جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسأل? «انسان شناسی»از قدیم الایام ذهن متفکران اسلامی و غیر اسلامی را بر خود مشغول کرده است.علامه جعفری از جمل? فلاسف? مسلمان است که به این مسأله توجهی خاص داشته است.به گونه ای که،این مسأله محور اصلی فلسف? او را تشکیل می دهد.علامه با تکیه بر آموزهای اسلامیبه خصوص نهج البلاغه درصدد توصیف و تفسیر انسان و مقایس? مقام انسان در دین اسلامو مکاتب غربی که؛ انسان را محدود به خود طبیعی اش کرده اند،بر آمده است.از نظر او انسان مرکب از دو بعد( جسم و روح )است،وروح به جهت داشتن ویژگی هایش،« من »و حقیقت انسان راتشکیل می دهد.از نظر وی ،انسان موجودی است که اگر به بعد معنوی خود اهمیت بیشتری بدهد و در صدد شناخت خود عالیش برآید می تواند خود را به مقامی برساند که در عالم هستی اشرف مخلوقات باشد.وی، انسان را دارای چهار رابطه می داند، که خود شناسی رابط? مستقیمی با هر یک ازآنها دارد. انسان موجودی کمال جو است که می تواند با طی مراتب خود را به مقام «انسان کامل» برساند،اما در کنار این خصوصیات عالی و مثبت اگراو خود را اسیر «خود طبیعی»خویش قراردهد،دچار بدترین آسیبهایی مثل «تنازع در بقا»خواهد شد.

تبیین کرامت انسان مبتنی بر مبانی خاص خود است که مبانی متفاوت با توجه به تفاوت هستی شناسی و انسان شناسی ، لوازم متفاوتی دارد علامه طباطبایی و علامه جعفری به عنوان دو فیلسوف الهی با استفاده از مبانی عقلانی و وحیانی به تبیین خدا محورانه از کرامت انسان قائلند که تمام کرامت انسان در ارتباط با خدا و حرکت به سوی او معنا می شود در اکثر مبانی این دو فیلسوف اشتراک دارند برخی از مهمترین این مبانی عبارتند از :دارا بودن روح الهی،خلافت الهی،اختیار، اراده و...؛روشن است که اشتراک در مبانی ، لوازم مشترکی نیز در پیش دارند.آنچه می تواند میان این دو فیلسوف در این موضوع فاصله اندازد تنها در روش تحلیل و اثبات مبانی و لوازم است. کرامت انسان مورد قبول در اندیشه این دو فیلسوف با موانعی بیرونی و درونی مواجه می شود.علامه جعفری انسان را در نایل شدن به کرامت با موانع شیطانی سه گانه ابلیس که وجودی خارجی دارد و نفس خود انسان وانسان های پلیدتر از شیطان محاصره می بیند.علامه طباطبایی نیز به این موانع اذعان دارند.

نام خانوادگی: نصیری نام: سکینهعنوان:بررسی تطبیقی حسن و قبح عقلی از دیدگاه علامه طباطبائی و شهید مطهریاستاد راهنما: دکتر ناصر فروهیاستاد مشاور: دکتر قربانعلی کریم‌زاده قراملکیمقطع تحصیلی: کارشناسی ارشد رشته: الهیاتگرایش: فلسفه و کلام اسلامیدانشگاه: تبریزدانشکده: الهیات و علوم اسلامی

یکی ازمسائل بسیار مهم کلامی که مربوط به دین می باشد، ایمان است. که هر انسانی بطور فطری در درون خود ایمان به امر ماورائی را می یابد.این مسئله از دوران گذشته تا معاصر مورد توجه بیاری از متفکران از جمله فیلسوفان و متکلمان بوده است. و همواره به دنبال پاسخ به این سوال بوده اند که حقیقت ایمان چیست؟نزد فخررازی حقیقت ایمان یکی تصدیق و معرفت قلبی، و دیگری اقرار زبانی است. وی عمل را از حوزه ایمان خارج دانسته است به این دلیل که عمل بر ایمان باعث تکرار می گردد. همچنین ایمانی را که مبتنی بر دلیل باشد را قبول دارد.علامه طباطبایی حقیقت ایمان را صرف اعتقاد نمی داند و آثار عملی را از لوازم ایمان حقیقی می داند. ایمان را عقد و حالت قلبی می داند که برای شخص مومن امنی می آورد. ایشان همچنین همواره بر این عقیده اند که هر شخص مومن بایستی از طریق برهان و دلیل ایمان را بدست آورد و از امر مذدموم تقلید در این امر که از اصول دین است، اجتناب کند.

عقل را باید بزرگترین عطیه الهی و رمز و راز برتری انسان بر دیگر آفریده‌های خداوند بدانیم و در نزد تمامی انسان‌ها گوهری مطلوب و مایه افتخار است. عقل وجه امتیاز آدم از بهایم و چهار پایان است و از دیر باز فیلسوفان در زمینه مباحث عقلی از جنبه های مختلف فلسفی، کلامی و عرفانی بهره برده‌اند که از جمله آن‌ها ‌علامه طباطبایی است که نگاه فلسفی به عقل داشته است و از نظر او عقل یک حقیقت وجودی است و آنچه انسان را از دیگر موجودات و حیوانات ممتاز کرده نفس ناطقه و عقل اندیشمند اوست و با بررسی آثار دینی وی مانند تعریف دین و فطری بودن آن می‌توان به اهمیت منزلت عقل در ساحت دین پی برد و در این میان علامه جعفری همانند علامه طباطبایی در این راه کوشش های فراوانی انجام داده است و او نیز به مسئله منزلت عقل پرداخته و در آثار خود می‌گوید

با توجه به اینکه هر شخص یا در هر لغت و زبان، آفریدگار جهان را به زبان و نامی می خواند، همانطور که تازیان وی را به الله، و پارسیان به خدا و یزدان، و ترکان به تاری و تانری، و به لغت انجیل کرسطوس، و فرنگیان به دیو و. . . می نامند؛ بین متفکرین نزاعی مطرح است که آیا انسان اوصاف و احوالی را که به وسیله اندیشه خود درک می کند، می تواند به عنوان نام، برای خدا به کارگیرد، یا نمی تواند؟ که در این صورت، اسماء الله توقیفی اند یعنی باید در استعمال اوصاف و احوال بر خداوند، اذن شرعی رسیده باشد؛ هر چند باید توجه شود که استعمال به عنوان صفت محل نزاع نمی باشد. مثلا اینکه به عنوان صفتی از صفات خدا به او واجب الوجود بگوییم محل نزاع نیست، بلکه محل نزاع اینگونه است که آیا جایز است، ذات خداوند متعال با این اسماء مورد خطاب قرار گیرد یا خیر؟ در تایید مطلب فوق برخی از دانشمندان گفته اند که محل نزاع، در اطلاق اسماء ادراکی توسط انسان به عنوان یکی از صفات و احوال خداوند است. حال این سوال مطرح است که آیا اسماء و برخی صفات الهی محدود به همانهایی است که در آیات و روایات آمده است و یا می‌توان هر اسم و صفتی که کمال به حساب می‌آید به خداوند نسبت داد؟ دیدگاه اندیشمندان مسلمان در این زمینه چیست؟ در این زمینه می‌توان بیان داشت که؛ مقصود از توقیفی بودن اسماء و صفات الهی در علم کلام و فقه آن است که در مقام اسم گذاری ذات مقدس حق، باید فقط به آن دسته از اسامی که از طریق شریعت وارد شده است اکتفا نمود و جایز نیست خداوند را به غیر آن اسامی نامگذاری کنیم، گر چه عقل چنین اطلاقی را مجاز بداند. در این مورد سه گروه نظر داده اند، برخی گفته اند اسماء الهی توقیفی است ولی صفات توقیفی نیست یعنی در بحث نامگذاری باید فقط نام هایی را بر خداوند اطلاق کنیم که در قرآن و روایات بر خداوند اطلاق شده است. برخی دیگر می‌گویند که اسماء و صفات هر دو توقیفی است یعنی صفتی را هم که در قرآن نیامده است نمی‌توان بر خداوند اطلاق کرد. دسته ی دیگر می‌گویند که هر دو آزاد است یعنی نه اسماء و نه صفات الهی هیچ کدام توقیفی نیست. اکثر متکلمان اهل سنت پیروان مکتب بغداد از معتزله و بخش مهمی از متکلمان امامیه بر این اعتقاد اند که در نامیدن و وصف کردن خداوند نباید از نام ها و وصف های منصوص در قرآن و حدیث تجاوز کرد. برخی هم، همچون معتزلیان بصره و گروهی از امامیه، تسمیه و وصف خداوند به غیر منصوص را پذیرا بوده اند. البته قائل اند تنها می‌توان اسمای را که در بردارنده ی نقصی برای خدا نیست و نشانه عظمت و جلال خداست درباره او به کار برد.مرحوم خواجه نصیر طوسی در”تجرید الاعتقاد”همچنین ابن بابویه وشیخ صدوق دررساله ی اعتقادش سخنی از توقیفی بودن اسماء و صفات الهی نموده،ولی دلیلی برمدعای خویش اقامه نفرمودند، متکلمان اسلامی در توقیفی بودن الفاظ اسماء دلیل نقلی دارند ودرکتب کلامیه هم دلیل وبرهان عقلی اقامه نشده است.