جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

به موازات تحول سیاست مدرن در گذار از فردمحوری به نهادمحوری و چگونگی اعمال قدرت، به نظر می رسد در فقه سیاسی شیعه نیز گرایشی مشابه در حال وقوع است. مقاله حاضر در صدد است این تغییر پارادایمی (paradigm shift) را با واکاوی کلمات سه فقیه برجسته جمهوری اسلامی به بحث گذارد. تغییر پارادایمی هرچند ممکن است تا حدی به شکل ناخودآگاه رخ دهد، اما تحلیل خودآگاهانه و روش شناسانه آن می تواند دستاوردهای جدیدی به همراه داشته باشد. امام خمینی با طرح مسئله «مصلحت نظام» به نهاد حکومت محوریت داد و آغازکننده این حرکت به حساب می آید. «نظریه ولایت» با فردمحوری و «نظریه نظارت» با نهادمحوری تناسب بیشتری دارد.

با مایکل والزر دوم مهرماه 95 در منهتن نیویورک و با مایکل سندل در تاریخ 28 آبان 1395 در دانشگاه هاروارد به‌گفت‌وگو نشستم. متن کامل این دو مصاحبه به‌زودی منتشر خواهد شد.

جمع‌بندی: 1- اسلام و جماعت‌گرایی در چند مسأله با هم شباهت دارند؛ که برخی از آن‌ها شکل عملیاتی دارند و برخی شکل نظری؛ مثل تأکید بر جماعت، سنت و فرهنگ، پیشینی‌بودن خیر، احیای فضیلت‌گرایی ارسطویی و فلسفه سیاسی مبتنی بر سنت و فرهنگ. همچنین اسلام و جماعت‌گرایی هردو منتقد لیبرالیسم هستند. بحث جنگ عادلانه و ناعادلانه را نیز ما در فرهنگ خودمان داریم؛ مثلاً می‌گوییم جهاد علیه فلان‌کشور واجب یا جایز است. مسیحیان هم در قرون وسطی اصطلاح جنگ مقدس را داشتند. نکته‌ی آخر از موارد شباهت اسلام و جماعت‌گرایی هم بحث رژیم خودکامه‌ی حقوق بشر است که لیبرال‌ها آن را تبلیغ می‌کنند و مشخصاً دولت آمریکا آن را چماقی کرده برای زدن بر سر کشورهای جهان سوم. در این‌جا ما می‌توانیم به نظر جماعت‌گرایان استناد کنیم و بگوییم حقوق بشر در بخش حقوق ایجابی می‌تواند مبتنی بر سنت و فرهنگ باشد و شما نمی‌توانید آن را به ما تحمیل کنید./ 2- ما نمی‌‌گوییم اسلام و جماعت‌گرایی یک چیز است؛ اسلام، اسلام است؛ اسلام نه سوسیالیسم است، نه سوسیال‌دموکراسی است و نه جماعت‌گرایی. قصد ما این بود که بگوییم بین اسلام و جماعت‌گرایی وجوه مشابهتی وجود دارد؛ هرچند وجوه دیگری هم هست که تفارق آن‌ها را نشان می‌دهد؛ اما بحث ما روی وجوه مشابهت بود./ 3- نقدهای جماعت‌گرایان به لیبرال‌ها وارد و مهم است./ 4- مبانی و مواضع جماعت‌گرایان فضایی برای زیست مسلمانی در برابر سلطه لیبرالیسم باز می‌کند.