جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مقوله و مقوله‌بندی نگاهی خاص به هستی است. ارسطو در کتاب متافیزیک و رساله‌ی مقولات به طور مجزا به این بحث می‌پردازد. آنچه ارسطو در مورد مقوله در رساله‌ی مقولات بیان می‌کند را «مقولات منطقی»، و مباحث مطرح شده در متافیزیک را «مقولات فلسفی» می‌نامیم. مقولات منطقی و فلسفی ارسطو دو نگاه متفاوت به بحث مقولات می‌باشد. با در نظر گرفتن این تفاوت نمی‌توان مقولات را از منطق حذف کرد و آنرا کاملا بحثی فلسفی دانست. این دیدگاه بر خلاف رای فیلسوفان مسلمان، بویژه «ابن سینا» می‌باشد.مقولات منطقی ارسطو در نظام منطقی‌اش خصوصا در قیاس کاربرد و اهمیت ویژه‌ای دارد؛ بصورتی که می‌توان گفت فهم قیاس ارسطو مبتنی بر مقولات منطقی اوست. ارسطو در تحلیل اول به بحث از قیاس و به تبع آن بحث اَشکال و ضرب‌ها می‌پردازد. مباحث مطرح شده در مقولات هم در نحوۀ ایجاد اَشکال و هم در نتیجه ضرب‌ها و همچنین در مورد ضرب‌های عقیم و مثال نقض، کاربرد دارد.

طرح بحث جدی مغالطه یا سفسطه در طول تاریخ، از یک سو با نام و شخصیت سوفسطاییان یا سوفیست‌ها آغاز می‌شود که به بروز شکاکیت دامن زدند. و از سوی دیگر از آن‌جا که انسان موجودی متفکر است و به لحاظ تاریخی خرد‌ورزی همزاد آدمی است، ذهن در جریان تلاش فکری خود برای کشف واقعیت راه‌های متعددی را برمی‌گزیند که برخی درست و برخی نادرست است و برای کشف واقعیت خواسته یا نا‌خواسته دچار خطا می‌شود. این واقعیت یعنی خطاپذیری ذهن به لحاظ تاریخی و در کنار آن دلیل نخست انگیزه اصلی برای تدوین منطق بوده است، در نتیجه مبارزه با این آفت ذهنی یعنی خطا پذیری ذهن و مبارزه با سوفیست‌ها از رسالت‌های اصلی علم منطق است که از تعریف « علم منطق » نیز می-توان به این واقعیت دست یافت، چنانکه در تعریف آن می‌گویند: ابزاری است از سنخ قانون که فکر را از افتادن در خطا و اشتباه مصون می‌دارد و آن‌را به سمت استدلال‌هایی کاملاً پایدار رهنمون می‌سازد. و در میان همه مباحث این علم، مغالطه بیش از هر بحث دیگری عهده‌دار چنین مسئولیتی است. بر‌ این اساس منطقدانان از همان ابتدا سعی کردند برای کشف اشتباهات به مغالطه بپردازند. به این دلیل که اگر وظیفه منطق حفظ و صیانت ذهن از خطای اندیشه است این وظیفه خطیر بدون شناختن جایگاه‌های خطا و راه‌حل آن‌ها به انجام نمی‌رسد

بررسی تاثیر اراده بر باور موضوعی است که هم در حوزه باوردینی و هم در حوزه اخلاق، می‌‌تواند مورد توجه باشد. این که ما بتوانیم یا نتوانیم با اراده خود به مسئله‌ای باور بیاوریم یا ایمان داشته باشیم بسته به این است که چه دیدگاهی درباره اراده و نسبت آن با باور داریم. در این رساله تلاش می‌کنیم با بررسی دیدگاه ویلیام جیمز و جان بیشاپ، نوعی از دیدگاه دینی و اخلاقی را بازنمایی کنیم که بر تاثیر اراده بر کنترل باور تاکید دارد. پرسش‌هایی که در این پایان‌نامه در پی پاسخ به آن‌ها هستیم شامل پرسش‌هایی در زمینه نحوه تاثیر اراده بر باور، مفهوم اراده و باور، حوزه تاثیر اراده بر باور و ... است. بدیهی است که این پرسش‌ها را بر اساس دیدگاه ویلیام جیمز و جان بیشاپ بررسی می‌کنیم. و البته به زمینه‌ای که این دو دیدگاه در آن رشد کرده‌اند می‌پردازیم. دیدگاه جیمز علاوه بر تلاش برای پاسخ به دیدگاه‌های ایمان‌گرایانه تلاش می کند تا در مقابل قرینه‌گرایی به دیدگاهی متعادل برسد. از آن جا که دیدگاه جیمز با مشکلاتی مواجه است، دیدگاه بیشاپ در پی رفع نقایص آن بر می‌آید. در این پایان نامه بر اساس روشی تحلیلی به گزارش دیدگاه جیمز و بیشاپ پرداخته‌‌ شده و سپس به مقایسه و نقد و بررسی دو دیدگاه و جایگاه هرکدام در حوزه معرفت می پردازیم. اگرچه دیدگاه بیشاپ را می توان ادامه دیدگاه جیمز دانست، اما برتری‌های هر کدام از دو دیدگاه و تفاوت‌هایی که با هم دارند، نشان می‌دهد که هر کدام بر اساس دغدغه‌ای متفاوت پدید آمده و به دنبال پاسخی متفاوت در حوزه معرفت و الهیات هستند.

از شاهکارهای ارسطو کار وی در باب قیاس است. ارسطو پس از بیان نظام قیاس‌های مطلقه خود نظامی هم برای قیاس‌های موجهه ارائه کرده است. برخلاف قیاس‌های مطلقه‌ی او که مورد پذیرش بی چون و چرای منطقیون بود در مورد تحلیل ارسطو از قیاس‌های موجهه او همواره اختلاف نظر وجود داشته است. در میان مسلمین ابن‌سینا در خصوص قیاس‌های موجهه به تفصیل سخن گفته است.در این پایان‌نامه ضمن ترجمه و تفسیر تمام بخش‌های موجهات ارسطو (در دو بخش العباره و تحلیل اول) و ابن‌سینا (اشارات و تنبیهات) کوشش شده است تا آراء این دو منطق‌دان در حوزه‌ی موجهات تحلیل گردد و با تطبیق آن دو مشخص شود که مشکلات منطق موجهات ارسطو چیست و ابن‌سینا تا چه اندازه توانسته است مشکلات منطق موجهات ارسطو را رفع و رجوع کند.ارسطو در حیطه‌ی موجهات دارای اشکالاتی است که از مهم‌ترین آنها در حوزه‌ی عکس و نقض جهات است که ابن‌سینا با تعریف درست از جهات مشکلات را مرتفع می‌کند.واژگان کلیدی: ارسطو- ابن‌سینا – موجهات- امکان عام – امکان خاص – ضرورت

مهمترین مبحث منطق، استدلال است که در کتب منطقی تحت عنوان حجت مورد بحث قرار می­ گیرد. قدما حجت را به سه دسته قیاس، استقراء و تمثیل تقسیم می‌کردند. در مورد اقسام و نوع تقسیم‌بندی حجت اشکالاتی مطرح شده است. از طرفی علاوه بر نظریه‌ قیاس که بی‌شک شاهکار ارسطو است یکی دیگر از کارهای مهم ارسطو در حوزه منطق بحث «عکس»، «تناقض» و «تضاد» است. البته در ارغنون این مباحث به طور پراکنده مطرح شده‌اند. ابن‌سینا نسبت‌هایی را به نسبت‌های مورد نظر ارسطو افزود و با دریافت همانندی همه این مباحث، در آثار منطقی خود همه‌ آن‌ها را در کنار هم آورد. پس از ابن­ سینا منطقیان به پیروی از او همه این نسبت‌ها را تحت عنوان «احکام قضایا» مطرح کردند. همین مبحث در کتاب‌های جدید منطق سنتی تحت عنوان «استدلال مباشر» آمده است. این عنوان حاکی از آن است که این منطق‌دانان «احکام قضایا» را از جنس حجت و استدلال می‌دانند. در این مقاله، از این نظر دفاع شده است و با فرض استدلال بودن عکس و امثال آن تقسیمی از حجت مطرح گردیده که جایگاه این استدلال‌ها در آن مشخص شده و اشکالات تقسیم پیشین را هم نداشته باشد.

این پایان نامه بر اساس یکی از مهترین مقالات فرگه با نام معنا و مدلول نوشته شده است. در کنار این مقاله مفاهیم مهمی همچون تابع، شناسه، اسم خاص، جمله، نقل قول مستقیم و غیر مستقیم و معناها و مدلول های آنها مورد بررسی قرار می گیرد. همچنین دیدگاه های متنوع و منتقد راجع به فرگه که از سوی اشخاص صاحب نام و متنفذی چون راسل، چرچ، لانگفورد، مندلسون و ... مطرح شده است مورد بررسی قرار می گیرد. تقریبا تمامی مقالات مهم فرگه و نتایج فلسفی و منطقی مترتب بر آنها مورد بررسی قرار می گیرد.