جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این تحقیق بررسی تطبیقی را پرتوی در فهم اندیشه های دو دانشمند مؤثر در تاریخ علم کلام و علم تفسیر اخذ می کند. زمخشری در الکشاف و فخر رازی در التفسیر الکبیر، به رغم وابستگی به دو نظام فکری مختلف، معرفت خدا را استدلالی دانسته و علاوه بر آن دلایلی «قرآن بنیان» در اثبات وجود باری ارائه داده اند. هر دو مفسر برهانهای فطرت، حدوث در اجسام و حدوث در صفات را به کار بسته اند، ولی رازی علاوه بر اینها از براهین فلسفی چون وجوب و امکان، امکان ذوات و اعراض و نیز برهانی مرکب از امکان و حدوث ذوات و اعراض بهره می گیرد. البته این اختلاف با توجه به مبانی روش شناختی دو مفسر قابل تبیین است، زیرا زمخشری متکلمی است که نسبت به روشهای فلسفی، بی مهری می ورزد و آن را بیهوده می انگارد. از این رو، روی آورد وی صرفاً کلامی است اما رازی متکلمی متأثر از فلسفه و متمایل به آن است، در نتیجه افزون بر اقامه براهین کلامی، براهین فلسفی نیز ارائه داده و بدین ترتیب گرایش به تکثر دلایل اثبات وجود خدا، در التفسیر الکبیر ملاحظه می گردد.

بحث امامت از بحث های مهم عقیدتی است که در وجوب آن بین شیعه و اهل سنت اختلافی نیست. ولی در حقیقت امامت، نوع وجوب، شیوه¬ی تعیین و صفات امام اختلاف نظر وجود دارد. علامه¬طباطبایی از مفسرین شیعه، نصب امام را به حکم عقل بر خداوند واجب دانسته و تنها راه شناخت امام را منحصر در نص شرعی(کتاب وسنت) می¬داند. و چون امامت از منظر ایشان امری انتصابی از سوی خداست، پس خداوند به هر که بخواهد(خرد¬سال-بزرگ¬سال) اعطا می¬نماید. همچنین امامت از منظر ایشان، دارای جایگاه رفیعی بوده، بنابراین، وجود صفاتی چون عصمت را در امام شرط کرده است. ولی شنقیطی، از مفسرین اهل سنت، نصب امام را به حکم شرع بر مردم واجب دانسته و وجود صفاتی چون عصمت را در امام لازم نمی داند و تنها بر عدالت ظاهری، علم در حد یک مجتهد و بلوغ اکتفا می¬کند. در این پژوهش که به شیوه ی توصیفی-تحلیلی سامان یافته است، سعی شده به بررسی تطبیقی بحث امامت از منظر شنقیطی و علامه¬طباطبایی بپردازد و با ارائه¬ی دلایل عقلی و نقلی متقن اثبات شده است که مقام امامت همانند نبوت، عهدی الاهی است که خداوند به افراد در سنین مختلف(خرد¬سالی یا بزرگ¬سالی) اعطا می¬نماید. همچنین ثابت شده که امام، همچون نبی باید معصوم باشد و چون عصمت از امور باطنی بوده و تشخیص آن از حیطه¬ی فهم بشر بیرون است، وخداوند با احاطه¬ی علمی¬اش می¬داند که چه کسی معصوم است؛ پس نصب امام با این صفت، تنها در اختیار اوست و از آن¬جایی که نصب امام بدون آگاه ساختن مردم لغو خواهد بود، قطعاً خداوند او را معرفی کرده است.

تقوا ملکه‌اي نفساني است که به عملکرد انسان جهت و اعتبار خاصي مي‌بخشد. از ميان کارکردهاي تقوا، تقواي زباني و گفتاري در ارتباط‌هاي کلامي است که چگونگي رابطه تقوا با آن با توجه به آياتي که در آنها تقوا با فرازهايي از بايسته‌هاي اخلاقي گفتاري همنشين شده است، مسئله اين تحقيق است. اين پژوهش با روش توصيفي ـ تحليلي و با رويکرد کتابخانه‌اي به بررسي آن پرداخته و به اين نتايج دست يافت که تقوا که خود برآيند و حاصل ايمان، اعمال صالح و اخلاق نيک است با ارتباط‌هاي کلامي رابطه دوسويه دارد بدين معنا که از يکسو تقوا موجب اصلاح و کنترل پيام، جهت‌دهنده اهداف ارتباطي، متمرکزکننده افکار و ادراک منجر به رفتار و موجب جلب اعتماد مخاطب شده و از سوي ديگر ارتباطات کلامي گفتاري تقويت‌کننده مجراي تحقق تقوا و زمينه‌شناختي تقوا مي‌گردد.

آرامش گوهر کمیاب و حقیقت مطلوبی است که شرط یک زندگی سالم می‌باشد این امر اهمیّت به کارگیری روش‌های تأمین‌کننده آن را نشان می‌دهد. هدف این پژوهش شناسایی مفهوم آرامش از دیدگاه قرآن و بررسی استلزامات تربیتی آن می‌باشند. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی است به این صورت که ابتدا اطلاعات گردآوری و سپس یافته‌ها تجزیه و تحلیل گردیده و نهایتاً برای سوالات موردنظر پاسخی منطقی ارائه شد.یافته‌ها حاکی از آن است که مفهوم آرامش با توجه به گستردگی مفهومی در قرآن و ترادف آن با سه واژه‌ی سکینه، اطمینان و امن مورد استفاده قرار گرفته است. در ادامه به عوامل کسب آرامش و موانع آن در سه مقوله‌ی شناختی، عاطفی و رفتاری پرداخته و به روش‌های لطافت در کلام، اسوه‌‌سازی برتر، عاطفه و محبت و امیدبخشی اشاره شد. در تأثیر آرامش در تعلیم و تربیت نیز این نتیجه به دست آمد که مربی برخوردار از آرامش، امر انتقال معلومات و اخلاق را میسّر و سهل نموده و به نظام تعلیم و تربیت کمک فراوانی خواهد کرد. با بررسی منابع اصیل اسلامی چنین به نظر می‌رسد که مربیان با ایمان به سبب ویژگی ممتازی که دارند از آرامش حقیقی بهره‌مند بوده و به خوبی می‌توانند این گوهر عظیم معنوی را به متربیان انتقال دهند.

یونگ خود را محققی درون گرا می دانست که علاقه خاصی به جهان درون مانند رویاها، نمادها و تصاویر دارد .یونگ روانشناسی را عملی شخصی و ذهنی می دانست که بر اساس تجربیات خاص هر روانشناس بنا شده است. وی به رد نظریه عقده کودک ناشی از علاقه جنسی او به مادر پرداخت و گفت که این تئوری فروید جنبه عمومی و جهانی ندارد. او در ابتدا موضوع دین را مانند یک دانشمند تجربی- و نه یک فیلسوف- در نظر می‌گیرد و به این وسیله می‌خواهد بگوید که دین "واقعیت روان‌شناسانه" است. در مرکز روانشناسی تحلیلی او، نظریه "ضمیرناخودآگاه جمعی" قرار دارد. ناخودآگاه جمعی، الگوهای آرمانی کاملی را در بر دارد که می‌توانند موجود مستقلی را فرض کنند و به عنوان راهنمایان معنوی در حیات بشر خدمت کنند. این نمونه‌های آرمانی باعث تبدیل نیروهای ویرانگر به قوای شفابخش و پایان بیماری انسان می‌شوند. این عمل چنان است که گویی از اعماق روان چیزی برای مواجهه با انسان و آغاز فرآیند شفابخشی سر بر می‌آورد.به همین دلیل است که یونگ مدعی است انسان همواره به کمک دین نیازمند بوده‌است. چرا که کمک دین به این ترتیب است که ناخودآگاه روان آدمی را به مرتبه آگاهی می‌رساند و سپس انسان را آزاد می‌گذارد تا به بهترین وجه ممکن بر آن فائق آید. به همین دلیل بشر اعمال دینی را بسط می‌دهد تا در مقابل این تهدید مجهز شود و باز به همین دلیل است که ادیان در التیام بخشیدن به بیماری‌های روانی مفید واقع می‌شوند. یونگ تجربی مشرب و آروینی است یعنی برای او عامل دینی در انسان اصلی پیش اندر نیست بلکه آن را از آزمایش بی شمار بیماران خود به دست می آورد. از این نظر دین سائقه ای روحانی و معنوی است که به صورت اصلی خودزا یعنی نیروی بدوی عظیمی در می آید. دیدگاه متافیزیکی او در اصل کانتی است، یعنی از دیدگاه شناخت شناسی شناخت خدا میسر نیست، بلکه در این مرحله روان آدمی پا پیش می نهد و اعلام می کند که تجربه خدا وجود دارد و حقایق متافیزیکی را زمانی که تماس و ارتباط خود را با تجربه شخصی از دست داده باشند، فاقد اعتبار می داند. خدایی که یونگ معرفی می کند خدایی است که در درون جان آدمی است و این را نابینایی محض می داند که به دنبال موجودی خارج به نام خدا بگردیم. یونگ همچنین معطوف بحث از محتوای رویاها می‌شود و عقیده دارد که مطالعه رویاها به ما فرصتی برای بررسی تعارضات و عقیده‌های شخصی می‌دهد، اما بلافاصله توضیح می‌دهد که رویکرد او در این موضوع با فروید متفاوت است. فروید بین معانی سطحی و عمیق رویاها تفاوت قائل می‌شود، در حالی که یونگ معتقد است، دلیلی ندارد که رویاها را امری فریبنده تلقی کنیم. او غیر از روانشناسی، تأثیر مهمی روی علوم: انسان شناسی، فرهنگ شناسی، دین شناسی، ادبیات، تعلیم و تربیت نیز ازخود به جا گذاشته است، و غیر از روانشناسی در زمینه های: اسطوره شناسی، ستاره شناسی،کیمیاگری، و فلسفه های شرق، نیز تحقیقاتی نموده است.

انسان خلیفه الله است و باید خود را به فضایل و ارزشهای اخلاقیمتصف گرداند تا بتواند به کمال نزدیک شود. برای رسیدن به این مقام از بین دورانهای زندگی انسان، دوره نوجوانی اهمیت خاصی را داراست زیرا بنای شخصیت فردی و اجتماعی نیز در این زمان پی‌ریزی می‌شود. تعالیم والای اسلام نیز بر این امر تأکید دارد که نوجوان این مقطع از زندگی‌اش را با معرفت و پاکی سپری کند. بنابراین باید ارزشهای اخلاقی به او ارائه شود که برای بیان فضایل اخلاقی طرق مختلفی بیان شده، که یکی از مهمترین آنها قصه-گویی است و قرآن نیز برای هدایت و تربیت بشربا بیان ـ احسن القصص ـ از آن استفاده نموده است.بر این اساس در این پژوهش کوشیده شده با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی و بهره جویی از منابع اسنادی، کتابخانه‌ای و منابع الکترونیکی؛ مهمترین ویژگیها و اهداف قصه‌های قرآنی و تأثیرات آنبر اخلاقنوجوانان بررسی شود. یافته‌های این پژوهش به روشنی نشان می‌دهدکه قصه‌های قرآنبه شایستگی در ایجاد وتعمیق فضایل اخلاقی نوجوانان ایفای نقش می‌نماید. آشنایی با ابعاد مختلف قصه‌های قرآن وانتقال درست آن به نوجوانان برای تحقق این اثر شگرف بر نوجوانان امری بایسته است.برخی از مهمترین ویژگیهای اخلاقی قابل انتقال به نوجوان عبارتند از؛ ادب، ،صبر، عفو،گذشت، امانتداری،توکل.

توجه به انسان و شناسایی اوصاف و ویژگی های انسان کامل همیشه مورد توجه مذاهب ، مکاتب و فرهنگ های گوناگون بوده و هست، عامل این گرایش نیزهمان میل به کمال است که ریشه در ذات آدمی دارد و انسان را به سوی کمال می کشاند. در این بین اسلام به عنوان یک مکتب توحیدی از لابه لای آیات قرآن و سنت معصومین(ع) به معرفی انسان کامل می پردازد، دعای شریف مکارم الاخلاق امام سجاد(ع) نیز به عنوان سنت معصوم (ع) بیان کننده بسیاری از اوصاف و ویژگی های انسان کامل و ایده آل اسلامی است. این پژوهش با روش توصیفی– تحلیلی بعد از بیان مقدمه ای کوتاه از مفهوم انسان کامل و ترسیم شرایط و اوضاع سیاسی زمانامام علی بن الحسین(ع)، به بررسی ویژگی های انسان کامل در این دعای عظیم الشأن پرداخته و اصول اعتقادی ، فضایل و رذایل اخلاقی و هم چنین رابطه و تعامل او را با دشمنان و بدخواهانش به تصویر کشیده است.

قرآن برخلاف سایر معجزات محدود به زمان و مکان خاص نبوده و نیست.قرآن معجزه ی بزرگ پیامبر اسلام (ص) است که اعجاز آن در ابعاد گسترده ای نمود دارد.امّا آنچه خیلی اهمیّت دارد و کمتر مورد توجّه قرار گرفته است،این می باشد که جهت عمده ی اعجاز دائمی قرآن که در همه ی اعصار و زمانها نظر دانشمندان و ملل گوناگون را جلب می کند علوم،معارف و مقررات آن است که پیوسته راهگشای جوامع بشری است. روشی که در راستای این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته است روش توصیفی- تحلیلی می باشد. احکام شرعی قرآن دارای ویژگی هائی می باشد که هیچ بشری قادر به عرضه هم آوردی برای آن نیست.قوانین قرآن با عقل و فطرت سازگار بوده و به تمام جنبه های انسان توجّه دارد و در عین حال از هرگونه تناقضی مبرّاست و با این همه،توسط فردی امّی و درس نخوانده بیان شد و این دلیل واضحی بر اعجاز و الهی بودن قرآن است. با بررسی مواردی چند ازآیات و موضوعات مرتبط از دیدگاه تفاسیر عصری،می توان معتقد شد که عرضه تشریعاتی این چنینی خرق عادت بوده و نمودی روشن از اعجاز قرآن است و پاسخ گوی نیازهای مردم و مبنای هدایت در همه زمانها و مکانها می باشد.

تربیت‌پذیری انسان از نظر اسلام و فلاسفه ژرف نگر و کارشناسان تعلیم و تربیت جای تردید ندارد و انکار آن منافی با فطرت و وجدان و نیز برخلاف ضرورت عقل و شرع و در حکم انکار بدیهیات است. بنای عقلای جهان و همه شرایع الهی بر این اصل تاکید می-کند که انسان بر خلاف سایر حیوانات دارای این ویژگی است که شایستگی‌ها و کمالاتی که در او به شکل قوه و استعداد محقق بوده، برای شکوفا شدن و فعلیت یافتن، نیازمند مراقبت و تربیت است. هدف از این پژوهش، استخراج و بررسی اصول تربیتی سوره مبارکه فرقان با بهره‌گیری از آیات این سوره، تفاسیر و کتب تربیتی است، تا ضمن انس بیشتر با کلام الهی، بتوان در امر تربیت از آنها بهره جست و ایده‌ها و راهنمایی‌های راه‌گشایی را در این زمینه کسب نمود. عواملی مانند: قرآن، وراثت، اختیار، محیط خانه و خانواده، محیط آموزشی و محیط اجتماعی در تربیت انسان نقش اساسی دارند. این پژوهش که به شیوه توصیفی – تحلیلی و با رویکرد اسنادی-کتابخانه‌ای تنظیم شده است، به این نتایج دست یافته که بر اساس مستندات موجود در سوره مبارکه فرقان، بیست و پنج اصل تربیتی در این سوره وجود دارد و آیات تربیتی به ویژه راجع به تربیت فرزند و خانواده به روشنی در این سوره ملاحظه می‌شود. مفاهیم بلند و معارف انسان‌ساز این سوره نشانگر تربیت توحید محورانه انسان است و از مهم‌ترین اصول تربیتی این سوره، اصل عبودیت و بندگی خداوند است که پیامبر اکرم ? و «عبادالرحمن»، مصداق بارز این مقام معرفی شده‌اند. از دیگر اصول تربیتی مهم این سوره می‌توان به اصل پذیرش اختیار و آزادی، تعقل، مسئولیت، لزوم عمل برای رشد و کمال اشاره کرد.واژگان کلیدی: تربیت، اصول تربیتی، سوره فرقان، عبادالرحمن.

دعای عرفه یکی از دعاهای ماثور منسوب به امام حسین علیه السلام است که حاوی مضامین بلند عرفانی و یک دوره خداشناسی و احکام است و و تحلیل گفتمان که در اصلاح فارسی همان سخن کاوی و تحلیل سخن است، عبارت از کشف معانی ظاهری و مستتر جریانهای گفتمانی است که در شکلهای گوناگون زبانی و فرا زبانی آشکار می گردد.