جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دوتچو ترومبادوری در اواخر ۱۹۷۸ سلسله‌گفت‌و‌گو‌هایی را با فوکو در باب مسئله‌ی قدرت که دل‌مشغولی آن دوره‌ی فوکو بود انجام داده بود، لیکن بعد از چند سال او نظرش را درباره‌ی هدفِ سراسری فعالیت‌هایش عوض کرده بود؛ او با امتناع ذاتی‌اش از این‌که در یک نوع تفکر محبوس شود، ‌بار دیگر تلاش برای نظام‌مند کردنِ اندیشه‌اش را به چالش کشید. درست همان موقع که ما شروع کرده بودیم به باور این‌که می‌توانیم پروژه‌ی او را با ا‌صطلاح‌هایی مانند «قدرت / دانش» یا «خرده‌فیزیک قدرت» دریابیم، او بار دیگر از حیرت‌زده کردن ما با نفیِ باور سابق خودش که موضوع راستینِ کارش قدرت است (که قویاً در پایان گفت‌وگو‌ی پنجم این کتاب بیان می‌شود) آشکارا خشنود بود؛ در عوض، همان‌طور که در پایان کار خود نتیجه گرفت، هدف واقعی‌اش همیشه «خلق تاریخی از شیوه‌های متفاوتی بوده است که از طریق آن‌ها انسان‌ها در فرهنگ‌‌های ما به سوژه بدل می‌شوند». لیکن این توصیف گمراه‌کننده است: فوکو هرگز از نشان دادنِ این‌که چگونه تاریخ سوژه شدن از تاریخ انقیاد جدایی‌ناپذیر است، دست برنداشت. اگرچه در جلدهای نهاییِ تاریخ جنسیت به نظر می‌رسد که زمینه‌ی کارش را تغییر چشم‌گیری می‌دهد (همان‌طور که در فصل‌های آغازین کاربرد لذت توضیح می‌دهد)، زمانی که به معضلِ تکنیک‌های نفس در عالم یونانی رومی و وارثانش بازمی‌گردد، مسئله‌ی قدرت همچنان با دغدغه‌ی آخرینش درباره‌ی اخلاق مرتبط باقی می‌ماند. اما در این سلسله‌مصاحبه‌ها از سال ۱۹۷۸، نشانه‌هایی از جهت‌های فکری بعدیِ فوکو پیدا می‌شود (گرچه اشاراتی به نظریه‌ی «حکومتمندی» می‌کند)، پس این گفت‌و‌گوها گامی را در جهت درک تفکر فوکو طی سال‌های آخر دهه‌ی ۱۹۷۰ در اختیار می‌گذارد. تا جایی که من می‌دانم، این گفت‌و‌گوها بلندترین مجموعه‌‌ی پیوسته‌ی مصاحبه‌های چاپ‌شده با یک مصاحبه‌کننده است. به این ترتیب، گستره‌ی موضوعات و غنای‌ جزئیات، این بحث‌ها را شاید به بهترین منبع یگانه برای فهم نظرات فوکو از کارش در آن زمان تبدیل می‌کند.

این کتاب ترجمه سخنرانی «میشل فوکو» است که در سال 1979 زیر عنوان «سلسله درس گفتارهای تنر در باب ارزش‌های انسانی» در دانشگاه «استنفورد» ایراد شده است. این سخنرانی نشان‌دهنده دغدغه فوکو در موضوع «قدرت» و «سوبژکتیوتیه» است. وی این دیدگاه عموما پذیرفته‌شده را که براساس آن این دو همواره دو قطب متضاد هم هستند را در این سخنرانی به چالش می‌کشد.

کتاب حاضر، متن سخنرانی‌ «میشل فوکو» استاد فلسفه در فرانسه است در «کارتیه لاتن» در پاریس که روز 2 دسامبر 1970 ایراد گردیده است. این کتاب به‌روشنی نشان می‌دهد که مبحث فوکو درزمینه‌ دیسکور (گفتمان) فقط بحثی است درزمینه‌ زبان، سخن و گفتار به معنای موجود کلمه برای نشان دادن کارکرد شکل‌دهنده، قالب‌ساز و تقسیم آفرین گفتار، به‌عنوان یکی از زمینه‌های بروز تحقق پدیده‌ای است جدید و بی‌سابقه و نه کارکرد تقسیم آفرین و قالب دهنده‌ی قدرت در این زمینه امری است که تازگی داشته باشد؛ زبان و گفتار و کارکرد تقسیم آفرین و قالب دهنده‌ آن‌ها برخلاف تصور بعضی از ما، حاصل کوشش عظیم ذهن اروپایی در 150 سال اخیر نیست و از آمیزش دستاوردهای فلسفه‌ی تاریخ، جامعه‌شناسی، روان‌شناسی و زبان‌شناسی در ذهن چند تن از درخشان‌ترین فیلسوفان و خبرگان علوم انسانی مدرن هم برنخاسته است.

کتاب حاضر، مجموعة درس گفتارهای «میشل فوکو» دربارة جنگ، قدرت و علوم سیاسی از منظر فلسفه طی سال 1976م. در «کلژ دوفرانس» است. «فوکو» در این دورة تدریس، به طور خاص برنامه‌ای برای نوعی تبارشناسی مناسبات دانش قدرت طراحی کرده و ضمن آن به وضعیت جهان معاصر توجّه نموده است. از جمله مباحث مطرح شده در درس گفتارهای وی می‌توان به این موارد اشاره کرد: توضیح دربارة دانش مبارزه‌ها، تبارشناسی‌ها و گفتمان علمی؛ استفاده از قدرت برای سرکوب و جنگ؛ شرح ارتباط میان جنگ و قدرت؛ بررسی نظریة حاکمیت؛ تحلیل گفتمان مبارزة نژادی و نسخه‌های آن؛ تشریح تاریخ تولّد و تحوّل نژادگرایی؛ بحثی دربارة ملّت و ملّت‌ها؛ ریشه‌یابی فئودالیسم؛ بررسی نظریة انضباطی‌سازی دانش‌ها؛ چگونگی تعمیم تاکتیکی دانش تاریخی؛ چرایی بازفعال شدن گفتمان تاریخی طی دورة انقلاب؛ تشریح گستره‌های کاربست زیست قدرت و تحلیل نازیسم و سوسیالیسم. مشخّصة کتاب، سنجش تاریخی براساس حقیقت، قدرت و اخلاق، تاریخ داده‌های دهه‌های هفتاد و هشتاد قرن بیستم و ارائة رژیم گفتمانی ویژه‌ای در درون مجموعة «فعّالیت‌های فلسفی» فوکو است. این مباحث تعامل ظرفیت میان فضل و تبحّر اندیشمندانه، تعهّد شخصی و پرداختن به رخ‌دادهای کنونی را می‌نمایاند.

زیست قدرت فوکویی عبارت است از سیطره قدرت بر زندگی. مقصود از زیست قدرت، دست یابی قدرت به انسان به منزله موجودی زنده است، به طوری که امر زیستی زیر کنترل دولت قرار گرفته، و دست کم، گرایشی به کنترل دولتی امر زیستی به وجود آمده است.

در این کتاب یکی از تاثیرگذارترین متفکران سالهای اخیر ما را فرا می خواند که به صورت انتقادی در رخدادهای تاریخی خاص نظر کنیم تا لایه های جدید از دلالت را کشف کنیم.