جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دوستي از ارزشهاي انساني و معيار برتري در جامعه است. از ديدگاه اسلام دوستي و مهرورزيدن، مايه قوام و برپايي جامعه انساني است و بدون دوستي نظام اجتماع بشري سرد و بي روح و زيبايي هاي زندگي به کام انسان تلخ و بي معنا ست، و اين ناشي از طبيعت آفرينش انسان است. با دقت و تفحص در آيات قرآن کريم و سنت معصومين(ع) به روشني به دست مي آيد، که پيوند دوستي يک اصل مهم در دين اسلام است. و تاثير بخشي دوستي در عرصه زندگي بشري غير قابل انکار است. مهرورزي عامل قرب الهي و نجات و رستگاري انسان است.از اين رو براي استوار سازي روابط اجتماعي و تحقق پيوند دوستي راههاي کار آمدي ارائه گرديده است. اين جستار که با هدف بررسي و بازگويي اين راهها نگاشته شده است، در پي آن است که واژه ي دوستي را مورد واکاوي قرار داده و مفهوم آن را تبين نمايد. در ادامه راهکارهاي گسترش دوستي در جامعه را در دو حوزه معرفتي و رفتاري ارائه مي نمايد، در همين راستا موانع گسترش دوستي بيان شده است، و در نهايت با توجه به اهميت پيامدهاي دوستي در جامعه، به موضوع آثار سازنده دوستي در جامعه پرداخته شده است.

مسئله جمع و تدوین قرآن کریم و اصول حاکم بر آن، از مسائل مهّم علوم قرآنی و اسلامی است. به این موضوع از نظرگاه‌های مختلف نگریسته شده است. این مسئله در همه‌ی ادوار تاریخی، محققان و اندیشمندان اسلامی و حتی در قرن معاصر مستشرقین را به تکاپو در این رابطه وادار نموده است. البّته در آغاز باید توجه نمود که این بحث صرفاً یک بحث علوم قرآنی مستقل نیست، بلکه بحث‌های علوم قرآنی دیگری مانند مسئله توقیفیت آیات و سوره-ها و مسئله تحریف و... را تحت الشعاع خویش قرار داده است. به جرأت می‌توان گفت از اهّم مباحث علوم قرآنی است که در بین فریقین درباره آن نظرات ضد و نقیضی وجود دارد. عده‌ای معتقد به جمع قرآن در زمان رسول(ص) و عده‌ای دیگر بر این باورند که قرآن در زمان خلفا جمع گردیده است؛ البته، هر کدام از طرفین جهت اثبات مدعای مورد نظرشان، ابزارها و شیوه‌های متفاوتی را به یاری می‌طلبند. افق نگاه محقق در این پژوهش، تکیه بر روایات‌ جمع قرآن در زمان خلفای سه‌گانه دارد. بر این اساس که این روایت‌ها را از جوامع روایی، به ویژه اهل سنت گرد آورده و با استناد به شواهد و قرائن مستند بین فریقین و علی‌الخصوص اهل سنت به تحلیل و اعتبار سنجی این روایت‌ها پرداخته است.از تحلیل و اعتبارسنجی روایات دوران خلافت ابوبکر و عمر این چنین برداشت می‌شود، که این روایات در اصل، در برگیرنده معنایی مشترکی از جمع قرآن کریم می باشد؛ که به تبع آن ضوابط و معیارهای سنجش مشترکی برای تحلیل این روایات بهره گرفته شده است. اما، با توجه به ویژگی های خاص زمان عثمان و ضوابط و معیارهای فقه الحدیثی، روایات جمع قرآن در این دوره مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته که در پی آن، معنای متفاوتی از جمع قرآن در زمان ایشان استنباط می گردد؛که آن را از سایر دوره ها متمایز می نماید. به این ترتیب علاوه بر اعتبار سنجی روایات این دوره، تحلیلی بر اقدام بدیع عثمان نیز در فصل آخر صورت گرفته است تا ابعاد متفاوت این اقدام، اعم از زمان، تعداد، منابع، واکنش ها و... مورد کنکاش و واکاوی قرار دهد. این پژوهش با شیوه کتابخانه‌ای- اسنادی به استخراج احادیث جمع آوری قرآن در زمان خلفای سه‌گانه از منابع اصلی حدیثی اهل سنت پرداخته و سپس با روش توصیفی تحلیلی، با استفاده از ابزارهای نقد حدیث (نقد سندی و متنی) درصدد نقد و اعتبار سنجی این روایت‌ها است.

چکیدهشناخت‌ زمینه‌های پیدایش و پیامدهای هر پدیده منفی، یکی از کارآمدترین اقدامات برای جلوگیری از بروز آن‌ می‌باشد؛ اصولاً پیشگیری از وقوع یک پدیده‌ی مخرّب و آسیب‌زا بدون در اختیار داشتن تصویری دقیق از زمینه‌ها و بسترهای پیدایش آن ممکن نخواهد بود. همچنان‌که، آگاهی و شناخت پیامدها و عوارض منفی لغزیدن در ورطه‌ی هر انحراف نیز می‌تواند با هشدار نسبت به عواقب زیان‌بار انجام آن، به نوبه‌ی خود نقش موثّری در پیشگیری و بازدارندگی از انجام آن داشته باشد. از این‌رو، در پژوهش حاضر تلاش شده است با تأمّل و تتبّع در آموزه‌های قرآن کریم و سیره‌ی اهل بیت?، بارزترین زمینه‌ها و بسترهای پیدایش حق‌ستیزی و آثار و پیامدهای منفی آن، مورد بررسی و تبیین قرار گیرد. آن‌چه که پیرامون این مسئله در آموزه‌های وحیانی دین اسلام آمده است گویای این مهم می‌باشد که آدمی علی‌رغم فطرت حق‌گرای خویش، به سبب وجود عوامل کششی و زمینه‌هایی از جمله: جهل و نادانی، شخصیت‌پرستی، سنّت‌گرایی و تعصّب‌های جاهلانه به ستیز با حق تمایل پیدا می‌کند. سپس، با به‌کارگیری روش‌ها و شیوه‌هایی در دو حوزه‌ی روش‌های مستقیم(مبارزه با حقِّ محض) و روش‌های غیر مستقیم(ستیز با با جبهه‌ی حامیان حق) به مبارزه با آن می‌پردازد. ضمن این‌که، این نوع موضعگیری و مقابلهبا حق، آثار و پیامدهایی مخرّب و جبران‌ناپذیری در زندگی دنیوی و اخروی بشر به‌دنبال دارد. که در بُعد زندگی دنیوی می‌توان به: ولایت و سرپرستی طاغوت، ذلّت و خواری، هلاکت و نابودی. و در حیات اخروی نیز: حبط عمل، حسرت و ندامت و ابتلای به عذاب و مکافات را برای حق‌ستیزان در پی خواهد داشت.

ابوالخطاب محمدبن ابی زینب اسدی از اصحاب امام صادق (ع) بود که به غلو گرایش پیدا کرد. وی امام (ع) را تا مقام خدایی بالا برد و درباره‌ی ایشان غلو کرد. ابوالخطاب در موضوعات فقهی، کلامی، عقیدتی و اخلاقی دست به غلو زد. دانشمندان رجال او را به دروغ گویی، غلو و فساد مذهب متهم کرده اند. در این پژوهش که با نام « جریان شناسی روایات فرقه‌ی خطابیه » تهیه گردیده و به روش توصیفی _ تحلیلی و بر مبنای شیوه کتابخانه‌ای انجام شده است، سعی شده با استخراج اندیشه‌های کلامی و اعتقادی او از میان روایات کتب حدیثی و کتب ملل و نحل، به بررسی روایاتش بپردازیم. با بررسی روایات ابو الخطاب، آراء و اندیشه‌های او در موضوعات اعتقادی به دست آمده، وی در خداشناسی به بیراهه رفته و به تشبیه و تجسیم و حلول و به الوهیت امام صادق(ع) و سایر ائمه معتقد می‌باشد. وی قایل به منصب الهی امامت و نبوت در مورد خود است. در فرجام شناسی به اصل معاد و پاداش و جزاء معتقد نیست. نتیجه اینکه با تحقیق انجام شده در روایات اعتقادی ابو الخطاب ناهماهنگی و ناسازگاری با آراء مشهور و اندیشه‌های کلامی که از ائمه(ع) به ما رسیده مشهود است

نگارنده در این نوشتار به بررسیمعنای ایمان، رابطه بین ایمان واسلام، اختیاری بودن آن، مراتب، ارکان ومتعلقات آن پرداخته است. ویژگیهای مومن، تأثیر ایمان در زندگی دنیوی، اخروی،فردی و اجتماعی وسپس بررسی راههای پرورش ایمان وموانع وآفتهای آن از دیگر مباحث مطرح شده در این رسالهاست. ایمان همچون بذری است که در قلوب پاک ومستعد جوانه می زند. پس لازم است که نخست موانع، آفتها و خصلتهای ناپسندی چون: غفلت، جهل، استکبار و...؛را از بین ببریم چرا که قلب را به محلی برای جولان اضطراب، پوچی ودیگر بیماریهای روحی تبدیل می کنند. تفکر، ذکر، روزه، عمل صالح الله و...؛باعث فراهم شدن آرامش خاطرو از بین رفتن شک وتردید در قلب می شوند. در چنین محیط پاک وسالمی است که قلب وروح انسان به تکامل معنوی و پرورش روحی دست می یابد.امید است که این پژوهشچراغی باشد پیش روی همه ی قلوبی که تشنه ی ایمانند.

نگارنده در اين تحقيق پس از معنا شناسي التقاط و بيان گونه هاي آن تلاش نموده است، عوامل پيدايش، پيامدها و راهکار هاي مقابله با اين جريان فکري مخرب رابا تکيه بر آيات قرآن و احاديث معصومين عليهم السلام، مورد واکاوي قرار داده و از اين رهگذر مسلمين را متوجه خطري نمايد که خواسته يا ناخواسته کيان معرفت اسلامي را در معرض تلاشي و انهدام قرار مي دهد. به آنان معرفت و شناخت نسبت به اين خط فکري ويرانگر ارزاني دارد و در آن ها هوشياري و انگيزه ي جهاد و مبارزه با آن پديده ي خطرناک فرهنگي که حيات فردي و اجتماعي آنان را به مخاطره مي اندازد و عزت و سيادتشان را به تاراج مي برد، ايجاد نمايد.

انسان هابرای به سلامت گذشتن از فضایی که به سبب آمیخته شدن حق و باطل،غبارآلود و گم‏راه‏کننده شده است،باید ریشه ها وعوامل به وجود آورنده،شاخصه های اصلی به وجود آورندگان آن،و راه های رهایی از چنینفضایی را بشناسند.عوامل متعددی در ایجاد فضای شبهه‏آلود موثرند.«قدرت طلبی»و«انحرافات درونی»از جمله مهم ترین ابزارهایی‏ هستندکه همواره افراد مشرک و معاند در طی حیات اسلام از آنها استفاده نموده و سعی کرده‏اند زمانی با اجبار و ارعاب،آزادی انتخاب در دین و گزینش مذهب را از افراد سلب کنند، و گاهی با نیرنگ و فریب و با ظاهری آراسته،به انحراف در دین و در هم آمیختن حق و باطل بپردازند و در اعتقادات مسلمانان شبهه ایجاد کنند و از این طریق به فتنه گری در جامعه بپردازند.از سویی، شخصیت‏زدگی در طول تاریخ،اندیشه و وجدان مردم را تحت‏الشعاع قرار داده و چهره‏های به ظاهر حق به جانب،سبب ایجاد شبهه و تلبیس امر بر مردمان ساده‏لوح شده‏اند.از جمله شیوه‏های مهم تربیتی،شناخت درست فتنه ها در زندگی،علل و ریشه های ورود به آنها و راه‏های گریز از آنهاست.بر این مبنا پژوهش حاضر برآن است مبانی معرفت شناسی فتنه را از منظر قران و حدیث مورد بررسی قرار دهد.معناشناسی فتنه،علل و ریشه های ورود انسان به فتنه،شاخصه های اصلی فتنه گران،پیامدهای فتنه گری در جامعه و راه های برون رفت از فتنه ها، از جمله مهم ترین مباحثی است که در این رساله به آنها پرداخته شده است.لازم به ذکر است کهاز روش کتابخانه ای برای جمع آوری مطالب استفاده شده است.

کیفیت ارتباط اراده انسان با مشیت الهی از مسائل پیچیده‌ای است که همواره ذهن بشر را به خود مشغول داشته است. آیات بسیاری از قرآن کریم بر حاکمیت اراده خداوند بر عالم- حتی بر اعمال اختیاری انسان- تأکید نموده است. این آیات گروهی از مفسران را به این باور رسانیده که انسان در اعمال - و حتی در کفر و ایمان- خود نقشی نداشته و ارادۀ وی مقهور اراده خداوند است. در مقابل گروهی دیگر از مفسران از اختیار انسان جانب‌داری نموده‌اند. در این میان سؤالی مهم بی‌پاسخ رها گشته و آن، چرایی تأکید قرآن کریم بر حاکمیت مشیت الهی در سراسر جهان می‌باشد. پژوهش حاضر- در جست و جوی پاسخی برای این سؤال- می‌کوشد با سنجش آراء تفسیری درباره آیات ﴿وَ لا تَقُولَنَ‏ لِشَیْ‏ءٍ إِنِّی فاعِلٌ ذلِکَ غَدا * إِلاَّ أَن یَشاءَ اللَهُ﴾ از منظری متفاوت به این آیات نگریسته، پاسخ را بیابد. در این راستا نگارنده پس از بحث مفهوم‌شناسی، نخست تفسیری را که - با نادیده گرفتن اراده انسان- بر تسلط اراده خداوند در جهان پای فشرده، مورد واکاوی قرار می‌دهد؛ سپس به مداقه در تفاسیری می‌پردازد که آیات را در تضاد با اراده انسان ندیده‌اند؛ و در پایان به نتیجه‌گیری پرداخته، تبیین می‌نماید که باور به مفهوم این آیات با تقویت ارادۀ انسان وی را به انجام اعمال نیک راغب‌تر می‌سازد.

بازشناسی اندیشه‌ها و رفتارهای فرق و مذاهب اسلامی یکی از نیازهای علمی جامعه به شمار می‌آید. زیرا می‌تواند به شناخت دیدگاه‌های مختلف اعتقادی و مذهبی که در ادوار مختلف تاریخ اسلامی وجود داشته و آثاری که از خود بر جای گذاشته کمک کند. از جمله این فرق که تأثیرات درخور توجهی داشته، فرقه خطابیه است. رئیس این فرقه محمد بن مقلاص اسدی، معروف به ابوالخطاب بوده که در نیمۀ نخست سدۀ دوم، افکار غالیانه را ترویج می‌کرده و پیروانی داشته است. نوشتۀ پیش رو به این سه مسئله پاسخ داده است: 1. چه عواملی سبب غلو آنان بوده است؟ 2. آیا این فرقه زمینه‌های جعل حدیث را فراهم کرده است؟ 3. امامان (ع) چه واکنشی به این جریان داشته‌اند؟ بررسی منابع فرقه‌شناختی، حدیثی و رجالی نشان می‌دهد رسیدن به منافع مادی و برخی اهداف سیاسی و ریاست‌طلبی از مهم‌ترین انگیزه‌های غلو خطابیه بوده است و عمده‌ترین بسترهای جعل حدیث را آنان، به‌ویژه در زمینه فضایل و علم غیب ائمه (ع) و نیز حوزه‌های کلامی همچون اعتقاد به حلول خداوند در اشخاص فراهم کردند. روش به‌‌کاررفته در این پژوهش توصیفی- ‌تحلیلی است.

مباحث مربوط به سیره و مقامات معنوی پیامبر از سده های نخستین تا کنون در ضمن کتب سیره شناسی آن حضرت مطرح شده است و مورد توجه دانشمندان و نویسندگان برجسته مسلمان بوده وآثار ارزشمندی ارائه کرده اند ولی در موضوع یاد شده نوشته ای جامع و همه جانبه با نگاه تطبیقی میان شیعه و سنی انجام نگرفته است. نوشته حاضر در یک مقدمه و9فصل سامان یافته.در مقدمه به بیان کلیات مسئله پرداخته شده. در فصل اول به خلق عظیم پیامبر مانند ادب، تواضع، دلسوزی، عفو آن حضرت پرداخته شده است. در فصل دوم به صبر آن حضرت ومباحثی مانند گوشه ای از صبر آن حضرت، مقایسه صبر آن حضرت با انبیاء الهی، صبر و استقامت همراه بایاران وشرح صدر پیامبر مطرح شده است. در فصل سوم به مقام سکینه پرداخته شده.درفصل چهارم به اخلاص حضرت طرح شده است .در فصل پنجم عبودیت خاتم النبین توضیح داده شده است.در فصل ششم مقام علم لدنی و مباحثی مانند علم غیب پیامبر، تفسیر پیامبر، نمونه هائی از خبر غیب پیامبر و آگاهی پیامبر از حوادث توضیح و مطرح شده است .در فصل هفتم ولایت تکوینی و تشریعی آن حضرت و نمونه ها و موارد آن شرح داده ایم. در فصل هشتم اسوه بودن آن حضرت توضیح داده شده زیرا بعد ازبیان مقامات آن حضرت و آشنائی با آن مقاماتی که توضیح داده ایم اسوه و الگوئی برای خود و جهانیان معرفی نموده ایم.وبالاخره در فصل نهم مقام محمود آن حضرت بیان شده است .