جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نجات یکی از اساسی‌ترین مسئله­ها­ در ادیان ابراهیمی یهودیت، مسیحیت و اسلام است. در این ادیان، خدا آدم را در بهشت یا باغ عَدَن ساکن کرد. آدم در آن از فرمان خدا به‌‌واسطۀ ابلیس یا مار سرپیچی کرد، در نتیجه، از آن اخراج شد و به زمین هبوط کرد و در واقع، همۀ انسان‌ها هبوط کردند. از این ‌رو، انسان نیاز به نجات، یعنی بازگشت به بهشت یا باغ عَدَن را دارد. در اسلام، خدا برای نجات کل بشریت قرآن کریم را وحی کرده است. در قرآن مجید از نجات رسولان و مؤمنین سخن به میان آمده است. با توجه به اهمیت نجات در قرآن کریم، بدیهی است که آن در تفاسیر قرآن مجید نیز مورد توجه قرار گیرد. یکی از تفاسیری که این موضوع را به تفصیل و از نگاه تفسیری و عرفانی مورد بررسی قرار داده، تفسیر کشف‌الاسرار و عُدَّة‌الابرار، اثر رشیدالدین ابوالفضل میبدی است. این مقاله که با روش توصیفی و تحلیلی نگارش یافته، به تبیین نقش خدا در سعادت و شقاوت، رابطۀ طاعت و معصیت با سعادت و شقاوت، نقش انبیا در سعادت و شقاوت و ... در این تفسیر می‌پردازد. به نظر میبدی، گر چه خدا اقوال و اعمال بندگان را در روز ازل تقدیر کرد و امروز در وقت عمل آن‌ها را در آنان خلق می‌کند، اما بنده آن‌ها را کسب می‌کند. میبدی دلیل مثاب و معاقب شدن بندگان را همین کسب می‌داند. همچنین میبدی ثواب و عقاب را از احکام تکلیف و نه از احکام تقدیر می‌داند و به نظر او، بنای آن‌‌ها بر امر و نهی، و نه بر توفیق و خِذلان است؛ زیرا تقدیر اصل و عمل فرع است و ثواب و عقاب از احکام فروع و نه از احکام اصول است.

هدف زندگی بازگشت به خدا و اتحاد با اوست و فقط حقیقت انسان را به سوی خدا باز می گرداند و هم تنها از طریق حقیقت انسان ها می توانند سعادتمند شوند. طبق مکاشفه های برتا دوده حقیقت علم لا ینفناست،پاسخ به مسأله هایی هستند که انسان متفکر را به خود مشغول می دارد و او می خواهد به حل آن بپردازد و قابل حل با عقل محض نیست،معرفت درباره ی منشأ و مقصد نهایی هر چه که وجود دارد و هم معرفت درباره ی خدا و فعالیت او و رابطه ی آفریدگار با آفریده ها و آفرینش است.منشأ حقیقت روح خداست که خود حقیقت سرمد است.انسان ها از طریق روح خدا به حقیقت رهنمون می گردند و سخن خدا حقیقت است و حصول به حقیقت مستلزم برآوردن شرایطی است که هر یک شرایطی دیگر را ضروری می سازد.ایمان و عشق فارغ از منفعت طلبی،طلب جدی و استوار و نیایش که نشانه ای از طلب است،تسلیم خدا شدن،گوش سپردن به درون و پختگی معنوی و رهایی بخشیدن خود از علم سنتی پیش شرط های رسیدن به حقیقت می باشند.

حکمت در کنار مفاهیمی چون نبوت و کهانت مجموعه¬ای از میراث دینی و فرهنگی یهودیان به شمار می¬رود که در سیر تحولی خود مفاهیم گوناگونی را به خود گرفته است. در بین متون عهد عتیق، ادبیاتی با محوریت حکمت و اندیشه¬ی حکمتی و شبیه به ادبیات ملل خاور نزدیک باستان و در تعامل نزدیک با آنها به وجود آمد که به ادبیات حکمتی معروف گشت. جدا از حکمت در مفهوم رایج آن، وجهی دیگر از حکمت در عهد عتیق در سیمای بانوئی ظاهر می¬گردد؛ حکمت در امثال8 و بن¬سیرا 24 در هیئت یک بانو تشخص پیدا می-کند.حکمت تشخص¬یافته در عهد عتیق پدیده¬ای است که پیشینه¬ی آن الاهه¬ای مربوط به حافظه¬ی دوران چندگانه–پرستی بنی¬اسرائیل است. حکیمان بنی¬اسرائیل با توسل به اسطوره¬های الاهگان خاور نزدیک باستان به¬ویژه اسطوره¬های مصری مأت و ایزیس و نیز نمادهای کتاب مقدس، صفات و ویژگی¬هائی را بدان افزودند و پس از حادثه¬ی نابودی معبد و به وجود آمدن گسیختگی در هویت ملی خویش، آن را در پی اهداف و البته در چارچوب سنت یهودی به ¬کار گرفتند. در حالی که نویسندگان امثال با توسل به این پدیده توانستند شکست قوم و ویرانی معبد و سرزمین را توجیه کنند، نویسندگان بن سیرا، حکمت سلیمان و باروک برای تأکید بر حضور دائمی یهوه در میان قوم و یکپارچه ساختن دوباره¬ی قوم پس از نابودی معبد و مبارزه با گسترش هلنیزم به این پدیده متوسل شدند. کلید واژگان: حکمت، حکمت تشخص¬یافته، ادبیات حکمتی، اسطوره¬های مصری.

هر شهر و دیار و اجتماعی برای خود آداب و رسوم و مقدسّات خاصی دارد که مردم آن مرز و بوم نسبت به آن مناسک و شعائر و مقدسات، باورها و اعتقاداتی دارند که هر چند در برخی موارد مختص به همان منطقه بوده ولی در موارد بسیاری، مشابهت های زیادی با باورها و آئین های دیگر مناطق جهان دارند. این آداب و رسوم و مقدسات، آئین های تولد تا مرگ و مکانها و اشیائی مورد اعتقاد که دارای قداست خاصی هستند، را در بر می گیرد. برخی از این آداب و آئین ها و حتی مکانها، ریشه اسطوره شناسی داشته و از دیرباز در مناطق مختلف رایج بوده است. منطقه کلیبر هم به لحاظ قدمت تاریخی و دینی و از روی آثار بدست آمده، مهد تحولات و آئین های گوناگون بوده که در طول تاریخ در آن رخ داده است. این منطقه علاوه بر داشتن آداب و رسوم متعدد و گوناگون، دارای مکان ها و زمانها و پدیده های طبیعی مقدس هم می باشد که از جمله آنها درختان مقدس، اجاقها را می توان نام برد. موضوع این پایان نامه هم « صور حیات دینی در منطقه کلیبر » می باشد که به صورت میدانی، آئین ها و باورداشتهای منطقه را مورد بررسی و تحلیل قرار داده و حاصل آن تحقیقات و بررسی ها بصورت این پایان نامه ارائه می شود. مطالب این پایان نامه در پنج فصل تهیه و تنظیم گردیده است که عبارتند از: فصل اول : کلیات فصل دوم : معرفی کلی منطقه تحقیق، که در این فصل به موقعیت جغرافیایی، پیشینه تاریخی و مواردی از این قبیل اشاره شده است. فصل سوم : تاریخچه دینی ؛ این فصل تاریخچه دینی منطقه کلیبر وتحولات صورت گرفته در این زمینه را مورد بررسی قرار داده است. فصل چهارم : باورداشت ها، آیین ها و مقدسات؛ در این فصل ضمن پرداختن به آیین های مختلف که در منطقه صورت می گیرد و اعتقادات نهفته در درون هر یک از آنها نیز مورد بررسی قرار می گیرد؛ همچنین مقدسات این منطقه نیز مورد بررسی قرار گرفته است. فصل پنجم : جمع بندی و نتیجه گیری و در آخر منابع و مآخذ ای صبا گر بگذری بر ساحل رود ارس بوسه زن بر خاک آن وادی، مشکین کن نفس «حافظ»

چکیده برای بررسی دین قوم اورارتو باید به گذشته‌های بسی دور بازگشت و جایگاه خدایان را در میان آنها بررسی کرد. تثلیت مشهور خدایان اورارتویی شامل خالدی – تئیشبا و شیوینی بوده که در این میان خالدی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. شعائر دینی همچون قربانی، تقدیس شاهان، آیین درخت مقدس و... نزد آنان رایج بوده و در پرتو دین بین النهرین باستان و دین هوری – هیتیت تفسیر می گردد. آثار تجسمی و کتیبه های اورارتویی در این میان از اهمیت ویژه‌ای برای بیان باورداشت‌ها و مناسک اورارتویی محسوب می گردد. با توجه به آثار دین پژوهان معاصر سعی بر آن است که این آثار اورارتویی بررسی گردد. در پایان نتیجه می‌گیرد که دین آنان در مرحله هنوتئیستی قرار داشته و دین بازتابی از وضعیت جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کرده‌اند، بوده است. کلید واژه‌ها: اورارتو، دین، بین النهرین، هوری – هیتیت، خالدی، تئیشبا، شیوینی،هنوتئیستی.

چکیده منظور از دنیا و حیات در این رساله، دنیای مادی و خاکی است. اصطلاح دنیا که تمام جهان خلقت را در برمی گیرد، اعم از حیات مادی است و مد نظر تحقیق حاضر نمی باشد. دنیا و متاع آن ذاتا زیباست اما از نظر ارزشی خنثی و بیرون از دایره ارزش گذاری می باشد. و زمانی مورد قضاوت قرار می گیرد که نسبت انسان و نگرش او به دنیای مادی و متاع آن مورد تحلیل واقع بشود. منشاء رویکرد انسان ها به این مساله منابع مختلفی از قبیل دین ، تفکرات فلسفی، تجربه دینی و غیره می باشد. در بررسی رویکرد دین به حیات مادی باید توجه داشت که دین برای حیات، دو بعد مادی و معنوی قائل شده است و بعد معنوی اعم از جهان ماوراء ماده و دنیای آخرت می باشد. درقران اعتقاد به تداوم داشتن زندگی در جهانی دیگر (آخرت) به عنوان یک اصل مهم و زیربنایی و نیز تعیین کننده نوع نگرش ها، ارزشها، و رفتارهای انسان در ارتباط با حیات مادی است. در راستای این اعتقاد، در قران، حیات مادی و خاکی مقدمه ای برای حیات اخروی و به منزله محل ابتلا و مقری گذرا برای نیل به سعادت واقعی و زندگی حقیقی در سرای آخرت به شمار می آید.از اینرو قران ضمن توصیف حیات مادی و مواهب آن از دلبستگی افراطی به مظاهر آن (دنیاگرائی) باز می دارد و همین طور کناره گیری و بریدن از دنیا (دنیاگریزی) در قران مطرود می باشد. از اینرو علاقه معتدلانه و تمتع مطلوب از دنیای مادی در عین توجه به ابزار بودن آن برای هدف برتر و حقیقی-آخرت-مد نظر قران می باشد.(رویکرد اعتدالی) در عهد عتیق بحث از جهان ماوراء ماده، بسیار کم رنگ بوده و در هاله ای از ابهام و قداست راز آلود قرار گرفته است و سخنی از اعتقاد به جهان آخرت وجود ندارد. در عهد عتیق خود دنیای مادی، هدف بوده و تسلط کامل انسان بر آن و بهره مندی تام و همه جانبه از آن سعادت واقعی انسان را رقم می زند. هر چند عهد عتیق علاقه افراطی و دلبستگی به حیات مادی را تبلیغ نمی کند ولی زمینه و بستر های گرایش به چنین رویکردی (دنیاگرایی) راسبب شده است. در این متن، از کناره گیری و ترک دنیا خبری نیست و نیز رعایت اعتدال صرفا مربوط به شئونات زندگی دنیوی انسان بوده و نیز وضع باید و نباید های اخلاقی از طرف شریعت صرفا جهت سر و سامان دادن به زندگی دنیایی و تامین حقوق شایسته انسان ها می باشد.

رویکرد الیاده به انسان بخش مهمی از آراء دین پژوهی او را به خود اختصاص داده است. انسان در این جهان با دغدغه ها و بحران هایی هستی شناختی مواجه است و همواره تلاش می کند تا پاسخی برای آنها بیابد. وضعیت انسان در این جهان شرایط هبوط در تاریخ و جدایی از شرایط مطلوب اولیه است؛ و دین و اسطوره به او کمک می کنند تا بتواند موقعیت وجودی خود را بهبود بخشد. او از طریق آیین های اسطوره ای می تواند به مدتی هرچند کوتاه زمان تاریخی را فسخ کند و در ابدیت خدایان و زمان آغازین قرار گیرد. علاوه بر این انسان دینی دغدغه معنابخشی زندگی را دارد. برای او تنها اعمال و کرداری واقعی اند که مقدس باشند. هر عملی باید تکراری از نمونه ازلی و مثالی اش باشد. انسان مدرن نیز کمابیش چنین دغدغه هایی در زندگی خود دارد. اگرچه او اکنون خود را زاده تاریخ می داند و عقیده ای به الگوهایی ماورالطبیعی برای زندگی خود ندارد، اما او نیز میراث دار گذشتگان خویش است و نمی تواند به کلی فارغ از اندیشه های دینی باشد. امر مقدس در دنیای امروز مستتر و پیچیده است. و می توان بسیاری از الگوهای دینی جوامع سنتی را در صور فرهنگی وهنری و حتی سیاسی و اجتماعی امروز باز شناخت.

چکیده شیخ علاءالدوله سمنانی از عارفان قرون هفت و هشت است که در ردای پیشوایی عرفانی و رهبری دینی، به شایستگی ایفای نقش نموده و با آراء و اندیشه‌های عمیق خود در شکل‌دهی به پیکره عظیم عرفان اسلامی تأثیر گذار بوده است. پیروان سلسله کبرویه ذهبیه وی را از مشایخ بزرگ سلسله نسبت طریقتی خود می‌دانند. بررسی آراء و تعالیم عرفانی شیخ به این نتیجه ختم می‌گردد که تصوفی که وی ارئه می دهد تصوفی معتدل و بیشتر متمایل به اصحاب صحو می‌باشد که در عصر وی چندان رایج نبوده و با طرز آراء و تعالیم عرفای گذشته همچون قشیری و غزالی همگون‌تر می‌باشد تا با دیدگاه و آراء مشایخ روزگار خود. نکته شایان توجه‌ای که می‌توان پیرامون آراء شیخ به آن اشاره نمود این است که وی در تبیین و توصیف حالات، مقامات، مراتب و در کل بیان اندیشه‌های عرفانی با دقت و نکته سنجی تمام به تمام زوایا و ابعاد موضوع مورد بحث توجه داشته و در آموزه‌های وی، اتخاذ مواضع آسیب‌شناسانه و بیانات هشدار گونه نسبت به حالات، تفکرات و القائات شیطانی که در تمامی مراحل سلوک می‌تواند سالک را از مسیر باز دارد و او را به سیر معکوس هدایت نماید، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده‌است و از مشخصات بارز اندیشه‌های عرفانی او می‌باشد. در این نوشتار برآنیم تا با رویکردی توصیفی- تحلیلی، به موضوع اصلی پایان نامه که همانا معرفی و دسته‌بندی آراء و اندیشه‌های عرفانی شیخ علاءالدوله سمنانی و به دنبال آن ارائه تحلیل و تفسیری مناسب از آنها می‌باشد، بپردازیم. همچنین لازم به ذکر است که مباحث مطرح شده در فصل مربوط به آراء و اندیشه‌های عرفانی شیخ، مبتنی بر اقوال و بیانات شیخ در چندین اثر موجود و به جا مانده از وی می‌باشد که توسط نویسنده دسته‌بندی شده و در مواردی نیز مورد تحلیل واقع شده است.

رنج به‌عنوان ادراکی انفسی و برخاسته از شرایطی نامطلوب، در مکاتب دینی مباحثی همچون علت رنج، غایت رنج، و نجات را، به‌خصوص درمورد انسان، از آنِ خود کرده است. در رویکرد انسان‌گرایانه‌ی عرفانی‌ای همچون ذن علت رنج به امری روان‌شناسانه در انسان مربوط می‌گردد و آن عبارتست از آشفتگی‌های ناشی از ذهن تضادانگار. در رویکرد خداگرایانه و الهیاتی‌ای نیز چون ایرنائوس هرچند خاستگاه رنج در انسان و ناشی از گناه اوست، این مفهوم به حوزه‌ی دینداری و اخلاقی مربوط می‌گردد. ازآنجاکه ذن به فاعل متعال و غایتمندی همچون خدای ادیان ابراهیمی قائل نیست ازاین‌رو، در باب هدف و غایت رنجی که در هستی وجود دارد همچون سایر مقولات چیزی نمی‌گوید. اما خدایی که ایرنائوس معرفی می‌کند همان خدای عهد جدید است که سراسر غایتمند و خیرخواه است. او انسان را خود مختار آفریده تا میان شر و خیر اخلاقی برگزیند و مسیر کمال خود را آزادانه طی کند. غایت او از آفرینش انسان مختار این بوده تا او تجربه کند و در معرض خطا و آزمایش زندگی قرار گرفته، اطاعت و خیریت خدا را برگزیند و رستگار شود. ازاین‌رو، غایت رنج‌کشیدن انسان در هستی رسیدن او به کمال، یا به‌گفته‌ی ایرنائوس جاودانگی و حیات است. طریقتی که ذن برای نجات از رنج ارائه داده است در مکتب شمالی آن بر عمل و مراقبه تأکید دارد و در مکتب جنوبی بر بی‌عملی و طریقت آزادانه. اما راه ایرنائوس در به‌کمال‌رسیدن و نجات، همانا اطاعت از دستورات خداوند و پیروی از راه رسولان است. هرچند در طرح او از کمال و جاودانگی انسان چند عامل اساسی نقش دارد: از جمله صورت ناتمام انسان در آغاز آفرینش، اختیار انسان، عمل نجات‌بخشانه‌ی عیسی و حضور روح‌القدس در انسان. ازآنجاکه تاکنون اثری در باب رنج در این دو مکتب مکتوب نگشته است، رساله‌ی حاضر راهی است برای مقایسه و تطبیق دو دیدگاهی که یکی متعلق به سنتی خداباور و مدافعه‌ای است و دیگری متعلق به سنتی عرفانی و انسان‌محور. مسلما مقایسه‌ی این دو مکتب ابعاد و گستره‌ی رنج را در دیدگاه‌های متفاوت بهتر و دقیق‌تر بازگو می‌سازد.

توسعه فرهنگی به عقیده بسیاری از نظریه پردازان اجتماعی متضمن توسعه پایدار و همه جانبه در یک جامعه است که می تواند رشد ، ترقی و تکامل انسانها را در همه ابعاد وجودی بشر به همراه داشته باشد. دین به عنوان یک عنصر فرهنگی نیز می تواند چنین ماهیتی را دارا باشد. بر همین اساس در کشورهایی که دین اسلام (با دارا بودن شاخصه های فرهنگی توسعه، که در آن به وضوح قابل رویت است) دین رسمی است باید در زمینه توسعه، خاصه توسعه فرهنگی، سرآمدی و پیشرو بودن را دید؛ لکن مشاهده می گردد اکثریت قریب به اتفاق کشورهای اسلامی جزو کشورهای توسعه نیافته و یا جهان سوم می باشند. از آنجا که اسلام در ذات با توسعه فرهنگی منافاتی ندارد، لذا مشهود است که عدم توسعه کشورهای اسلامی، دین اسلام نبوده و حتی آنجا که دین به عنوان عامل بازدارنده در توسعه محسوب می گردد هم، باید به سراغ نوع دیدگاه حاکمان کشورهای مسلمان و قرائت و برداشت های آنان از دین اسلام رفت و خوانش های متفاوت از متون دینی را مورد بررسی قرارداد. این پژوهش نیز این نتیجه را حاصل نموده، که در ایران عصر قاجار با وجود تمامی عناصر توسعه در ایران ، باز هم توسعه فرهنگی در این برهه زمانی در کشورمان مشهود نیست؛ که این ناکامی نخبگان عصر قاجاریه در امر توسعه علت هایی دارد که از جمله آنها حکومت استبدادی مخالف توسعه، فقدان استقلال سیاسی و حضور گسترده استعمار، ضعف عملکرد روشنفکران و موانع ساختاری جامعه و در نهایت تفسیرهای نادرست از دین است.