جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این تحقسق سعی شده است تا اندیشه ی سیاسی علامه طهرانی از سه منظر فلسفه سیاسی، فقه سیاسی، اخلاق سیاسی واکاوی شود. اندیشه سیاسی علامه طهرانی در این سه بخش به شدت متاثر از عرفان شیعی است به طوری که وی قائل به ولایت فقیهی است که تمام اسفار اربعه ی خود را به پایان رسانده و انسان بالفعل شده است. نگاه عرفانی علامه طهرانی به سیاست و سیاست ورزی باعث شده تا چنین نتیجه بگیرد که مهمترین نقش حاکمان ترتبیت انسانها است. لذا در قاموس فکری او، سیاست ورزی، چیزی شبیه سلوک عملی و تربیت عارفانه ی مردم است. حاکم در اندیشه سیاسی علامه طهرانی نقش استاد در سیر و سلوک را دارد. وی بر همین اساس، نقش چندانی برای مردم در ساختار قدرت نمی بیند.

در ضرورت و اهمیت حضور اخلاق در جامعه، جای تردید نیست. امام خمینی (ره) که خود تاسیس و اداره جمهوری اسلامی ایران را بر عهده داشت، سیاستمداری مهذب و صاحب نظری صائب در حوزه های گوناگون و از جمله اخلاق است. ایشان معتقد است تمامی احکام اخلاقی اسلام، سیاسی است، لذا در اثر حاضر تلاش شده تا مباحث اخلاقی امام خمینی (ره) به صورت یک سیستم و به شکلی جامع با روشی توصیفی تحلیلی و با استفاده از چهارچوب نظری متخذ از آثار ایشان تبیین شود. به نظر می رسد اخلاق سیاسی امام خمینی (ره) مبتنی بر راهبرد برادری است. برای تحقق، تثبیت و گسترش برادری در جامعه آراسته شدن به فضایل و پیراسته شدن از رذایل لازم است. امام خمینی (ره) بر این باور است که تمامی انسان ها دارای دو فطرت هستند فطرتی اصلی که عاشق کمال مطلق است و فطرتی تبعی که از نقص تنفر دارد. پیوند برادری که با آراسته شدن به فضایل اخلاقی که خواسته فطرت اصلی انسان است، تقویت می شود و باعث می شود که جامعه چون پیکری واحد درآید للله حرکت کند و نه للنفس، در این صورت است که جامعه، مدینه فاضله و مقرب خدا خواهد شد. به این ترتیب مقاله حاضر درصدد است مبنای این سیستم اخلاقی که سیاست، ذاتی آن است، راهکاری برای حل معضلات و مشکلات فردی، خانوادگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در سطوح ملی، منطقه ای و جهانی ارائه دهد.

موضوع اصلی رساله حاضر، به جریان شناسی تفاسیر و برداشت های سیاسی از قرآن کریم در انقلاب اسلامی پرداخته است. هدف این پژوهش، صورتبندی، شناسایی و آشنایی روشمند با تفاسیر و برداشت های قرآنی جریان های دخیل و تاثیر گذار در انقلاب اسلامی است که به منظور غنی تر کردن ادبیات پژوهش، شناسایی آسیب ها، ضعف ها، ظرفیت ها و قوت نظریات آنان، صورت پذیرفته است.(هدف) چیستی، چرایی و چگونگی تفاسیر و برداشت های سیاسی جریان های مختلف از قرآن کریم در انقلاب اسلامی به عنوان مهمترین سوال اصلی این پژوهش مطرح می شوند. (سوال) روش این پژوهش توصیفی-تحلیلی و در تحلیل چگونگی تفسیر سیاسی از قرآن، نقش متن معتبر (آیات قرآن) و زمینه های سیاسی، اجتماعی و فکری در پدید آمدن تفاسیر و برداشت های سیاسی از قرآن، نقش داشته است.(روش) جریان های اصلی تفاسیر و برداشت های سیاسی از قرآن عبارتند از : یک. جریان روایت محور متاثر از اخباری گری، در رویکرد افراطی این جریان (انجمن حجتیه) برداشت یا تفسیر سیاسی قرآن، نفی شده است. در رویکرد اعتدالی این جریان (مکتب تفکیک) تفسیر سیاسی از قرآن وجود دارد. دو. جریان قرآن بسنده ها، در برداشت های سیاسی این جریان، تنها منبع معتبر حکومت، مدیریت و سیاست جامعه فقط و فقط از قرآن قابل استخراج بوده و سایر منابع مورد نقد قرار می گیرد. سه. جریان اجتهادی- اصولی، این جریان، با ویژگی هایی نظیر عقل گرایی، تاثیر عنصر اجتهاد و استفاده از روایات و توجه به مسائل جدید، توجه به ویژگی های صدوری و دلالی قرآن، به کارگیری رویکرد عرفانی و فلسفی، به تفاسیر سیاسی مباحثی نظیر انقلاب، حکومت، مدیریت و سرپرستی جامعه، عدالت، آزادی و...از قرآن،پرداخته اند. این جریان، با رویکردی حداکثری، قرآن و دین را ناظر به تمام زوایای زندگی انسان می داند. چهار. جریان های التقاطی که دارای دو نوع نگرش نسبت به قرآن بودند: الف. برداشت های کارکردگرایانه و سوسیالیستی از قرآن، نگرشی که اسلام و قرآن را به عنوان ابزار و یک متن انقلابی(مارکسیستی-سوسیالیستی) تاویل و تفسیر می کرد. ب. نگرش های متاثر از معرفت شناسی غربی، تحت تاثیر مفاهیم لیبرالیستی، که بیشتر بر رویکردهای تجربی، اگزیستانسیالیستی، هرمنوتیکی و نسبی انگارانه پایه ریزی شده اند. و نگاهی حداقلی را نسبت به قرآن دارند. به نظر می رسد بسیاری از تفاسیر و برداشت های سیاسی از قرآن با توجه به ویژگی ها و زمینه های اجتماعی-سیاسی و فکری نتوانسته اند فارغ از گفتمان های زمانه طرح و عرضه شوند و نتوانستند گفتمان جدیدی عرضه نمایند. مگر جریان هایی نظیر اجتهادی-اصولی که فارغ از نظریات و گفتمان های غربی، از اصالت و جامعیت برخوردار بوده و ظرفیت و توانایی بالقوه و بالفعلی برای ارائه نظریات تفسیری در زمینه های سیاسی و اجتماعی از قرآن را دارا می باشد.(یافته)

روابط میان اسلام وجهان غرب همواره از فراز و فرود‌های زیادی بر خوردار بوده است. از این رو، پرسش اساسی رساله این است که چه راهکارهایی را می‌توان برای تقویت روابط مسالمت آمیز با غرب وکاهش اسلام هراسی ارایه داد.فرضییه پیشنهادی مورد آزمون وبررسی این است که : جمهوری اسلامی ایران می‌تواند از طریق راهکارهای فرهنگی همچون دیپلماسی فرهنگی مانند گفتگوی میان فرهنگ‌ها و ادیان و تصویرسازی واقع بینانه و همچنین راهکارهای سیاسی و دیپلماسی رسمی و عمومی مانندتنش زدایی به تقویت روابط واقع بینانه و مسالمت آمیز جمهوری اسلامی ایران با جهان غرب به ویژه روشن‌گری مردم مغرب زمین کمک نماید و از تشدید روابط تعارض آمیز(خصومت آمیز) و اسلام هراسی بکاهد. برای مواجهه صحیح با موضوع فوق، در پژوهش حاضر سعی گردیده است از طریق ارایه یک روش در قالب «آینده پژوهی» و با توجه به ارزش‌های بنیادین در اسلام، آموزه‌های دینی و اسناد بالادستی در جمهوری اسلامی ایران و با بهره گیری از روند‌ها و پیش ران‌هایی که حکایت از پیشینه تاریخی روابط میان اسلام و غرب داشته وعوامل شکل دهنده‌ی وضع موجود این روابط را بیان می‌دارد، چشم‌اندازی را ترسیم کند که موجبات کاهش هراس از اسلام و حرکت به سوی کاهش تنش میان اسلام وغرب و گسترش بستر-های هم زیستی مسالمت آمیز گردد.با توجه به روش مزبور،نتایج به دست آمده از اسلام هراسی را می توان در موارد ذیل بیان داشت: اسلام دین شمشیر و خشونت است، آموزه های دینی اسلام خطراتی برای جامعه بشری دارد، اسلام دین تن آسا و ارضاءغرایز حیوانی انسان است، آیات قران کلام وحی نیست، پیامبر اسلام مخالف حضرت مسیح و ادیان گذشته می باشد و یاران پیامبر برای رسیدن به منافعخویش هر اقدامی را مباح می دانند. برای تقویت روابط مسالمت آمیز با غرب وکاهش اسلام هراسی،دو راهکار سیاسی و فرهنگی ارایه گردیده است. راهکار سیاسی بر اساس دیپلماسی عمومی و نقشی که به خود اختصاص داده است بهره گرقته می شود تا از طریق آن بتوان در ترسیم چهره واقعی از اسلام برای جهان غرب استفاده کرد. راهکار فرهنگی کهدیپلماسی فرهنگی بر آن تاکید دارد استفاده از آموزه های فرهنگی غنی اسلام و جمهوری اسلامی ایران در مواجهه با اسلام هراسی غرب است که با آن می توان به شرایط مطلوب در روابط جهان اسلام و غرب رسید.واژگان کلیدی : اسلام هراسی،جمهوری اسلامی ایران، آینده پژوهی، نقشه راه، دیپلماسی عمومی و دیپلماسی فرهنگی

سلطه ی استعمار، شکاف های درون دینی در شبه قاره هند، بحران هایی مانند ردیه های علمی بر اندیشه ی شیعی و تأثیر پذیری منفی حکومت شیعی، از معضلات زمانه ی "میر حامد حسین" است. این تهدیدات مبانی شیعه را در بعد اندیشه و رفتار سیاسی آن زمان مورد هجمه قرار می دهد. او از عالمان شیعی است که به تبیین کلامی-سیاسی از نظام سیاسی امامت پرداخته است. رویکرد اصلاحی در حوزه ی اندیشه بر "رد انگاره های خلافت" و "تأثیر استعمار بر اندیشه ی امامت"، نقطه ی تمرکز وی بوده است. روش وی در زمینه ی کلام سیاسی در "عبقات الأنوار" در بررسی مسایل امامت و خلافت، روش استنتاج عقلی و نقلی از روایات و تحلیل محتواست. میرحامد حسین علی رغم بهره مندی از فضای مناسب حکومتی، در ارتباط با حکومت زمانه عزلت گزید؛ اما در برابر استعمار، با اتکا بر تولیدات داخلی و در ارتباط با دیگر مذاهب اسلامی، با اتخاذ وحدت عملکردی، به رفتار سیاسی خود چهره ی ویژه ای بخشید. بررسی "اقدامات کلامی-سیاسی وی در پاسخ به بحران های معرفتی جامعه ی دینی" و "تبیین نظام سیاسی امامت" موضوع این نوشته بوده و مسأله ی اصلی ما در نوشتار حاضر، تحلیل شکل گیری مبانی اندیشه ی سیاسی و استخراج آرای سیاسی از آثار

عده‌ای بر این باورند که سیره سیاسی معصومین، متناقض بوده و بین آرمان‌گرایی و واقع‌گرایی در نوسان است. چرا که در سیره ایشان، مواردی دیده می‌شود که به هیچ وجه حاضر به نادیده گرفتن ایده‌آلها، ارزشها، احکام و قوانین شریعت نبوده‌اند به طوری که گاهی به قیمت تضعیف قدرت و حکومت، تمام می‌شد. و از طرف دیگر نمونه‌هایی یافت می‌شود که ایشان به خاطر حفظ حکومت، موجودیت و اقتدار امت اسلامی، از ایده آلها، چشم پوشیده و انعطاف به خرج داده‌اند. اما مدعای ما آن است که سیره معصومین دوگانه نبوده بلکه تابع فرمول و ضابطه‌ای ثابت می‌باشد. و تلاش ما در این رساله این است که با روش فقهی- اصولی، ضابطه حاکم بر رفتار ایشان را استخراج و تبیین نماییم به گونه‌ای که هم رفتارهای به ظاهر واقع گرایانه و هم رفتارهای آرمان‌گرایانه ائمه اطهار طبق آن ضابطه، قابل تحلیل باشد. به این منظور، ابتدا طبق ضوابط شناخته شده‌ی فقهی- اصولی به طراحی چارچوبی نظری پرداخته و سپس تلاش می‌کنیم به روش استنادی، تک تک نمونه‌های آرمان‌گرایی و واقع گراییِ موجود در سیره ائمه اطهار را بر آن چارچوب تطبیق دهیم. که اگر موفق به ارائه و دفاع از این چارچوب شویم، به ضابطه‌ای قابل اعتماد دست یافته‌ایم که می‌تواند الگویی مناسب در رفتار سیاسی و حکومتی ما بوده و می‌توانیم از آن در سیاستگذاری حکومتی استفاده نماییم.

چکیده: ازآنجاکه جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر ارزش های اسلامی است، قوانین حکومتی باید بر اساس ضوابط شرعی و بر مبنای سیره معصومان علیهم السلام تدوین شوند. یکی از منابع اصلی برای الگوبرداری، سیره حکومتی امیر مؤمنان علیه السلام می باشد، مطالعه سیره حکومتی ایشان، نشان می دهد که حضرت به هیچ وجه حاضر به نادیده گرفتن ایده آل ها، احکام و قوانین شریعت نبوده اند، حتی اگر منجر به تضعیف قدرت و حکومت شود. اما تتبع در ابواب فقهی مثل «باب تزاحم» یا «احکام ثانویه»، نشان می دهد که طبق ضوابط شناخته شدة فقهی، گاهی برای حفظ حکومت، ترک یک حکم شرعی، مجاز، قلمداد می شود. با توجه به این نکته، رفتار آرمانی امیر مؤمنان علیه السلام، با ضوابط فقهی چگونه قابل توجیه است. هدف این مقاله، این است که با بررسی تک تک این نمونه ها نشان دهد که رفتارهای حضرت تعارضی با ضوابط فقهی نداشته و بر همان اساس، قابل تحلیل می باشد.

«اعتماد سیاسی» به رابطة دولت و مردم می‌پردازد. در ایران، اعتماد سیاسی از اوایل انقلاب تاکنون سیر نزولی داشته است. این مقاله معتقد است: در فقه سیاسی، قواعدی وجود دارد که می‌توان از دل آن‌ها راه‌کارهایی را برای افزایش اعتماد سیاسی استخراج کرد که عبارتند از: مساوات، شورا، عدالت، حفظ نظام، تألیف قلوب، تعاون، وفای به عقود، احسان و درء. عوامل مؤثر بر افزایش اعتماد سیاسی به دو دستة «اعتماد مرتبط با دولت» و «اعتماد مرتبط با مردم و جامعه» تقسیم می‌شود. در دستة اول، راهبردهایی ارائه شده که مخاطب آن نظام سیاسی و مسئولان آن است که عبارتند از: ارتباط مسئولان با مردم، ارائة خدمات رفاهی، تخفیف مشقّات زندگی مردم، وادار نکردن مردم به آنچه بر عهدة آنان نیست، پرهیز از وعده‌های دروغین به مردم، برطرف کردن سوء‌ظن مردم نسبت به عملکرد حاکمان، استقرار عدالت در میان مردم و شایسته‌سالاری. در بخش اعتماد سیاسی شهروندان، دو دسته راهبرد ایجابی و سلبی پیشنهاد شده که راهبردهای ایجابی عبارتند از: امر به معروف و نهی از منکر، برادری، امانت‌داری و وفای به عهد. راهبردهای سلبی هم عبارتند از: پرهیز از دروغ، کینه‌ورزی، نیرنگ، سخن‌چینی، غیبت، و غش با مسلمانان.

اندیشه حاکمیت یکی از بنیادین ترین مسائل و مباحثی است که انسان از زمانی که مـفهوم اجتماع را درک و برای ایجاد آن تلاش کرد، با آن درگیر بوده است. حاکمیت، قدرت برتر فرمان دهی یا امکان اعمال اراده ای فوق اراده های دیگر می باشد. اندیشه سیاسی دینی با سوالات فراوانی رو به روست و نیاز به تبیین و پاسخگویی با تکیه بر منابع اولیهدینی را می طلبد. در این تحقیق تلاش شده است به چگونگی طرح موضوع حاکمیت در قرآن کریم پرداخته گردد. قرآن کریم با پرداختن به موضوع حاکمیت، مباحث گوناگونی را در این زمینه مطرح نموده است که قابلیت استنباط دارد و در این جهت تفاسیر قرآن کریم بهترین کمک را می تواند در بسط این مسئله نماید، از جمله تفسیرگرانسنگ المیزان فی تفسیر القرآن الکریم که در این تحقیق بر آن تاکید گردیده است.البته ما به دنبال لفظ و واژه «حاکمیت» در قرآن کریمنباید باشیم و جست و جو و نتیجه‏گیری خودمان را مبتنی بر این واژه نماییم. مسلما این روش تحقیق و پـژوهش نمی تواند روش مـقبول و پسندیده خـاصه در ارتباط بـا قرآن کریم بـاشد؛ زیـرا بسیاری از مـوضوعات مـسلم و قطعی درقرآن کریم وجود دارد که بـه لفظ مرسوم امروزی آنها اشاره نشده است. با توجه به مباحث مطرح شده در قرآن کریم، تمام ارکان حیات اجتماعی و سیاسی جامعه اسلامی بر اساس «حاکمیت و ولایت تشریعی الهی» استحکام بخشیده می شود. و در آن از دو نوع حاکـمیت سخن به میان آمده است: حاکمیت الهی مبتنی بر پذیرش ولایت تشریعی الهی و حاکـمیت غیر الهی یا طاغوتی مبتنی بر انکار ولایت تشریعی الهی، کـه هر کدام از آن ها نیز از منشاء، انواع، اهداف و شاخصه های گوناگون خاص خود برخوردار هستند که پژوهش و تحقیقحاضربر اساس روش توصیفی - تحلیلی بااستفاده از چارچوب الگوی علل اربعه (علت مادی، علت صوری، علت فاعلی، علت غائی) به این امر مهم پرداخته است. البته لازم به ذکر است اگرچه حاکمیت، مفهوم اعتباری و انتزاعی است و علل اربعه‌ای که فلاسفه نام برده‌اند به توضیح پـدیده‌های مادی مربـوط می‌گردد، امـا با قدری تـسامح می‌تـوان درتحلیل مـوضوعات مـفهومی ازجمله مـوضوعاین پژوهش شبیه سازی نموده و از این الگوکمک گرفت.