جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تفسیر روح المعانی تألیف سید محمود شهاب الدین آلوسی کتاب است که در علوم مختلف از جمله: صرف، نحو، بلاغه، فقه، قرائت قرآن و... بحث می کند. نگارنده در این پایان نامه، شواهد صرفی، نحوی و بلاغی سه جزء آخر قرآن کریم [ 30، 29، 28 ] را در تفسیر روح المعانی مورد بررسی قرار داده است. که این کار با مراجعه به کتابهای معتبر صرفی، نحوی، بلاغی و تفسیر صورت گرفته است که مهمترین آن کتابها عبارتند از شرح این عقیل، مبادی العربیه ج 4، شذور الذهب، شرح مختصر المعانی، جواهر البلاغه، بلاغه الواضحه، مجمع البیان، التبیان فی اعراب القرآن، تفسیر کشاف و... شواهدی که در روح المعانی بیان شده با کتابهای فوق الذکر تطبیق و مطالب ریشه یابی شده اند تا مستند باشند. نگارنده در بیشتر جاها در حد توان به توضیح و تفصیل مطالب پرداخته است و مطالب را واضح و گویا بیان کرده تا برای خواننده آسان باشد. همچنین شواهدی که در روح المعانی ذکر نشده اند، با استفاده از کتابهای یاد شده در این پایان نامه بیان شده اند. نگارنده علاوه بر ذکر منابع و مأخذ، توضیحات اضافی و مطالب استنباط شده خود را در داخل [ کروشه ] که با ستاره مشخص شده قرار داده است.

مباحث این پایان نامه در چهار بخش به این شرح آمده است: بخش اول، فلسفه بحث: هدف خلقت و نقش انسان؛ بخش دوم، الگوها: خداوند اولین الگوی برخورد مدارایی، انبیاء و ائمه(ص) به ویژه حضرت رسول(ص) دومین الگوی برخورد مدارایی؛ بخش سوم، شیوه ها: به کارگیری روش حکمت و موعظه حسنه و جدال احسن در ارتباط با دیگران، به کارگیری روش تذکر و تبلیغ به جای تحمیل؛ بخش چهارم، حدود: نمونه هایی از حدود مدارا در قرآن، نمونه هایی از قاطعیت رهبران الهی.

یکی از روشهای تربیتی قرآن، بیان اوصاف بندگان صالح خداوند و ترغیب مؤمنین به کسب خصال ستوده آنان است. در این میان «صدق» با توجه به مفهوم عام و گسترده آن، از جایگاه ویژه ای برخوردار می باشند که از دو جنبه می توان به آن نگریست. این دو نگرش تشکیل دهنده ی دو بخش اصلی این پایان نامه هستند. بخش اول به صدق اخبار و اقوال بدون در نظر گرفتن نیت و انگیزه آنها می پردازد. این بخش عهده دار بررسی این مطلب است که آیا گفتار صادر شده از یک شخص، شایسته عنوان «صدق» است یا «کذب» ، که در نتیجه گوینده آن صادق یا کاذب نامیده می شود. به عبارت دیگر بحث از تطابق یک گزاره با امر واقع و همچنین یک حکم با حقیقت نزد خدا در این بخش انجام می پذیرد. در فصول مختلف این بخش از صدق خداوند به عنوان حق مطلق، صدق فرستادگان او به عنوان حاملان حقیقت صدق و کذب درمیان نوع انسانها سخن به میان می آید. اما در بخش دوم، صدق معنای رفتاری به خود می گیرد که گاهی در مقابل «صدق خبری» از آن به «صدق مخبری» تعبیر می گردد. این بخش به دو فصل «صدق شخصیتی» و «صدق در هدف» تقسیم گردیده است. «صدق شخصیتی» که شامل رفتار شناسی انسان صادق به معنای اعم آن است، خود دارای دو معناست: «ایستادگی بر قول وپیمان» که در وفای به عهد و امانتداری متجلی می شود ودیگری «هماهنگی ظاهر و باطن» که به معنای عدم مغایرت قول با اعتقاد درونی است و در تضاد با نفاق قرار می گیرد .در فصل «صدق در هدف» انگیزه و هدف صادقانه شخص در برخورد با دیگران مدنظر است که این معنی در ارتباط با مفاهیمی چون حیله و فریب فهمیده می شود.

هدف از نوشتن این رساله، شناخت رحمت خداوند با توجه به جایگاه خاص آن در زندگی انسان و بیان ابعاد گوناگون آن و زمینه های برخوداری یا عدم برخورداری از آن در دنیا و آخرت می باشد. روش وصول به این هدف، مستلزم دو مرحله است: الف) بررسی آیات مرتبط با واژة رحمت و واژه های مترادف با آن ب) خلاصه نمودن این آیات در چهار عنوان کلی با استفاده از روش تحلیلی توصیفی. در مرحله اول بیان می شود که این واژه ها تفاوتهایی دارند و خداوند در انتخاب هر کدام، منظور خاصی داشته است که می توان مفهوم کاملی برای آنها باتوجه به آیات قرآن و بیانات پیامبر اکرم(ص) و ائمه(ع) عرضه کرد. و سپس به تبیین این مطلب پرداخته می شود که رحمت خداوند ویژگیهایی متفاوت با رحمت انسان دارد و دارای مصادیقی چون پیامبر اکرم(ص) و ائمه و موجباتی مانند ایمان و عمل صالح و موانعی برای رسیدن به آن می باشد که این موانع با عنوان کلی ظلم بررسی می شوند و سرانجام این نتیجه گرفته شده است که با پیروی از این مصادیق و متصف شدن به این موجبات و اجتناب از این موانع می توان هدف خلقت را که همان رحمت الهی است به ظهور رساند.

هدف این رساله ، تبیین مفهوم ظلم در قرآن به معنی جامع «انحراف از فطرت الهی در عقیده و عمل » است. از این رو در ابتدا به تبعیت از توصیه های روش تحلیلی توصیفی کلیه کاربردهای قرآنی این ویژگی مشکک در هفت محور خلاصه گردیده، سپس مهمترین محور در ابعاد عقیدتی و عملی با توجه به کلمه کلیدی «حق» به تعیین رابطه ظلم با کفر، تکذیب، شرک و نفاق در بعد اول و سرپیچی از عوامل و ارتکاب نواهی در بعد دوم اختصاص یافت، مثلاً چون حق باید آشکار گردد هر نوع پوشاندن حق، نوعی ظلم محسوب می شود. محور دیگر، استفاده از قانون مندی هستی و تبیین ارتباط مستقیم ظلم با پیامدهای دنیوی و اخروی است که مهمترین آنها محرومیت از مقام امامت و دوری از رحمت الهی است. سرانجام کار، بیان ویژگیهای ظالمان و شرح عکس العمل های شخصیتهای قرآنی در قبال ظلم است

با توجه به اهمیت و حساسیت « قضاوت و داوری» در اسلام، این سئوال مطرح می شود که آیا «قضاوت» فقط در بعد خاص مدنظر است یا در بعد عام نیز هرگونه اظهار نظر وابراز عقیده در باره اشخاص، مسائل و رویدادهای مختلف نوعی داوری تلقی شده و از نظر اهمیت در ردیف قضاوتهای نوع اول است؟ آیا اصول و مبانی خاصی برای این نوع داوریها وجود دارد؟ این داوریها بر چند نوعند ، آثار و پیامدهای آنها چیست؟ ازآنجایی که قرآن «تبیانا لکل شی» است ، به نظر می رسد با مراجعه به آن بتوان به پاسخ این سئوالات دست یافت ورساله حاضر درهمین راستا شکل گرفته و درصدد تبیین ابعاد مختلف قضاوت و داوری در معنای عالم است.روش کار دراین زمینه مراجعه به قرآن، استخراج آیات مربوط به موضوع، تجزیه و تحلیل ، دسته بندی و سپس شرح و توضیح آنها با استناد به تفاسیر معتبر شیعی و روایات معصومین (علیهم السلام) بوده است. نتایج تحقیق حاضر عبارت است از این که قرآن هرنوع اظهار نظر، موضع گیری و انتخاب انسان را نوعی داوری محسوب کرده که می تواند حق یا باطل باشد. رعایت «عدل و قسط » از طریق توجه به ندای فطرت سلیم، رجوع به کتاب خدا، پیامبر اکرم(ص) و امامان معصوم که عدل مجسم اند؛ ضامن حقانیت قضاوتهای بشری است و برعکس پیروی از هوا و هوس، ظن و گمان، تعصبات بی جا، عناد با حق و... داوری را درمسیر باطل قرار داده و انسان را گرفتار پیامدهای زیانبار دنیوی و اخروی آن می گرداند. بیان نمونه های فراوانی از قضاوتهای حق و باطل بشری در قرآن در واقع آموزش چگونگی تنظیم قضاوتها در مسیر حق و پرهیز از قضاوتهای باطل است. کلیدواژه: قرآن، اختلاف، داوری، قضا، حکم،حق، باطل، عدل، ظلم

یکی از مهم ترین علوم وابسته به قرائت قرآن، دانش «وقف و ابتدا» است. قرآن کریم از الفاظ، عبارتها و جمله های مختلف تشکیل شده است و دارای نظم و اسلوبی اعجاب انگیز می باشد. در این میان علم «وقف و ابتدا» در بر دارنده معیارها و قواعدی است که دانستن آنها تلاوتگر را برای هر چه بهتر خواندن کلام الهی و فهماندن آن به شنوندگان یاری می کند، و با بکارگیری آنها به هنگام تلاوت قرآن، نظم غریب و مفاهیم والای آن دستخوش تغییر و تبدیل نمی گردد. در این پایان نامه، ضمن بررسی مباحث کلی این دانش، مبانی و آراء علمای «وقف و ابتدا» مورد نقد و تحلیل قرار گرفته است. در فصل اول، پس از یاد کرد تعریف های لغوی و اصطلاحی واژه های «وقف» و «ابتدا» ، و بیان اهمیت این دانش، جایگاه آن در ترتیل قرآن و تاثیر آن در اسلوب بدیع سخن وحی نمودار شده است. سپس توقیفی یا اجتهادی بودن محل های وقف، ودلایل ضرورت آشنایی با قواعد این علم بررسی شده است. همچنین درباره این که آیا در تلاوت قرآن اولویت با وقف است یا وصل، دیدگاههای مختلف مورد بررسی قرار گرفته و در ادامه، رابطه «وقف وابتدا» با سایر علوم، و نیز سیر تطور تألیف در این موضوع بیان گردیده است. بررسی مبانی و معیارهای اصولی مورد نظر دانشمندان که عبارتند از: اتمام نفس، وقف بر آیات، مفهوم بودن کلام، و اتمام لفظ و معنا، موضوعی است که در فصل دوم آورده شده.

تفسیر روح المعانی تألیف سید محمود شهاب الدین آلوسی کتاب است که در علوم مختلف از جمله: صرف، نحو، بلاغه، فقه، قرائت قرآن و... بحث می کند. نگارنده در این پایان نامه، شواهد صرفی، نحوی و بلاغی سه جزء آخر قرآن کریم [ 30، 29، 28 ] را در تفسیر روح المعانی مورد بررسی قرار داده است. که این کار با مراجعه به کتابهای معتبر صرفی، نحوی، بلاغی و تفسیر صورت گرفته است که مهمترین آن کتابها عبارتند از شرح این عقیل، مبادی العربیه ج 4، شذور الذهب، شرح مختصر المعانی، جواهر البلاغه، بلاغه الواضحه، مجمع البیان، التبیان فی اعراب القرآن، تفسیر کشاف و... شواهدی که در روح المعانی بیان شده با کتابهای فوق الذکر تطبیق و مطالب ریشه یابی شده اند تا مستند باشند. نگارنده در بیشتر جاها در حد توان به توضیح و تفصیل مطالب پرداخته است و مطالب را واضح و گویا بیان کرده تا برای خواننده آسان باشد. همچنین شواهدی که در روح المعانی ذکر نشده اند، با استفاده از کتابهای یاد شده در این پایان نامه بیان شده اند. نگارنده علاوه بر ذکر منابع و مأخذ، توضیحات اضافی و مطالب استنباط شده خود را در داخل [ کروشه ] که با ستاره مشخص شده قرار داده است.

هدف تحقیق آشنایی با ایمان و عمل صالح و رابطه آن دو از دیدگاه قرآن و احادیث و بکارگیری آن در زندگی روزمره انسان است روش پژوهش : ابتدا آیات و روایاتی که در زمینه ایمان و عمل صالح بودند جمع آوری شده و سپس عنوانهایی برای آن آیات انتخاب نموده و درباره آنها در تفاسیر تحقیق شده است طرح پژوهش : تحقیق شامل یک مقدمه و سه بخش است : بخش اول کلیاتی درباره ایمان ، بخش دوم کلیلاتی درباره عمل صالح و بخش سوم در مورد رابطه ایمان و عمل صالح می باشد نتیجه کلی : ایمان و عمل صالح دو رکن برای نجات بشر است . یکی در مرحله نظری و دیگری در مرحله عملی که این دو لازم و ملزوم یکدیگر و یکی بودن دیگری نمی تواند انسان را به سرمنزل مقصود برساند