جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در متون دینی، در خصوص رحمت الهی و بروز آن در روز قیامت بیان‌های بسیاری وجود دارد؛ گونه‌های رحمت، مواقف بروز رحمت الهی، مشمولان و محرومان از آن از جمله موضوعاتی است که در این پایان‌ نامه بدان پرداخته شده است.خداوند به صفت رحمت خود، به موجودات هستی عنایت فرمود و در این میان انسان را آفرید و به او قدرت و اختیار بخشید تا با اعمال خود در دنیا که بازار جمع‌آوری موجبات رحمت الهی است، خود را به رحمت بی‌منتهای الهی و استقرار در آن موفق بدارد. قیامت جلوه‌گاه این رحمت الهی است و هر کس هر اندازه، موجبات رحمت الهی را کسب کرده باشد، به رحمت خداوند نائل می‌شود.گونه‌های بروز رحمت خداوند در روز قیامت، مغفرت، عفو و فضل الهی است. مغفرت الهی، پوشاندن و پاک کردن گناه است. عفو الهی، درگذشتن از گناه و از بین بردن اثر گناه و عقوبت است. فضل الهی، احسان و لطفی است که خداوند به انسان‌ها ارزانی می‌دارد. خداوند از انسان‌ها می‌خواهد علاوه بر سعی و تلاش در دنیا، رحمت‌ را از خداوند درخواست کنند.رحمت الهی در مواقف قیامت از جمله در موقف حساب، میزان، صراط، حوض و اعراف جلوه‌گری دارد. خروج برخی از آتش بعد ازمدتی عذاب کشیدن هم، از جلوه‌های دیگر رحمت الهی در قیامت است. اگرچه در داخل جهنم هم رحمت خداوند شامل برخی افراد می‌شود. شفاعت هم از جمله جلوه‌های تام و تمام رحمت الهی در قیامت است، رحمتی که به واسط? شافعان به بندگان می‌رسد. بهشت و نعمت‌های آن نیز، رحمت کامل خداوندی برای مومنان شایسته است.حسن ظن به خدا و باور صحیح داشتن به خداوند که موجب خوف و رجای واقعی به خداوند می‌شود، مهربانی به انسان‌ها، شیعه بودن و ... از جمله موجبات اصلی رحمت الهی است و نا‌امیدی از رحمت الهی، نداشتن رحمت نسبت به انسان‌ها، بغض و کینه نسبت به اهل بیت (علیهم السلام) و ... از جمله موجبات دوری از رحمت الهی است.رحمت الهی در دنیا و قیامت بسیار گسترده است. رحمت گسترد? خداوند شامل کسانی می‌شود که خود را در گستردگی آن قرار دهند و برای رسیدن به آن، تلاش کنند و هر قدر بیشتر طلب کرده، تلاش کنند، به همان میزان به رحمت الهی نائل می‌شوند.بیان و توجه به گستردگی رحمت الهی در قیامت، علاوه بر اصلاح باور و رویکرد نسبت به عقایدِ راستین، موجب امید و رجای واقعی نسبت به رحمت الهی و حسن ظن به خدا و ایجاد تعادل در امر خوف و رجا می‌شود.این تحقیق به صورت کتابخانه‌ای در آیات قرآن، روایات، کتب معادی، حدیثی و تفسیری شیعه انجام شده است و به حوز? روایات اهل سنت ورودی صورت نگرفته است. در این پایان نامه تلاش شده است تا به عنوان اولین تحقیق به صورت خاص در زمین? رحمت الهی در قیامت، جوانب مختلف این مسأله را مورد بررسی قرار داده باشد.

فلاسف? اسلامی معتقد به سریان ضرورت علّی ـ معلولی در هم? ارکان جهان هستی بوده و جهان را به صورت سلسله‌ای منظم و پی در پی از علل و معالیل تصویر می‌کنند. به اعتقاد ایشان هم? پدیده‌های ممکن الوجود در جهان هستی معلول ضروری علّت‌های خویشند. این قاعده در مورد افعال اختیاری نیز صادق است و همین مطلب شبه? اعتقاد به جبر علّی ـ معلولی در میان فلاسفه را به وجود می‌آورد. فلاسفه با رد اتهام جبر به توضیح نحو? مختار بودن انسان‌ها پرداخته و ملاک‌های مختلفی را برای آن بیان می‌کنند که یکی از قدیمی‌ترین و مشهورترین آن‌ها «مسبوقیت فعل به اراده» است. این ملاک خود با تقریرهای مختلفی بیان شده است.اولین آنها آن است که گفته میشود: «مختار آن کسی است که فعلش در پی اراده از او سر میزند، نه آنکه اراده اش نیز در پی اراده باشد.» دومین ملاک در تعریف قدرت است که گفته شده است: « فاعل به گونه ای باشد که اگر بخواهد فعل را انجام دهد و اگر نخواهد فعل را انجام ندهد.» سومین بیان نیز اشاره به این است که: «واجب کردنی که به واسطه ی اختیار باشد، منافاتی با نختار بودن فاعل ندارد.» متکلمین اصولی مکتب میرزای نائینی چنین ملاکی را مصحّح فعل اختیاری ندانسته و اشکالاتی را بر آن وارد می‌دانند. به اعتقاد ایشان تا زمانی که علیت فلسفی در افعال اختیاری پذیرفته شده باشد‍ راهی برای پاسخ به شبهه جبر باقی نخواهد ماند. ایشان بر آنند که اگر اراده جبری دانسته شود، هیچ نقطه‌ای که در آن فاعل، فارغ از ضرورت علی ـ معلولی توان انتخاب هر یک از طرفین فعل و ترک را داشته باشد‍ یافت نمی‌شود.به اعتقاد ایشان ملاک‌های فلسفی خروج از محل نزاع بوده و تعاریف ارائه شده نیز اصطلاحی است و لذا شبهه جبر همچنان به قوت خود باقی خواهد ماند.

در طول تاریخ تفکر بشر دیدگاه‌های مختلفی پیرامون جایگاه عقل در کسب اعتقادات دینی وجود دارد. بعضی به عقل چندان بهایی نداده و درباره‌ی آن راه تفریط را پیش گرفته‌اند و برخی نیز همچون فلاسفه انتظار زیادی از آن دارند و در مورد قدرت و محدوده‌ی عقل راه افراط را طی کرده‌اند. اما حقیقت این است که داوری در مورد نقش عقل در کسب معارف دینی به سامان نمی‌رسد مگر این که حقیقت و توانایی‌ها و محدودیت‌های آن به صورت دقیق شناخته شود. این نوشتار در پی پاسخ به این سوال اساسی است که نقش اثباتی و سلبی عقل در قبال اعتقادات دینی چیست؛ بدین معنا که در چه حیطه‌هایی می‌توان اعتقادات دینی را به کمک عقل ثابت کرده و نشان داد و نیز چه محدودیت‌‌های متوجه معارف عقلانی می‌باشد. برای رسیدن به پاسخی دقیق برای پرسش فوق، ابتدا می‌بایست تعریف صحیحی از عقل ارائه شود. با توجه به دریافت درونی انسان‌ها به عنوان واجدان عقل و نیز تذکر آیات و روایات اسلامی به این نتیجه رسیده‌ایم که عقل نوری است که از جانب خداوند متعال داده شده و انسان‌های عاقل به جهت واجد بودن آن، از مجانین، اطفال و... متمایز می‌شوند. به سبب آن درست از نادرست تشخیص داده می‌شود و در این تشخیص، فرقی میان حوزه نظری با حوزه عملی وجود ندارد. علاوه بر این عقل به انسان حکم می‌کند که خوبی‌ها را اختیار کند و بدی‌ها را ترک نماید لذا بر اساس آن عاقلان شایستگی مدح و ذمّ پیدا می‌کنند. این نور الهی معصوم بوده و در کشف کردنش دچار خطا نمی‌شود و البته حجیت ذاتی نیز دارد. اگرچه عقل معصوم می‌باشد با این حال به اعتراف قریب به اتفاق اندیشمندان و تصریح آیات و روایات اسلامی و نیز دریافت درونی همه‌ی انسان‌ها، دارای حیطه‌ی کارایی مشخصی می‌باشد که خارج از این حیطه نه تنها نمی‌تواند سودمند باشد بلکه تکیه بر آن موجبات گمراهی صاحبش را فراهم می‌آورد. با در نظر گرفتن دو امر فوق یعنی «تعریف عقل و ویژگی‌های آن» و «وجود محدودیت در ادراکات عقلی»، به بررسی نقش عقل در پنج مسئله «توحید، عدل، نبوت، امامت و معاد» و حیطه‌ی کارایی آن در این مسائل پرداخته‌ایم. نشان داده‌ایم که اصلی‌ترین موضوع عقل در مسئله توحید، خروج از دو حد تعطیل و تشبیه است. به این معنا که عقل از توانایی اثبات «وجود صانع» و «نقص ناپذیری او» برخوردار است. نقص ناپذیری به این معناست که صانع متعال در عین عدم شباهت و سنخیت با مصنوعات، جامع جمیع کمالات می‌باشد. همچنین مهم‌ترین محدودیت وی در این امر، کسب معرفت بالکنه و یا معرفت احاطی نسبت به خداوند متعال است. اثبات نموده‌ایم که تنها راه رسیدن به معرفت خداوند، اعطای آن از جانب خود او می‌باشد و حقیقتاً معرفت عقلانی راهی به سوی آن ندارد. سپس با تأکید بر مسئله نقص‌ناپذیری صانع متعال، عدل او را ثابت کرده‌ایم. بیان نموده‌ایم که هیچ گونه ظلمی به ساحت خالق متعال راه نداشته و افعال او همگی حکیمانه است. در مسئله نبوت و امامت، نشان داده‌ایم که «ضرورت وجود رسولان الهی» و «وجود ویژگی‌هایی خاص در آنان از قبیل ارتباط با غیب، علم و عصمت»، به عنوان اصلی‌ترین حکم عقل به حساب می‌آیند. همچنین اثبات صحت ادعای رسولان الهی نیز در حیطه کارایی عقل می‌باشد. اما در طرف مقابل احکامی از قبیل «آگاهی از کیفیت نزول وحی» و «مقامات انبیا و امامان» در دایره فهم عقلانی قرار ندارند. در بحث معاد نیز ثابت نموده‌ایم «اثبات اصل وجود آن»، مهم‌ترین حکم عقل می‌باشد در حالی‌که وی از رسیدن به تفصیل جزئیات معاد از قبیل «مراحل آن»، «جسمانی بودن آن» و «مسئله‌ی خلود» عاجز است.

روند مدرنیته شدن جوامع که در نتیجه رشد روز افزون وسایل ارتباطی از قبیل جراید، ماهواره، اینترنت و عرضه سهل و آسان عقاید مختلف در میان جوامع را در پی داشته است. کشور ما نیز از این امر مستثنی نبوده و رفته‌رفته موجب شد علاوه بر عرضه تمام قد مکاتب و فرقه‌های وارداتی، برخی نیز با التقاط و یا بهره‌گیری از همان مکاتب شرق و غرب دست به تأسیس مکتب یا فرقه معنویت‌گرا بزنند. عرفان حلقه (کیهانی) نیز از این دست می‌‌باشد. این مکتب کوشیده تا با التقاط آموزه‌های شرقی همچون بودا، برخی آموزه‌های صوفیه و برخی از آموزه‌های اسلام آن هم به صورت تحریف شده و ترکیب آنها با علوم تجربی همچون نظریه کوانتوم با عنوان آشتی‌دهی دنیای عرفان، معجونی از این باورها به دست مریدان خود با نام عرفان ایرانی دهد.بنیان‌گذار فرقه عرفان کیهانی تاکنون چند کتاب با نام‌های «عرفان کیهانی»، «انسان از منظری دیگر»، «بینش انسان»، «اسب تراوا»، «چند مقاله» و «انسان و معرفت» به چاپ رسانده است. در میان این کتب کتاب «عرفان کیهانی» به دلیل اینکه حاوی اساسنامه و اصول این فرقه و پایه‌ی فکری این مکتب می‌‌باشد برای همین از جایگاه خاصی برخوردار است. از این رو قرار دادن این کتاب در ترازوی نقد می‌تواند ارزش آموزه‌های این مکتب را زیر سوال برده و کژ‌راهه بودن این به اصطلاح عرفان ایرانی را نمایان می‌‌سازد. با توجه به مطالب بالا در این تحقیق سعی بر این شد، علاوه بر نقد برخی آموزه‌های این مکتب، بیشتر تمرکز بر نقد اصول کتاب عرفان کیهانی که حاوی عقاید کلی آموزه‌های این مکتب است گذاشته شود. عقاید و آموزه‌های عرفان کیهانی دچار آسیب‌هایی همچون تناقضات درونی، مخالفت با آیات و روایات، تفسیر به رأی آیات قران، ابهام‌آمیز بودن مفاهیم و برخورداری از مغالطات بسیار می‌‌باشد.برای رسیدن به این منظور سعی شده از کتب معتبر و مورد اتفاق علما استفاده شود؛ نوع ایراداتی وارده به این تفکر بخشی در حوزه درون دینی و بخشی در حوزه برون دینی می‌‌باشد، اما با توجه به اینکه لازم بود در این تحقیق با استناد به آیات و روایات بحث نظری این تفکر مورد بررسی قرار گیرد لذا لازم است بخش‌ها و اقسام دیگر ایرادات وارده به عرفان کیهانی در رساله‌ها و کتاب‌های دیگر مورد بررسی و نقد قرار گیرد.در عرفان کیهانی برای رسیدن به پروردگار، عدم ضرورت پذیرش مذهب و عدم تقید به دین خاص به طور مستقیم مورد تأکید قرار گرفته است؛ در این راستا نه تنها سخنی از لزوم وجود اهل بیت^ به عنوان واسطه‌ی رسیدن به خداوند و دریافت فیض او به میان نمی‌‌آید، بلکه با مطرح کردن چیزی با عنوان شعور کیهانی به عنوان واسطه فیض، واسطه‌های اصلی فیض که همان اهل بیت^ هستند را از این مدار خارج می‌‌کنند. لازم به ذکر است با توجه به بومی‌بودن این فرقه و استفاده آن از ابزارهای جذب و تبلیغ متأسفانه در طول چند قرن اخیر شاید تنها فرقه نوظهوری است که توانسته است این همه ذهن افراد را درگیر و نهایتاً از نظر کمی‌تعداد زیادی از افراد را جذب خود کند.در این نگارش فصل اول به توضیح کلیات انحراف این تفکر و ذکر مفاهیم آن اختصاص دارد و فصل دوم به نقد برخی از آموزه‌های این تفکر با استناد به آیات و روایات پرداخته است و فصل سوم هم به تبیین مغالطات برخی آموزه‌های این فرقه توجه دارد. کلید واژه: شعور کیهانی، فرقه، عرفان، کتاب عرفان کیهانی(حلقه).

قرآن کریم با رعایت اختصار و اجمال در بیان برخی مطالب، مانند آیات مربوط به معارف بلند اعتقادی و همچنین آیات الاحکام، صرفاً کلیات این مطالب را بیان نموده و بیان جزئیات، تفاصیل و مصادیق آن‌ها را بر عهده پیامبر (صلّی الله علیه و آله) به عنوان مبیّن قرآن کریم گذاشته است. اما بعد از رحلت ایشان، مسلمانان چگونه باید ابهامات خود در مورد معانی آیات را مرتفع سازند؟فقط ائمه (علیهم السلام، علم و توانایی پاسخ‌گویی به همه سوالات در این زمینه را داشته‌اند، زیرا حقایق قرآنی را فقط مطهرون به طور کامل و صحیح درک می‌کنند و ائمه (علیهم السلام) بنابر حکم آیه تطهیر و با تبیین پیامبر (صلّی الله علیه و آله) مصداق اصلی مطهرون هستند. از سوی دیگر در مورد مسأله ولایت و امامت نیز قرآن کریم، اصل موضوع امامت را مطرح وکلیات آن را بیان نموده و معرفی مصادیق، به پیامبر (صلّی الله علیه و آله) سپرده شده است. آن حضرت نیز در روایات مورد قبول شیعه و اهل تسنن مانند خطبه غدیر، حدیث یوم الدار، حدیث منزلت و روایت جابر، به طور صریح و روشن، امیرالمومنین علی (علیه السلام) و یازده فرزند او را به عنوان ولیّ و امام امت اسلامی معرفی نموده است همچنین قرآن کریم، صفات و ویژگی‌های امام بر حق را بیان نموده تا طالبان حقیقت بتوانند مصداق آن را بیابند. وجود نص الهی در تعیین امام، علم الهی و عصمت، سه ویژگی امامان بر حق هستند که پس از پیامبر (صلّی الله علیه و آله) این سه ویژگی، حتی از جانب مخالفان ائمه (علیهم السلام) برای کسی جز آنان، ادعا نشده است، و این‌گونه قرآن کریم، مردم را به سوی اهل بیت (علیهم السلام) راهنمایی می‌نماید. اما از سوی دیگر، ائمه (علیهم السلام) نیز با بیان جایگاه و فضایل قرآن کریم، آثار و برکات موجود در تلاوت، استماع، حفظ، تدبر و آموزش قرآن کریم و با یادآوری صفات ویژه آن مانند نورانیت و شفابخشی قرآن کریم، مردم را به بهره‌مندی از آثار و برکات قرآن کریم و استمداد از آن در حل مشکلات دینی و دنیوی خوددعوت نموده‌اند. ضمن اینکه برای بهره‌مندی هرچه بیشتر از این آثار و برکات، راهکارهای عملی مانند این موارد را ارائه نموده‌اند: ایجاد طهارت ظاهری و باطنی، اخلاص، خشوع، استماع و انصات روحی و جسمی در هنگام حضور در محضر قرآن کریم و خود را مخاطب خداوند دانستن.

شناخت انسان پایه و اساس علوم انسانی است؛ به همین دلیل داشتن شناخت درست از انسان، می‌تواند علوم انسانی را تبدیل به راه سعادت نماید و دست‌یابی به شناخت کامل از انسان تنها در سایه‌سار آموزه‌های وحیانی امکان‌پذیر است. در میان علوم انسانی، علم تربیت (تعلیم و تربیت) به دلیل گستر? آن در تمام حیطه‌های انسانی، بیش از سایر علوم اهمیت دارد و اگر این علم، به معنای واقعی کلمه، انسانی نباشد، تأثیر آن در تمام جنبه‌های زندگی انسان آشکار خواهد بود. هدف از نگارش این رساله این است که با ایجاد شناخت نسبتاً دقیقی از انسان، علم تربیت را به معنای واقعی کلمه دارای دو وصف «انسانی» و «اسلامی» نماید.تعریف انسان و شناخت فصل مقوّم انسانیت، به عنوان عامل نگهدارند? انسان در محدود? انسانیت، نخستین مبنای انسان‌شناختی علوم انسانی است. آموزه‌های قرآن کریم (و عترت علیهم‌السلام) اولاً به انسان در والاترین مراتب انسانیت و هنگام سقوط به پست‌ترین مراتب حیوانیت و پست‌تر از آن، به عنوان یک «جنبده» نگریسته و «جنبندگی» را «جنس» قرار داده است. ثانیاً «عقل» را به عنوان فصل مقوم انسانیت معرفی نموده که عدم آن، موجب خروج از محدود? انسانیت به محدود? حیوانیت و پایین‌تر از آن است. ثالثاً «عقل» را به معنای متداول عُرفی یا همانند مکاتب راسیونالسیتی تعریف ننموده است؛ بلکه بر اساس آموزه‌های قرآن کریم عقل از قوای ملکوتی وجود انسان می‌باشد که مهمترین کارکرد آن شناخت حق و باطل و تحریک آدمی به سوی حق و اجتناب از باطل است.»پس از تعریف انسان، پاسخ به این سوال که: «انسان باید به چه جایگاهی برسد؟» مبنای دیگر تربیت است. در آموزه‌های قرآن و عترت، متناسب با ابعاد وجودی انسان، سه غایت برای انسان معرفی شده است: 1ـ رسیدن به مقام عبودیت حقّ در مقام عمل، 2ـ شناخت اسماء و صفات خداوند در مقام علم و 3ـ تحقق اسماء و صفات الهی در وجود انسان.پس از شناخت تعریف انسان و غایت آفرینش او، باید به این سوال پاسخ داده شود که: برای آن‌که انسان در محدود? انسانیت باقی بماند، باید در چه فضایی قرار داشته باشد؟ آیا باید در فضای جبر قرار داشته باشد یا در فضای تفویض یا در فضایی دیگر؟ قرآن و عترت چنین پاسخ می‌دهند: انسان نه می‌تواند در فضای جبر مسیر کمال را طی کند و نه در فضای تفویض؛ بلکه باید در فضایی بین این دو قرار داشته باشد. از طرف دیگر، آزادی انسان محدود به آزادی‌های طبیعی نیست؛ بلکه انسان می‌تواند تمام بندهای نامرئی را نیز از پای خویش بازنماید و به سوی خلیفه‌اللهی پرواز نماید.با شناخت ویژگی‌های مذکور، این سوال نیز به وجود می‌آید که: «آیا خداوند برای آنکه انسان را در محدود? انسانیّت نگه بدارد و به غایت خلقتش برساند، زمینه‌هایی در وجود او قرار داده است؟» پاسخ آموزه‌های قرآن و عترت به این سوال مثبت است. ساختار انسان به گونه‌ای آفریده شده که اگر موانعی وجود نداشته باشد، راه کمال خویش را می‌پیماید و این «فطرت» همان زمینه‌ای است که خداوند در وجود انسان تعبیه نموده است. خداوند به وسیل? «فطرت» زمین? تمام اقسام تربیت را در وجود انسان قرار داده است.متناسب با نوع مطالب این رساله، منابع اصلی نگارش این اثر، در سای? قرآن، منابع تفسیری و حدیثی ـ که دیدگاه آموزه‌های قرآن و عترت را تبیین نمایند ـ می‌باشد. در کنار منابع تفسیری و حدیثی، منابع موجود در تربیت اسلامی که به نوعی به برخی از مسائل مندرج در این اثر اشاره داشته‌اند. ضمناً آثار چهار تن از متکلمان مشهور شیعه ـ شیخ مفید، علامه حلی، لاهیجی و آیت‌الله سبحانی ـ در سایه آموزه‌های قرآن کریم مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

در تلاوت مطلوب و دقیق قرآن کریم، ارائه معانی و مفاهیم کلام الهی اصلی و مهم‌ترین هدف است. این هدف، با داشتن علم لازم به دانش وقف و ابتدا و به کار بستن آن در تلاوت، قابل دست‌یابی است. این علم بر پایه آگاهی از وجوه مختلف تفسیری قرار دارد. ازجمله علوم دیگر مرتبط با وقف و ابتدا، علم قرائات قرآنی است. توجه به فواصل آیات نیز می‌تواند در زمینه تسلط یافتن بر اختلاف در ارتباط و اتصال برخی از عبارات و جملات قرآنی که رأس الآی بودن آنها مورد اختلاف است، کمک شایانی بنماید.از آنجا که در این مورد، بخصوص با عنایت به نظر تفسیری شیعه، تحقیق مجزا و مبسوطی ارائه نگردیده است، پایان‌نامه حاضر به تبیین و تأثیر دیدگاه‌های تفسیری و تطبیق نظر دو عالم وقف و ابتدا، ابوعمرو دانی و محمد علی الحسینی با آن و با عنایت به اختلاف در قرائات دهگانه و فواصل آیات در محدوده حوامیم سبع ـ که از نظر تقسیمات سور قرآن در یک دسته قرار دارند و دارای ساختاری مشابه می‌باشند ـ پرداخته است. علت انتخاب دانی آن است که می‌توان وی را پایه‌گذار معروف‌ترین تعاریف و تقسیم‌بندی رایج در وقف و ابتدا دانست. محمد علی خلف الحسینی نیز از آن رو برگزیده شده است که علامت‌گذاری‌های رایج وقف و ابتدا در بسیاری از مصاحف متداول در جهان اسلام یا به طور کامل بر اساس دیدگاه‌های وی است یا حداقل با آن قرابت فوق‌العاده‌ای دارد. نتیجه اینکه اختلاف بین دیدگاه-های دانی و مفسران بسیار بیشتر از اختلاف بین دیدگاه‌های الحسینی و مفسران است که آن را باید از این امر ناشی دانست که دانی در آغاز راه تعریف و تدقیق علم وقف و ابتدا قرار داشته است و به همین سبب، خود نیز در تطبیق بین مصادیق بر تعاریف و تقسیمات دچار اشتباه گردیده است.

در این رساله به بررسی چگونگی تحقق شرک در عقاید وهابیان از منظر قرآن و روایات پرداخته شده است.

دو تفسیر «مجمع البیان لعلوم القرآن» و «جوامع الجامع» از ابوعلی فضل بن حسن طبرسی در طول نزدیک به ده قرنی که از تألیفشان می‌گذرد، هم‌چنان بر تارک دانش تفسیر قرآن می‌درخشند و الهام‌بخش بسیاری از تفاسیر پس از خود بوده‌اند. توجه به قرائات قرآنی در این دو تفسیر افزون بر اینکه گویای تسلط طبرسی بر این علم می‌باشد، می‌تواند یافته‌های موجود در زمینه گرایشات قرائت قرآن در قرن و منطقه زندگی ایشان را تکمیل کند. در این نوشتار، ضمن ارائه برخی از مستندات موجود درباره وضعیت قرائت قرآن در منطقه خراسان بزرگ تا پیش از زندگی طبرسی در قرن پنجم قمری، گزارش دقیقی از موضوع قرائت در دو تفسیر یاد شده، ذکر و گرایش مفسر در انتخاب یا ترجیح قرائت در خلال تفسیر آیات قرآن مطرح گردیده و نشان داده شده است که تا دوره زندگی وی، هیچ یک از قرائات هفت‌گانه مشهور در خراسان تعیّن نداشته است، ولی تمایل زیادی به قرائت ابوعمرو بصری وجود داشته است. طبرسی نیز دیدگاهش در معنای آیات را به خصوص در مواردی که با مفهوم آیه سازگارتر است، در هر دو تفسیرش همان قرائت قرار داده است.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در آخرین مرحله ی ابلاغ جانشین خویش با توجه به نقل قول های مختلف از شیعه واهل سنت در ضمن خطبه ای طولانی حدیث شریف ثقلین را بیان فرمودند که در آن به با هم بودن دو ثقل خویش قرآن و اهل بیت تاکید فراوان داشتند . کلمات حدیث همگی بر این مطلب اذعان دارد . از بررسی جایگاه های قرآن و اهل در عالم دنیا و آخرت و بر شمردن ویژگی های اختصاصی و مشترک هر یک از دو ثقل پیامبر ارتباط عمیق این دو ثقل روشن شده و هنگامی که لفظ بودن قرآن همراه با کلام اهل بیت مورد بررسی قرار می گیرد به یقین در پایان می توان بیان کرد که : این دو ثقل پیامبر با توجه به رابطه عمیق و دقیقی که در دنیا و آخرت با یکدیگر دارند هرگز و تحت هیچ شرایط از یکدیگر جدا نمی شوند و آنکه به گمان خود آنها را جدا می پندارد در واقع هیچ کدام را ندارد.