جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بررسی حاضر، حاصلِ تحلیل مقایسه‌ای برای رتبه‌بندی46 منبع تأثیرگذار علوم قرآن از قرن اول تا معاصر بوده که به ضریب‌تأثیر عوامل تأثیرگذار در سیر تطورات نگارش‌های جامع علوم قرآن هم پرداخته است. روش‌ پژوهش حاضر، کیفی بوده و از روش کدگذاری و مقوله‌بندی در فرایند تحقیق و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از تکنیک روایت علی و مقایسه‌ای استفاده شده‌است. با بررسی منابع و مولفان، شرایط و بسترهای موجود برای تغییرات، در نهایت حدود 75 مفهوم استخراج شد. پس از مرحله کدگذاری باز و محوری، 18 مقوله به‌عنوان شاخص سنجش گزینش شد. پس از آن در مرحله کدگذاری گزینشی،10مقوله عمده با ضریب‌تأثیر بالا، سه مقوله با ضریب‌تأثیر متوسط و پنج مقوله با ضریب‌تأثیر کم یا بدون تأثیر استخراج شدند. سه رتبه اول مقوله‌های تأثیرگذار بر تطورات منابع جامع علوم قرآن متعلق است به: مقوله کارکرد(84 امتیاز)، تأثیر شخصیت و شأن فردی نویسنده بر نگارش(79 امتیاز) و محتوای کتاب(73 امتیاز).رتبه اول و سوم عوامل تأثیرگذار، مربوط به هویت و اصالت متن کتاب جامع بوده و رتبه دوم مربوط به عوامل درونی نویسنده(بخش مبانی) است.در نتیجه، محوری‌ترین مقوله، شاخصِ «هویت و اصالت متن کتب» جامع علوم قرآن است. این تحقیق از طریق یک روند منظم و استقرای تحلیلی؛ نظام مفهومی و شاخص‌سازی را در مورد «رتبه تأثیرگذاری منابع جامع و مهم علوم قرآن» و «عوامل موثر بر سیر تطور منابع جامع علوم قرآن» برای مخاطبان تخصصی رشته علوم قرآن انجام داده‌است.رهاوردِ فهم این مطلب می‌تواند، تکمیل سرفصل دروس دانشگاهی رشته علوم قرآن برای بررسی تأثیرگذارترین منابع جامع علوم قرآن و عوامل موثر بر سیر تطورات آن باشد. همچنین این نتایج، کمک‌کننده به فهم جریان علم(علوم قرآن) کرده و دانش و بینش کمّی و کیفی مخاطبان را نسبت به تاریخ منابع علوم قرآن تکمیل می‌کند.

انسان به سبب دارابودن صفات وویژگی های خاص ذاتی کانون توجه خردورزان بوده و هر اندیشمندی با توجه به بینش خود شناخت انسان را مورد واکاوی قرار داده است؛ از طرفی پی بردن به نعمت های خلق شده متقن ترین راه برای شناخت خالق هستی است و با شناخت خالق، ماهیت انسان تبیین می گرددکه خود سبب شکرگزاری، تذکر انسان، رهایی ازغفلت و سرانجام راه گشای سعادت دنیا وآخرت خواهد شد.این مسئله ضرورت بحث پیرامون انسان ونعمت های الهی را مبرهن می نماید. سوره مبارکه «الرحمن» به طور ویژه بر نعمت های الهی تاکید داشته وآلاء خداوند را به دو دسته دنیوی و اخروی تقسیم نموده که از جمله نعمت های دنیوی میتوان به نعمت اعطای قرآن کریم وزمینه سازی تعلیم و تعلم،خلقت خورشید و ماه و تجلی نظام بر آنها،آفرینش گیاهان ومحصولات آنها،توجه به ماهیت و چگونگی خلقت انسان، قرار دادن فصول سال و بهره گیری از فصل ها،بهره گیری ازدریاها ومحصولات دریایی، فناپذیری ممکن الوجود و فناناپذیری واجب الوجود و... اشاره نمود. حسابرسی،نعمت فروپاشی نظام دنیا وربوبیت مطلق خداوند،محیاشدن شرایط برپایی قیامت،برقراری عدالت واجرای قانون عدل الهی برگناهکاران،ایجاددوبهشت واعطاهای الهی برموحدین، زندگی پایدار و جاویدانه،دیگرنعمتهای بهشتی اعم از باغ ها،چشمه ها، میوه ها، همسران زیبا و با وفا،حوریان بهشتی را از جمله نعمت های اخروی قلمداد کرد.لذا این نوشتار میکوشد با رویکردی تحلیلی-توصیفی به انسان ونعمت های الهی ازدیدگاه قرآن باتاکید برآیات سوره الرحمن بپردازد.

این رساله در قالب سه بخش ، در پی پاسخگویی به سه سوال اصلی در زمینه ی اعتبار و قلمرو قاعده عدالت است . طرح عدالت به مثابه قاعده ای که برای اثبات حکم شرعی توسط فقیه به کار آید در دوره معاصر بر پایه عدالت در تشریع صورت پذیرفته است و سابقه قابل توجهی از آن در کتب فقهی یافت نمی شود. عدالت در تشریع به این معنا است که تشریعات خداوند اعم از احکام و حقوق بر مبنای عدالت است و هیچکدام ظالمانه نیست. عدالت در تشریع و قانون گذاری از شاخه های عدل خداوند درکنار عدل او در عالم تکوین و نیز مقام حساب و جزا در روز قیامت است. اولین سوال اصلی رساله آن بوده که ادله این قاعده در کتاب و سنت چیست ؟ در پاسخ به این سوال تمامی ادله قرآنی و روایی این قاعده جمع آوری و بررسی شده است که در تحقیقات گذشته انجام نشده است. علاوه بر آیاتی که مثبت عدالت تشریعی است به آیاتی که ظلم را از ساحت تشریع الهی نفی کرده است استناد شده است چراکه می تواند مثبت جنبه سلبی قاعده عدالت یعنی نفی ظلم باشد . همچنین تبیین شده حسب آیات و روایات، معیار و میزان تشریع در امت پیامبر خاتم بر خلاف امم گذشته ، بر سهولت و آسانی استوار است و این شاخصه پایین تر از معیار عدل است. بخش دوم رساله پاسخ بدین سوال است که مفهوم عدالت چیست و مرجع تشخیص مصادیق آن کدام است؟ در این بخش اثبات شده که اولا عدالت مفهومی واقعی است نه اعتباری و ثانیا مفهومی غیر شرعی است یعنی مقصود شارع از عدالت معنای خاص و ویژه ای جز آنچه بشر فهم می کند نبوده است. وجوه متعددی برای شرعی نبودن مفهوم عدالت بیان شده است . همچنین تبیین شده که شناخت مصادیق عدالت از طریق عرف ، عقل و بناء عقلاء بر طبق شرایط و قیودی ممکن است. و نیز به جهت عدم امکان دسترسی به علم و یقین، و نیز فقدان راه علمی در دستیابی به مصادیق عدل و ظلم، مطلق ظنون در چارچوب ضوابط و معیارهای تشخیصی از جانب عرف، عقل و بناء عقلاء معتبر است. در بخش سوم و پایانی رساله تحت عنوان قلمرو قاعده عدالت ، تلاش شده است تا به این سوال پاسخ داده شود که قلمرو قاعده عدالت کجاست ؟ اثبات کرده ایم قواعد مشهوری چون لا ضرر ، غرور ، عدل و انصاف و قرعه از مصادیق قاعده عدالت اند که سابقه ای دیرینه در فقه دارد . همچنین در زمینه محدوده ی جریان این قاعده اثبات شده است که این قاعده در ما لا نص فیه کاربرد حداکثری دارد. اما در موارد منصوص و در صورت تعارض آن با ادله این احکام اگر تعارض با اطلاق و عموم یک حکم رخ دهد قاعده عدالت به جهت حکومت آن بر ادله احکام مقدم می شود و اگر تعارض با اصل یک حکم باشد در احکام عبادی به جهت عدم درک مصالح و مفاسد آن از سوی عرف و عقل، ادله ی این احکام بر قاعده عدالت مقدم می شود و در معاملات بعد از تشخیص عدل و ظلم توسط مراجع معتبر تشخیصی ، قاعده عدالت مقدم خواهد بود.

ظهور منتقدان حدیث شیعه را می‌توان جریانی دانست که در دوره معاصر با شعار بازگشت به قرآن، مبارزه با خرافات و اتحاد مسلمانان و کم رنگ کردن نقش سنّت در هندسه مسائل دینی در ایران شکل گرفت. مطالعه پیش رو بر آن است ضمن معرفی جریان منتقدان حدیث شیعه در دوره معاصر ایران و تفاوت آن با قرآنیّون، طیف‌ها و گروه‌های مختلف این جریان فکری را برشمارد. سر آخر به طور مبسوط مهم‌ترین زمینه‌ها و علل پیدایش این جریان فکری که مربوط به گروه‌های دوم و سوم این جریان در این پژوهش می‌باشد را در دو قسمت زمینه‌های عام که عبارت‌اند از اصلاحات دینی در یهودیت و مسیحیت، آشنایی با تجدد و تمدن جهان غرب، آشنایی و ارتباط ایرانیان با متفکران نواندیش جهان عرب و زمینه‌های خاص که عبارت‌اند از تأثیرپذیری منتقدان حدیث شیعه از جریان وهابیت، پیدایش شخصیت‌های روشنفکر و مهجوریّت قرآن می‌باشد را بیان کند.

در این مقاله سعی شده است تا تأثیر متعلق معرفت بر اخلاق از منظر قرآن کریم مورد بررسی قرار گیرد. بدین‌منظور ابتدا آیات قرآن کریم با این نگاه مورد بررسی و مداقه قرار گرفتند و معرفت‌هایی که در قرآن کریم مورد تأکید قرار گرفته‌اند و اثرگذار بر اخلاق هستند، دسته‌بندی شده و مورد تحلیل قرار گرفته‌اند که عبارت‌اند از: 1. شناخت دنیا، 2. شناخت آخرت، 3. شناخت شریعت و دستورات اخلاقی، 4. شناخت شیطان و راه‌های مبارزه با آن، 5. شناخت انسان، 6. شناخت خداوند متعال. سپس بررسی شده است که در این معرفت‌ها و در مراتب مندرج در آن‌ها چه میزان تأثیر اخلاقی برآورد می‌شود و شناخت کدام یک از آن‌ها اثرات اخلاقی عمیق‌تر و کامل‌تری دارد؟ نتیجه این بوده است که متعلق معرفت هر اندازه متعالی‌تر شود، اثر اخلاقی آن نیز عمیق‌تر و متعالی‌تر می‌گردد و بالاترین معرفت که همان توحید و شناخت صفات الهی است، بالاترین اثرات را در اصلاح اخلاق خواهد گذاشت.