جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسئله اصلی این نوشتار روش شناسی مکتب مطالعات فرهنگی بیرمنگام است. هدف از انجام این پژوهش بررسی ریشه‌های بنیادین این مکتب دلالت‌های معرفتی آن در مطالعات فرهنگی و سپس نقد آن‌ها با بهره‌گیری از ظرفیت حکمت اسلامی است. در این نوشتار، زمینه‌های وجودی و معرفتی، مبانی نظری و روش‌‌های کاربردی این مکتب را بررسی کرده‌ا‌یم و به این نتیجه رسیده‌ایم که مکتب بیرمنگام متأثر از جنبش‌های اجتماعی و جریان‌های معرفتی نیمه دوم سده بیستم از جمله فرهنگ‌‌گرایی، نئومارکسیسم، ساختارگرایی و پساساختارگرایی است. فروکاستن معرفت به ساحت‌‌های فرهنگی ـ اجتماعی، ضعف استدلال‌های مربوط به خود بنیادی فرهنگ، عدم توجه کافی به مسائل ساختاری ـ اجتماعی، عدم تلقی روشن از فرهنگ و فروکاستن آن به مثابه امری سیاسی و فقدان روش و قلمرو نظری مشخص از جمله انتقادات وارد بر این مکتب است.

درباره مشارکت سیاسی زن، در اندیشه معاصر شیعه، سه گونه نظریه با عناوین «موافق»، «مخالف» و «موافقت محدود» قابل شناسایی است. از آنجا که این نظریه ها به متون مشترکی استناد می جویند، نگارنده معتقد است این اندیشه ها دارای تعین اجتماعی هستند؛ یعنی تحولات اجتماعی امکان استنباط اندیشه های نوین را به وجود آورده است؛ البته اعتقاد به ایده «تعین اجتماعی» ملازم با نفی مطلق حقیقت خارج از ذهن نیست، بلکه در صدد توضیح چرایی، چگونگی و مختصات تفاسیر متفاوت از متون واحد است.

در این مقاله موضوع جاری شدن خون از درختی در زرآباد قزوین، معروف به «چنار خونبار» در روز عاشورا مورد بررسی انسان شناختی قرار گرفته است. نگارنده با تلقی موضوع به عنوان یک «پدیده اجتماعی تام» و با بهره گیری از تکنیک های مختلف، تلاش می کند از جنبه های مختلف، ابهامات را شفاف نماید. یافته های پژوهش چنین است: بر اساس آزمایش انجام گرفته، ماده مترشحه از چنار ماهیت خونی ندارد، بلکه صمغ ویژه ای است که بر خلاف سایر صمغ ها پس از جریان یافتن، خشک می شود. رابطه علی میان عاشورا و جریان صمغ اثبات نمی شود; حداکثر یک رابطه تقارن است; زیرا جریان صمغ در سایر ایام نیز قابل مشاهده است. آنچه بر مردم پدیدار می شود، حاصل نگرش آنها به موضوع بوده است و هیچ گونه تصنعی در بین نیست; از این رو هر آنچه مردم احساس می کنند، بیشتر از واقعیت به ذهنیت شان نزدیک است.

بر اساس اندیشه های آیت اله جوادی آملی، با استفاده از روش تحلیلی، یعنی تحلیل به مولفه های معنایی در ارتباطات انسانی، سه الگوی ارتباطی، «متدانی»، «متعارف» و «متعالی» قابل تصویر است. بنابراین، در این مقاله، الگوی مطلوب روحانیت با نسل جوان در قالب «ارتباط متعالی»، مورد واکاوی قرار گرفته است. ایشان در این الگو، با توجه به ساختار شخصیت روحانی و ویژگی های دوران جوانی، بر این باورند که روحانیت با مراعات دو عنصر محوری «عقلانیت» و «صداقت» می تواند با نسل جوان ارتباط مطلوب برقرار کند. در این الگو، عقلانیت اقتضا می کند روحانی در ارتباط با نسل جوان، به مولفه هایی همچون: شناساندن هویت جوان، آموزه های دینی، ترغیب به عقل مداری، علم آموزی، مراقبت از نفس، توجه به شبهه های ذهنی و ارائه الگوهای سازنده توجه کند. همچنین با توجه به مفهوم «صداقت»، شایسته است روحانی، در تعامل با نسل جوان، فصاحت بیان، ادب در گفتار، عطوفت و مهربانی در ارائه دین، بلاغت در کلام و برخورد محبت آمیز را رعایت کند.

پیوست در منابع دیجیتالی

چکیده هدف از انجام این پژوهش دست یافتن به الگویی قرآنی برای مدیریت پیام در رسانههای دینی است؛ که در رأس آنها صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران قرار دارد. بی شک بیشترین و والاترین حجم زندگی انسانها را ارتباطات تشکیل میدهد وقرآن، کتاب کاملی از سوی خداوند متعال برای انسانها است که بیشترین حجم آن مربوط به ارتباطات انسانی و پیامهای مبادلهشده در آن است. این تحقیق بهدنبال شناسایی فرایندهای مدیریتی نیست؛ بلکه بهدنبال شناسایی شاخصها و اصولی است که بتواند به الگویی نسبتا جامع برای به نظم کشیدن مدیریت پیام در ارتباطات انسانی (اعم از رسانه ای و ...) در چارچوب آموزه های روح بخش و نجاتبخش اسلامی دست یابد. بر این اساس مراجعه به تفاسیر معتبر شیعی برای در امان ماندن از تفسیر به رأی و ارتکاب اشتباهات احتمالی الزامی مینمود؛ که به لطف خدا این کار با گزینش آیات با استفاده از کلیدواژههای قرآنی انجام گرفت و پس از مطالعات، فیشبرداریها و همچنین تدوین نکات تفسیری، سراغ مطالعات ارتباطی رفتیم تا بهوسیله آنچه از قرآن و تفاسیر مربوط به آن یافتهایم، بتوانیم نظریات ارتباطی موجود را نقد کنیم و یافتههای قرآنی خود را بهجای آن بگذاریم. این کار در فصول اول و دوم به اتمام رسید و در فصل سوم، الگوی مورد نظر خود را که از آیات منتخب (بیش از 1000 آیه) استنباط شده بود، با توضیح بیشتر ارائه نمودیم. الگوی مذکور تا حدودی میتواند دورنمایی به ارتباطگران اسلامی در زمینههای مختلف ارتباطی ارائه کند تا بتوانند ارتباطات خود را در چارچوب آموزههای قرآنی و اسلامی مدیریت کنند و از افراط و تفریطهای بیجا در مسائل اجتماعی بپرهیزند و به پیام ارائهشده یا دریافتشده به صورت جامع و همه بعدی بنگرند. ارتباطگر باید بداند هیچ پیامی بیاثر نیست و اثر ایجادشده در مخاطب یا فرستنده، بهراحتی قابل کنترل نیست. بنابراین پیام باید قبل از تولید یا مواجهه، حسابشده و جامع باشد و در ادامه فرایندهای مدیریت نیز باید بهشدت بر آن نظارت و کنترل صورت بگیرد تا اثرات ناخواسته آن کنترل و مدیریت شود؛ چه اینکه این اثرات ناخواسته، بسته به کارکردهایی که دارند، مثبت یا منفی تلقی شده و نسبت به از بین بردن اثرات منفی و تقویت اثرات مثبت آن اقدام لازم صورت میگیرد.

با توجه به حضور همه جانبه رسانههای غربی برای تبلیغات ضد دینی که نتیجه آن ترویج بیدینی و الحاد خواهد بود، و با توجه به اهمیت و نقش پیامفرست که یکی از ارکان مهم ارسال پیام است، در این پژوهش ویژگیهای پیامفرست از دیدگاه قرآن کریم بررسی شده است. برای رسیدن به هدف مذکور از روش تفسیری قرآن به قرآن استفاده شده است. از مجموعه مباحث مطرح شده میتوان نتیجه گرفت که: ویژگیهای پیامفرست به سه عنوان کلی؛ ویژگیهای فردی، اجتماعی و زمینهای تقسیم شده و در فصل سوم، ذیل هر یک از این عناوین، برخی از ویژگیها و اوصافی که برای یک پیامفرست لازم است، تا با متخلّق شدن به این ویژگیها بتواند اهداف الهی و دینی خود را محقق سازد، بررسی شده است. به عنوان مثال از جمله ویژگیهای فردی پیامفرست میتوان به نرمخوئی، عدالت، مهرورزی، صداقت، حسن خلق و خیر خواهی نسبت به مخاطبین اشاره نمود، که هر کدام از این موارد میتواند عاملی باشد در اثر گذاری بر مخاطب و همچنین از جمله ویژگیهای اجتماعی پیامفرست میتوان به شهامت و انتقاد پذیری و در عین حال متواضع و آراسته بودن اشاره نمود که بحق این موارد نیز در انجام وظیفه پیامرسانی بسیار مهم و با اهمیت خواهد بود. و در ادامه بررسی ویژگیهای پیامفرست، برخی از ویژگیهای زمینهای پیامفرست، همچون مخاطب شناسی، مردمی بودن، اخلاص و توکّل بررسی شده است که یک پیامفرست با احاطه و عملی نمودن این معارف قرآنی در خود، خواهد توانست به اهداف تبلیغی و دینی که ترویج دین مبین اسلام است نائل گردد.

جایگاه مخاطب در پیامرسانی، از جمله مسائل محل بحث و اساسی در عرصه مطالعات مربوط به ارتباطات و رسانه بوده که منجر به شکل گیری رویکردهای مختلفی در این رابطه شده است. رویکرد خواسته محور و رویکرد مصلحت محور از جمله عمده ر ویکردهای مطرح در این زمینه می باشند. این پژوهش با هدف هموار سازی مسیر تحقق الگوی ارتباطات اسلامی و همچنین کمک به رسانههای اسلامی برای اتخاذ رویکردی مناسب در عرصه پیام رسانی، کوشیده است تا این دو رویکرد مطرح را به قرآن کریم عرضه نماید و با استنطاق این کتا ب آسمانی، دیدگاه آن را در مورد این دو رویکرد جویا شود. این پژوهش با استفاده از روش اسنادی به مطالعه حول این موضوع پرداخته و سعی کرده تا به بررسی و مطالعه آیاتی از قرآن کریم که مشتمل بر درخواست مخاطبین در حوزه پیام رسانی هستند و به نوعی، طلب و درخواست مخاطبین برای دریافت نوع خاصی از پیام را مطرح کرده اند، بپردازد و این آیات را از نظر توجه یا عدم توجه به خواسته مطرح شده از سوی مخاطبین، بررسی نماید و با معیار قرار دادن نتیجه این بررسی، صحت و سقم هر یک از رویکردها را به دست آورد. نتیجه ای که در جریان این فرایند پژوهشی به دست آمد حاکی از این بود که در فرهنگ قرآنی، مصلحت مخاطب در عرصه پیام رسانی پایه و محور بوده و خواسته مخاطب نیز در صورت همخوانی و همسو بودن با مصلحت، مورد توجه است؛ همچنان که مخاطب و اقتضائات مرتبط به وی نیز در عرصه پیام رسانی و تولید پیام مور د توجه قرار می گیرند. بنابراین میتوان چنین گفت که در این رویکرد شاهد نوعی دو سویگی در مورد جهت ارتباط بین فرستنده و مخاطب هستیم. بر این اساس می توان گفت هیچ کدام از دو رویکرد خواسته محور و مصلحت محور مورد تأیید کامل قرآن کریم نبوده و هیچ یک از آنها با فرهنگ قرآنی سازگاری کامل ندارند. کلید واژه ها: مخاطب، پیام، پیامرسانی، رویکرد مصلحت محور، رویکرد خواسته محور.