتداوم است. همچنین در بازخوانی متون دینی وفلسفی رابطه نزدیک ومحکم میان این دو عنصر دیده میشود واینکه دو تصویر دین وفلسفه برای یک حقیقت است که تجلی آن در یک منظومه سیاسی میباشد که پایه آن اسلام است که فارابی آن را مدینه فاضله، وامام خمینی (ره) آن را مدینه اسلامی نام گذاشتند. هرچند فارابی برای اثبات نظریه خود به فلسفه مراجعه نمود، امام خمینی (ره) نیز به متون دینی شامل آیه ، حدیث، وعقل در فهم آنها رجوع کرد وآنها را ابزار اصلی تفکر خود قرار داد که البته ، در اصول عقلی این منظومه های سیاسی مشترکات بسیاری داشتند. نظام سیاسی در اسلام ، یعنی ولایت فقیه زائیده ای انبیاء الهی است، از آن جهت که ولایت فقیه ادامه امامت ونبوت است، اما فهم واجرای آن بشری است ونتیجه ای نظریات فلاسفه ومتکلمین مسلمانان میباشد. همچنین تجربه نظام جمهوری اسلامی در عصر حاضر، تفکر سیاسی اسلامی به ویژه همخوانی میان نتاج دینی وانسانی وتبیین رابطه حکومت دینی ومردم را غنا بخشید

نگارنده در این اثر سعی کرده است، در حد توان خود ، تصویری روشن و دلکش از این مساله ارائه کند که نبوت چگونه و به چه کسانی تعلق می گیرد؟ به بیان دیگر، تعلق ویژگیهای چهارگانه انبیاء به افراد ، با چه ملاک و معیاری صورت می گیرد؟ پاسخ متکلمان مسلمان به این مساله ، همیشه به صورت واحد و یکنواخت نبوده است . در عالم اسلام به این سوال ، به سه صورت مختلف پاسخ داده شده است که عبارتند از: 1- نبوت صرفا موهبتی است از جانب خداوند ، که به هر کدام از بندگانش که بخواهد آن را عطا می کند. این نظریه ، دیدگاه « اشاعره » را بیان می کند. 2- نبوت در عین اینکه موهبتی است الهی، با این وجود ، به استعداد و قابلیت و لیاقت خود شخص نیز بستگی دارد در این دیدگاه ، نبوت تنها به افراد شایسته و لایق تعلق خواهد گرفت . این نظریه، بیانگر دیدگاه « متکلمان امامیه » است. 3- نبوت صرفا محصول کمال نفس و استعداد و قابلیت شخص است . در این دیدگاه نفس پس از طی مراحل مشخصی از کمال به مقام نبوت می رسد. این نظریه، بیانگر دیدگاه «آخوند خراسانی » در کتاب « کفایه الاصول» است. هر کدام از این پاسخ ها ، در یک فصل به نقد و چالش کشیده شده اند و نقاط قوت و ضعف هر کدام ، دقیقا هویدا شده است . پس از بررسی اصولی هر کدام از این پاسخ ها ،معلوم شده است ، صاحبان پاسخهای اول و سوم در نظریه خود ، راه صواب نپیموده اند و دیدگاه آنان از اعتبار و استحکام چندانی برخوردار نیست . اما در دیدگاه دوم ، تمام جوانب امر در نظر گرفته شده و همه سوالات به بهترین نحو قابل پاسخ می باشند . از اینروی ، همین رای در این رساله پذیرفته شده و از آن دفاع می شود.

فلاسفه قدیم انواع تقدم و تأخر را پنج قسم می دانستند نظر ابن سینا هم همین است اما سهروردی اقسام آنرا به بالعلیه و بالطبع تقلیل داده است و انواع تقدم و تأخر را در دو قسم خلاصه کرده است. سپس میرداماد قسم دیگری به اقسام پنج گانه قدما اضافه کرده و آنرا تقدم و تأخر سرمدی یا دهری نامیده است. اما ملاصدرا بدون اینکه نامی از تقدم و تأخر سرمدی، که استادش آنرا اضافه کرده بود، بیاورد دو نوع دیگر به اقسام پنج گانه اضافه نموده و آنرا تقدم و تأخر بالحق و بالحقیقه نامیده است. قائلین به اصالت ماهیت نیز نوع دیگری به نام تقدم بالماهیه یا تقدم بالتجوهر را به اقسام اضافه نموده اند و سرانجام اقسام تقدم و تأخر به نه قسم رسیده است

هدف پژوهش بررسی آیات مربوط به شفاعت اندیشه های کلامی امامیه و بعضی از فرق اسلامی درباره شفاعت و شبهاتی که در مساله شفاعت است و همچنین منشاآ اختلاف فرق اسلامی را مورد بررسی قرار دهد آیات قرآن کریم در مورد شفاعت به عنوان نمونه انتخاب شده و نظرات فرق اسلامی علی الخصوص امامیه و معتزله بیان شده است در این پژوهش با استفاده از شیوه کتابخانه ای و با استعانت از روش فیش برداری ، اطلاعات مورد نیاز از منابع دست اول و دوست دوم جمع آوری شده و روش کلی در تحقیق ، روش توصیفی و تحلیلی است براساس این پژوهش شفاعت که بعنوان یک اصل مسلم در اسلام پذیرفته شده از عرف وارد دین نشده است بلکه با استفاده از آیات قرآن کریم و روایات معصومین (علیهم السلام ) به آن اعتقاد حاصل شده است . خداوند به پیامبر امر فرمود: "واستغفر لذنبک و للمومنین " یعنی : برای گناه خود و مومنین استغفار کن ، و پیامبر امتثال امر خواهد کرد. خداوند هم درخواست پیامبر را پذیرد "و لسوف یعطیک ربک فترضی ".

در این پایان نامه برخورداری ائمّه معصوم(ع) از علم لدنّی با تکیه به دلایل کلامی، قرآنی و روائی ثابت شده و در پنج فصل تنظیم و تدوین گردیده است. در فصل اول کلیاتی درباره موضوع بحث آمده و در فصل دوم پیشینه بحث علم امام گزارش شده است. فصل سوم به بررسی علم امام معصوم اختصاص دارد و در فصل چهارم دلائل علم ائمه اطهار(ع) ذکر شده و سرانجام در فصل پنجم اشکالات منکران علم امام معصوم(ع) مطرح و پاسخ داده شده است.

«عصمت»، عبارت است از مصونیت از گناه و از اشتباه انبیا علیهم السلام - از هر پلیدی پاک، از کفر و شرک و هر اعتقاد فاسدی منزه و از مفاسد اخلاقی مبرا و از ارتکاب گناهان کبیره و صغیره در تمام عمر خویش چه عمداً و چه سهواً معصومند. این نظریه ی غالب در میان شیعیان است. متکلمانی مانند شیخ صدوق، شیخ مفید، سیدمرتضی، علامه حلی، فاضل مقداد، منشاء عصمت را «لطف» می دانند. به نظر آنها هنگامی که انسان مکلف طاعات الهی را به جای آن آورد، آنگاه از سوی خداوند متعال لطفی به او عطا می شود که به واسطه ی آن انگیزه ی گناه و ترک طاعت از بین می رود و این شخص با این که قدرت بر ترک واجب و فعل حرام دارد، ولکن هرگز به آن اقدام نمی کند. به نظر علامه طباطبایی - رحمت الله علیه - منشاء عصمت انبیاء - علیهم السلام - علم راسخ در نفس و ملکه نفسانی است که اثر آن غالبی و دائمی است و برخلاف سایر علوم آدمی تحت تأثیر احساسات قرار نمی گیرد بلکه احساسات تحت تأثیر علم راسخ در نفس قرار می گیرد. عصمت، طبیعت انسان را که همام مختار بودن در افعال ارادی خویش است، تغییر نداده و او را مجبور به عصمت نمی کند. زیرا علم خود یکی از مبادی اختیار است. مجرد قوی شدن علم، تنها اراده قوی می کند ولی انسان را مجبور به اجتناب از گناه نمی کند، بلکه او را وادار می کند تا با اختیار خود از گناه اجتناب کند. در این نوشته موارد یاد شده مورد شرح قرار گرفته شده و علاوه بر آن برخی استدلالهای سیدمرتضی در پاسخگویی به آیات متشابه قرآن، برای اثبات عصمت انبیاء - علیهم السلام - بازنگاری شده است.

چکیده (فارسی): مطالعه تطبیقی دو کتاب ارزشمند شفاء و اشارات در فهم تفاوت دو نظام منطقی نه بخشی و دو بخشی بسیار با اهمیت است. شیخ در منطق شفاء آراء منطقی را به تفصیل طبق ترتیب ارسطویی آورده است و به شرح و تفصیل و نقد آراء منطق دانان پرداخته است. مقدمه چینی های مفصل، تکرار مباحث، اختصاص یک فن به مبحث مقولات و توجه ویژه به منطق «ماده» نیز از خصوصیات مهم شفاء است. اما در آخرین اثر خود، الاشارات و التنبیهات، با تغییر در جایگاه کلیات خمس و آوردن آن در نهج دوم به عنوان مقدمه مبحث تعریف، توجه ویژه به مباحث الفاظ و مباحث حدود، حذف مقولات و فشرده کردن منطق به روش ایجاز گویی ، نیاوردن مقدمه های مفصل و برخی مطالب فرعی و نیز حذف بسیاری از نقل و نقد اقوال، منطق جدیدی را تدوین کرده است. اشارات همچنین حاوی تعاریف دقیق تری برای «منطق»، «دلالات سه گانه»، «لفظ مفرد» و «لفظ مرکب»، «ذاتی»، «عرضی» و «قضیه» می باشد. اهمیت یافتن هویت صوری منطق، اسلوب آموزشی بهتر، بازنگری در تقدیم و تأخیر تعاریف «مفرد» و «مرکب» و همینطور، «کلی» و «جزئی» نیز از اختصاصات اشارات است. تغییر در اصطلاحات منطقی، مانند بکار بردن اصطلاح «ترکیب خبری» به جای «قول جازم» علامت تجدید نظر شیخ در اصطلاحات منطقی شفاء و وسواس در کاربرد اصطلاحات منطقی در اشارات است. شفاء و اشارات، از ابعاد مختلفی تفاوت دارند که مهمترین آنها بعد روش شناختی و رویکرد شیخ به مباحث می باشد. منطق دو بخشی، از حیث توجه به ترتیب منطقی مباحث نیز، دقیق تر از منطق نه بخشی است.