جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع ارتباط آیات یک سوره با یکدیگر یا عدم ارتباط آن از دیرباز مورد اختلاف محققان بوده است، و اگر چه بعضی همانند اغلب مستشرقان متوجه ساختار کل حاکمبر سوره و ارتباط آیات نبوده اند، بعضی دیگر بر انسجام آیات هر یک از سوره ها تأکید داشته اند هرچند که غالباً رابطه مورد نظر آنها فراتر از ارتباط خطی نبوده است. این رساله جستجوی ارتباط شبکه ای آیات را در سوره نحل عهده دار شده است تا فارغ از بررسی های نظری، عملاً کیفیت ارتباط آیات این سوره، به تصویر کشیده شود. به این منظور از رهگذر استخراج موضوعات آیات و سازماندهی آنها نُه خط اصلی – ارتباطی شناسایی شده است که عبارتند از: توحید، مخالفان حق، قوانین تکوینی، نعمت، معاد، نبوت، مومنان، احکام و ولایت. آنگاه ضمن دقت در نحوه جابجایی بین خطوط یاد شده و یافتن نقاط ظاهراً منقطع و بررسی آراء مفسران در توجیه موارد بررسی شده و در نهایت با کشف و شناسایی نکات تازه گامی برای پدیدار ساختن شبکه ارتباطی آیات در این سوره برداشته شده است.لازم به ذکر است تبیین ارتباط آیات سوره نحل، زیر مجموعه طرحی بزرگتر می باشد که ناظر بر کلیه سوره های قرآن است و هم اکنون در دست اجراست.

هدف این رساله در ابتدا تبیین حرمت خداوند که ریشه همه حرمت‌هاست و همچنین کتاب خدا، ملائکه و مکان‌های مقدس می‌باشد و سپس به تبیین حرمت انسان‌ها از قبیل معصومین علیهم السّلام، اهل ایمان، معلم و شاگرد، خویشاوندان، همسایه، همنشین، مهمان، محرومان و اقلیت‌های مذهبی می‌پردازد.برای وصول به این هدف به ابعاد مختلف حرمت‌داری از جهات عملی در قالب تسلیم محض در برابر خداوند و پیامبر ص و... و نیز از جهات گفتاری در قالب سلام، درود خداوند بر پیامبر ص و اهل ایمان و... پرداخته شده است. ضمناً به راه کار قرآن هنگام تضاد حرمت ها مثلاً ترجیح حرمت الهی بر سایر انسان ها و نیز لزوم رعایت عدالت و انتخاب جانب حق و لو این که به ضرر فرد باشد، نیز اشاره شده است.

قرآن کریم به همه جنبه‌های زندگی انسان توجه نموده است. یکی از این امور زیبایی و میل به زینت است که از امور فطری بوده و هر انسانی به سمت آن گرایش دارد. از این رو در قرآن کریم در بسیاری از آیات به آن اشاره شده است. زینت و زیبایی انواع مختلفی دارد که هریک می‌تواند موجب سعادت و هدایت انسان یا گمراهی و سقوط او گردد. خداوند متعال در آیات مختلف قرآن کریم به تبیین زینت و انواع و آثار آن پرداخته است و معصومین به عنوان مفسر و تبیین‌گر اصلی آیات قرآن در روایات گوناگون به این مسأله اشاره نموده‌اند. در این پژوهش با توجه به آیات و روایات به بررسی زینت، عوامل تزیین، آثار و اقسام زینت-ها پرداخته شده است. از یافته‌های این پژوهش آن است که ریشه همه زینت‌ها‌ی ممدوح و آثار آنها ایمان و عمل صالح است و در مقابل از عوامل و نتایج زینت‌های مذموم عدم ایمان و ارتکاب اعمال ناصالح است. علاوه براین، همه آنچه بر روی زمین زینت قرار داده شده برای آزمایش انسان است و زینت‌ و زیبایی‌ها در زندگی باید وسیله رسیدن به اهداف عالی باشند، نه اینکه خود هدف شوند. از دیدگاه قرآن، انسان باید از زینت‌های مطلوب در هنگام عبادت و حضور در اجتماع استفاده کند که این امر موجب جذب دیگران است. گاهی به واسطه غرور و تکبر و رعایت نکردن اعتدال زینت خیر تبدیل به شر می‌شود.

طبع بر قلب، مهر زدن بر دل است به طورى که قدرت درک حق, از فرد گرفته می شود. در این رساله، « طبع قلب از دیدگاه قرآن و روایات» مورد بحث قرار می‌گیرد و مباحث ذیل را مورد تحقیق قرار می‌دهد:- عوامل زمینه ساز طبع قلب در قرآن و روایات. تبعیت از هوای نفس، اساسی‌ترین عامل در جهت ایجاد طبع به حساب می‌آید و انسان به واسطه‌ی آن، آلوده به گناهانی می‌شود که هر کدام از آن‌ها نیز به تنهایی در ایجاد طبع بر دل موثّر است.- آثار طبع قلب از منظر قرآن و روایات که اگرچه خود این موضوع (طبع بر قلب)، کیفری برای افراد محسوب می‌شود لیکن پیامدهای دیگری نیز دارد که عواقب آن دامن‌گیر افراد می‌شود.- راهکارهای پیشگیری از طبع، راه‌‌های نورانی ساختن قلب از منظر قرآن و روایات. ایمان به همراه عمل صالح اساسی‌ترین راه مقابله با این بیماری است. برخی از راهکارهای مطرح شده، به ریشه‌های طبع باز می‌گردد و درصدد برطرف کردن آن است و برخی دیگر از طریق رقّت قلب و نورانی کردن آن، مانع طبع بر دل می‌شود.

دین اسلام علاوه بر تاکید بر اهمیت و ارزش اخلاق در زندگی مادی و معنوی دستوراتی برای راهنمایی به اخلاق بیان فرموده از جمله آنکه بیان شده خود را به اخلاق خداوندی آراسته کنید و لذا این پایان نامه بررسی تخلق به اخلاق خداوندی را توضیح می دهد. اخلاق الهی همان صفات خدا مانند حلیم ، غفور ، حکیم و... است و در قرآن به آنها اشاره شده است، در موارد زیادی این صفات در قرآن هم به خداوند و هم به نوعی به انسان نسبت داده شده است لذا لازم است انسان به عنوان خلیفه الهی با مراجعه به این کتاب الهی که از طرف خداوند برای راهنمایی انسان فرستاده شده، خلق و خوی خود را خدایی و خود را با آراسته نمودن به اخلاق خداوندی شبیه به خدای خود نماید.این پایان نامه سعی دارد با روش توصیفی تحلیلی به بیان اخلاق الهی و روش تخلق انسان به آن بپردازد.

فرزند و جایگاه او از موضوعات کاربردی بوده که در دین و آموزه‌های آن بسیار مورد تاکید قرار گرفته است در آیات قرآن از فرزند به عنوان نور چشمی و یکی از نعمت‌های دنیا و مایه آزمایش یاد شده است. همچنین در روایات اهل بیت (ع) از وظایف متقابل فرزندان و والدین سخنان بسیاری رسیده است. این تحقیق شامل شش فصل است که در مورد مباحث پیرامون فرزند از نگاه امام صادق(ع) بررسی شده است. در ابتدا پس از مبحث کلیات، راجع به جایگاه فرزند، شأن و منزلت او، تأثیر او در سرنوشت دنیوی و اخروی والدین، محبت و نیکی والدین به او، قدر و منزلت او بحث می شود. صادق آل محمد (ع) در رابطه با مراحل نطفه تا شیردهی فرزند که شامل انتخاب همسر، آداب فرزند آوری، مراقبت‌های زمان بارداری، تولد فرزند و آداب پس از تولد، شیردهی و انتخاب دایه برای او می باشد، احادیثی ایراد فرموده‌اند که بررسی می‌شود. در ادامه پژوهش، رفتار عادلانه با فرزندان، شیوه‌های رفتار با فرزند که شامل نیکی، شاد ساختن، محبت کردن، احترام و دوست داشتن ایشان وهمچنین سایر وظایف والدین بحث می‌گردد. راجع به تعلیم و تربیت فرزند اعم از اهمیت تعلیم و تربیت، مراحل سه گانه آن، ابعاد تعلیم و تربیت (اخلاقی، دینی، جسمانی و جنسی) در ادامه بحث بررسی خواهد شد.پیشوای ششم در رابطه با احکام فقهی حقوقی فرزند، که شامل حقوق کودک، سهم کودک از جنگ، ارث کودک، ولایت دیگران به کودک، دیه آسیب رسانی به کودک، حد کودکی که مرتکب جرمی شود، احادیثی ایراد نموده‌اند که بررسی می‌شود.از احادیث بر می‌آید که داشتن فرزند موهبت و نعمت الهی است که خداوند آن را در اختیار برخی قرار می‌دهد. چه نیکوست که والدین در تربیت و پرورش فرزند خود از کلام سنجیده و رفتار شایسته استفاده کنند و به تمام اهداف تربیتی او توجه نمایند تا ایشان را با صفات پسندیده و صالح بپرورانند؛ چرا که فرزند صالح گل خوشبویی از گل‌های بهشت است که می‌تواند در سرنوشت جامعه و خانواده خود، تأثیر بسزایی ایفا کند.

ابوالحسن علی بن ابراهیم قمی (زنده در 307 ق) از برجسته‌ترین محدثانی می‌باشد که تفسیر منسوب به او، در بر دارنده برخی مطالبی است که با شرع، عقل و مبانی اعتقادی شیعه سازگار نمی‌باشد. از آنجا که این مطالب با افکار غالیان تناسب بیشتری دارد، به بررسی افکار، اقدامات و تأثیر آنان بر روایات موجود در تفسیر قمی پرداخته می‌شود. از طرفی مقایسه بین روایات تفسیری علی بن ابراهیم در کافی با روایات وی در تفسیر قمی می‌تواند ما را در تعیین مولف اصلی و زمان تألیف این تفسیر، یاری کند. تفاوت بین نقل طبرسی در مجمع البیان و استرآبادی در تأویل الآیات از تفسیر قمی، با آنچه در تفسیر فعلی موجود است ما را به این نتیجه می‌رساند که این تفسیر با تفسیری که در اختیار طبرسی و استر آبادی بوده، اندکی متفاوت می‌باشد. شیخ طوسی (م 460 ق) یکی از مشهورترین مفسران شیعه از مطالب این تفسیر بسیار اندک بهره برده است و نام علی بن ابراهیم فقط دو بار در تفسیر وی دیده می‌شود. این امر شاهد بر آن است که شیخ طوسی بسیاری از مطالب این تفسیر را قبول نداشته است.

بحث عقلانی در دین، مخصوصا در دین اسلام، پیشینه‌ای غیر قابل انکار دارد. بحث شبهه‌ی تحریف قرآن را می‌توان از همین منظر مورد مطالعه قرار داد به این نحو که شبهات دینی، معمولا محلّ بحث‌ها و مطالعات عقلانی بوده‌اند. از طرفی، دین اسلام با ارزش و جایگاهی که برای عقل قائل است، مستقیم و غیر مستقیم سفارش نموده از عقل به عنوان ابزاری جهت شناخت صحیح استفاده شود؛ یکی از این زمینه‌ها، برخورد عقلانی با شبهه‌ی تحریف قرآن است، که با بررسی آن نمایان می‌شود، همانطور که عنصر عقل- علاوه بر نقل- در پیدایش آن نقش داشته، در ردّ این شبهه نیز عملکردی قابل توجه دارد؛ به این طریق که نه تنها تعداد پر شماری از پاسخ‌های ارائه شده به قول تحریف عقلی هستند، بلکه با قابلیت تقسیم بندی آنها به ادله‌ی عقلی دینی و فرا دینی، کاربرد بیشتر این ادله نسبت به ادله‌ی نقلی، بیش از پیش نمایان می‌شود؛ چون با ادله‌ی عقلی فرا دینی است که می‌توان، موضوع عدم تحریف قرآن کریم را حتّی در خارج از مرزهای حوزه‌ی دین اسلام اثبات نمود.

در این پایان نامه طغیان انسان از دیدگاه قرآن و حدیث مورد بحث قرار می گیرد. ‏طغیان یکی از خطراتی است که جامعه و فرد را تهدید می‌کند. از دیدگاه قرآن و سنت، ‏طغیان اصل تمام رذایل اخلاقی می‌باشد.‏در این پایان نامه پس از بحث از کلیات ( که شامل تعریف موضوع، ضرورت و ‏پیشینه بحث، هدف از تحقیق و ... ) مباحث ذیل مورد بررسی قرار گرفته است: ‏‏- زمینه های بستر ساز طغیان نظیر:فقر، ثروت، قدرت، اختیار، و تجمل گرایی.‏‏- عوامل طغیان شامل: بی نیاز دانستن خود از خدا، غرور، تکبر، حب دنیا، عدم ‏شناخت کامل خداوند، حرص،شهوت پرستی، حسد، غفلت، کم ظرفیت بودن و ...‏- عوامل باز دارنده از طغیان که برخی از آنها عبارتند از:تقوا، نماز، خوف از خدا، ‏احساس فقر و وابستگی، احساس مسئولیت، علم و آگاهی، عدم پیروی از هوای نفس، ‏خشوع، شناخت خویش و حوادث روزگار، توجه به پیامدهای طغیان ( ندامت، گمراهی، ‏عذاب الهی).‏

ارتجاع و واپس گرایی یکی از خطراتی است که هر انقلاب ارزشی را تهدید می کند. انقلاب بزرگ پیامبر خاتم(ص) که با تعالیم آسمانی دین اسلام صورت گرفت از این خطر در امان نبود. از آن جا که قرآن کتاب هدایت است ، بارها مسلمانان را از پیروی از شیطان، اهل کتاب، کافران و منافقان برحذر داشته؛ نسبت به شخص گرایی، نافرمانی از پیامبر(ص) و تفرقه و اختلاف هشدار داده و به استبدال و جایگزینی قومی دیگر تهدید نموده است.اما علی رغم این هشدارها، به علت وجود عوامل ارتجاع مانند نفاق، دنیا طلبی و بی تفاوتی مردم، جامعه اسلامی بعد از پیامبر(ص) دچار ارتجاع شد.راه کارهای مبارزه با حرکت ارتجاعی عبارتند از : افزایش اگاهی و بصیرت مردم، تقویت ایمان و معنویت در جامعه، صبر و استقامت در صراط مستقیم و حرکت تکاملی فرد و جامعه، امر به معروف و نهی از منکر و تقویت حفاظ تولی و تبری.