جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از دیدگاه الن بدیو، فیلسوف معاصر فرانسوی، ریاضیات هستی­شناسی است و نظامی اصل موضوعی بر پایه­ی نظریه­ی مجموعه­ها یگانه شکل اندیشیدنِ ممکن به هستی بما هو هستی است. بدین­قرار، در فلسفه­ی الن بدیو علاوه بر به خدمت گرفته شدنِ اصول موضوع ریاضی، مفاهیمی که در سنت هستی­شناسی فلسفی می­شناسیم دگرگون می­شوند و با مفاهیمی از نظریه­ی مجموعه­ها گره می­خورند یا تناظر می­یابند؛ گرچه باید تأکید کرد که هستی در فلسفه­ی او نه شکلی ریاضیاتی دارد نه ابژه­ای ریاضی است. می­توان گفت دشوارترین بخش فلسفه­ی بدیو همین مبحث هستی­شناسی است، شاید تا حدی، به این دلیل که برای احاطه بر آن ­باید هم با سنت فلسفی غرب آشنا بود و هم با نظریه­ی مجموعه­ها. مضاف بر این، بدون داشتن درک درستی از مباحث فنیِ او در هستی­شناسی نمی­توان درک کاملی از بدنه­ی فلسفه­ی او داشت. در این مقاله، نخست نظام ریاضیاتی و اصل موضوعی مورد نظر بدیو تا حد ممکن تشریح می­شود و سپس برخی از مفاهیم بنیادین فلسفه­ی او بر پایه­ی نسبت­شان با مفاهیم متناظر در نظریه­ی مجموعه­ها بیان خواهد شد تا از رهگذر روشن شدنِ بنیادهای ریاضیاتی فلسفه­ی وی، معلوم گردد که او چگونه از طریق ریاضیات به هستی می­اندیشد.

نسبت میان زندگی اخلاقی و لذت و درد یکی از پرسش‌های مهم فلسفی است. آیا انسان اخلاقی لزوما لذت بیشتری از زندگی و عمل اخلاقی خود می‌برد؟ یا نه، اخلاق نسبتی با زندگی لذت‌بخش ندارد. و حتی چه بسا فرد غیراخلاقی لذت بیشتری از زندگی خود ببرد. ما در این مقاله این پرسش مهم را از نظر ارسطو به عنوان یکی از مهمترین فیلسوفانی که در این حوزه سخن گفته است بررسی می‌کنیم. نسبت میان حالات اخلاقی و لذت در فلسفه ارسطو پیچیده است. مطابق با فهم ما از او زندگی اخلاقی لزوما لذت بخش نیست ولی این به معنای رد ارتباط وثیق اخلاق و لذت و درد نیست. از نظر ارسطو، حالات اخلاقی در قلمرو لذت‌ و درد هستند و لذت، نتیجه عمل اخلاقی است، یعنی خوبی یک فعل به دلیل لذت‌آور بودنش نیست، به عکس فعل به جهت خوب بودنش لذت‌آور است. این یعنی فرد به خاطر لذت و دوری از درد است که کار بد می‌کند و از امور اخلاقی اجتناب می‌ورزد، ولی انسان فضیلتمند از کار اخلاقی خود لذت می‌برد، بنابراین لذت بردن از عمل اخلاقی نشانه سیرت انسان فضیلتمند است. این نگاه ارسطو تبعات مهمی در هدایت هیجانات ما از آغاز کودکی دارد. به نظر او، هدایت و مهار لذت و درد اهمیت و قوت فراوانی در ایجاد روحیه اخلاقی و زندگی اخلاقی توأم با لذت دارد.

هری گوردون فرانکفورت مفهوم متفاوتی از عشق ارائه می دهد. او عشق را ضرورتا واکنشی مبتنی بر آگاهی از ارزش موضوع و متعلقش نمی داند، چرا که ممکن است به چیزی عشق بورزیم که در واقع ارزشمند نباشد. بر خلاف باور عموم که باید چیزهای ارزشمند را دوست داشت، فرانکفورت می گوید که ما می توانیم به هر چیزی عشق بورزیم و عشق است که معشوق را ارزشمند می کند؛ هر چیزی که به آن عشق می ورزیم برای ما مستلزم ارزش می شود چون به آن عشق می ورزیم. فرانکفورت عشق به خود را خالص ترین نوع عشق می داند؛ همه ما عشق به خود را جزء خیرهایی می دانیم که همواره مهمشان می شماریم. عشق چهار خصوصیت ضروری دارد: اول، ارتباطی بی غرضانه است برای بهروزی معشوق؛ دوم، عشق شخصی است و نمی توان برای آن جایگزینی گذاشت؛ سوم، علایق عاشق همان علایق معشوق است؛ و چهارم، عشق ورزیدن مستلزم الزاماتی برای اراده است و انتخاب معشوق در اختیار ما نیست. ما با عشق همیشه در پی هدف نهایی، هدفی که تنها به خاطر خودش برای ما ارزش دارد یعنی دارای ارزش ذاتی است، خواهیم بود و به همین دلیل می دانیم باید در چه مسیری قدم برداریم و در پی کدام یک از خواست ها و امیال خود باشیم. پس دچار آشفتگی روانی نخواهیم شد و در وجود خود احساس آزادی می کنیم. در مقاله حاضر مفهوم و اهمیت و خصوصیات عشق از دیدگاه هری فرانکفورت بررسی می شود؛ اگرچه این مقاله بیشتر جنبه توصیفی و گزارشی دارد؛ در جمع بندی پایانی نکته ای انتقادی هم درباره دیدگاه فرانکفورت مطرح می شود.

یکی از عناصر بسیار مهم در تفکر ویتگنشتاین « دیدِ کلی » (Übersicht)است. این مفهوم در روش فلسفیِ ویتگنشتاین به اصطلاح متأخر اهمیتی خاص می یابد و همراه با مفاهیمی دیگر، روش بدیع ،« دیدِ کلی » او را شکل می دهد. در مقاله ی حاضر قرار است با گزارش سخنان ویتگنشتاین درباره ی این رکنِ روشِ فلسفی او معرفی شود و اهمیت آن در فلسفه ورزی مطلوب ویتگنشتاین روشن گردد.

رابرت مری هیو آدامز کوشش می‌کند با ارائۀ تقریری جدید از نظریۀ امر الهی از آن دفاع کند. وی بیان می‌کند که نه خوبی اخلاقی بلکه فقط الزام اخلاقی را می‌توان از طریق امر الهی توضیح داد. وی ابتدا با روش معناشناختی تحلیلی از معنای الزام اخلاقی به دست می‌دهد، سپس می‌کوشد با تعیین بهترین نامزدی که می‌تواند نقش معناشناختی الزام را ایفا کند ماهیت الزام اخلاقی را دریابد. از نظر آدامز مهم‌ترین نقشی که از تحلیل معنایی الزام اخلاقی به دست می‌آید ویژگی میان‌فردی آن است. اوامر خداوند به سبب ویژگی‌هایی نظیر گناهکاری فرد در صورت نقض آنها و نیز عینیت آن اوامر بهترین نامزدی است که می‌تواند این نقش را به خوبی ایفا کند. وی با الهام از نظریۀ کریپکی‌ـ‌پاتنم بیان می‌کند رابطۀ میان امر خداوند و درستی/نادرستی عمل شبیه رابطۀ آب و H2O است. بنابراین نادرستی اخلاقی با مخالفت با اوامر خداوند خیرخواه و مهربان اینهمان است و به همین دلیل دارای ضرورت متافیزیکی است. برای دفاع از رأی آدامز شایسته است «دیگری» بر گفتگوی فرد با خویشتن نیز دلالت کند و مراد از دیگری فقط فرد دیگر نباشد: دیگری خود فرد را نیز در بر می‌گیرد.