جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ارغنون 6/5 چاپ سوم: این کتاب به صورت مقالاتی در فصلنامه ارغنون شماره 5 و 6، سال 1374ش. منتشر گردیده است‌.

این کتاب پژوهشی هست پیرامون سیر تحولات اندیشه های فلسفه اسلامی و به عبارت دیگر فلسفه در جهان اسلام ، که تنها به نقل وقایع فلسفی اکتفا نکرده است ، بلکه ضمن تحلیل گام به گام حرکت اندیشه های فلسفی به دیدگاهها و حوزه های مورد مطالعه اندیشمندان پیشین توجه شده است . مولف از حدِ یک مورخ صرف فراتر رفته و در کنار بازگویی وقایع به چرایی و تحلیل آنها نیز دست یازیده و به همین خاطر کتاب حاضر ، به منبع خوبی برای شناخت فلسفه در ایران و اسلام بدل گردیده است . همچنین نوسان ( رکود بالندگی فلسفه در زمان امویان و رشد آن در زمان عباسیان ) و علت توجه مسلمانان (پاسخگویی از مخالفان) به فلسفه یونان ، در مقدمه مطرح شده و همچنین زمان آغاز بحثهای اعتقادی از قرن اول اسلام و اولین مسئله ها عدل خداوند و اختیار و قدر و اولین نویسنده فلسفه یعقوب کندی معرفی شده است . در این نوشته از ترجمه و ورود متون یونانی به حوزه اسلام و فعالیتهای اندیشمندان و بعضی خلفا مانند منصور عباسی و بعضی دیگر از قدرتمندان چون مامون (در رشد اندیشه سیاسی و فلسفی) مطالبی مطرح شده است.

قرآن مجید اعتقادنامة اسلام آورندگان و آخرین کتاب آسمانی است که راه های هدایت را از زبان خالق یکتا تبیین نموده و با شیوه ای منحصر به فرد آنها را به سوی سعادت ابدی، راهنمایی نموده است. اصول اصلی اعتقادی در همة ادیان الهی، اعتقاد به مبدأ ودر پی آن اعتقاد به معاد است که از سویی اصل و اساس ایجاد انسان و از سوی دیگر، منتها و بازگشت وی را، روشن می نماید. علاوه بر کتب آسمانی، اندیشمندان خداگرا و فیلسوفان و متکلمان الهی برای تصحیح اعتقادات بشریت نسبت به دو اصل یاد شده از راههای گوناگون عقلی فلسفی به اثبات مبدأ و معاد پرداخته اند. در جستجوی آن بودیم تا بدانیم: رویکرد قرآن برای دعوت به نظام صحیح اعتقادی چگونه است و از چه راه هایی برای دعوت به سوی خدا و معاد بهره جسته است. آیا طریق عقلی فلسفی محض در اثبات مبدأ، با روش قرآن مطابق است و نیز آیا راه های دعوت قرآنی همچون بسیاری از طرق عقلی فلسفی دچار پیچیدگی و غموض است؟ تفاوت رویکرد قرآنی که شامل هدایت عامة مردم است با روش های فلسفی کلامی که مخصوص خواص و بخشی از عقلای جامعه است، در چه می باشد؟ راز این مهم را چنین دریافتیم که: دیدگاه قرآن در دعوت به توحید بر مبنای فطرت بوده و اصلی ترین طریق شناخت خدا، رجوع به فطرت پاک انسانی، معرفی شده است که این ریق گرچه در میان فلاسفه و متکلمان نیز مطرح گردیده، ولی هرگز به مثابة اصلی ترین راه در نظر گرفته نشده است و راه های عقلی، راه های اصلی تر به شمار آمده اند. البته قرآن مجید راه شناخت آیاتی با استفاده از ابزار گوش و چشم را عام ترین روش هدایت برای همة افراد جامعه معرفی نموده و سپس تفکر عقلی در آیات را با چاشنی ادلة عقلی کلامی، مزین نموده است. در موضوع اثبات معاد نیز قرآن از راه های عقلی برای اثبات معاد (معاد هست) استفاده ننموده است، بلکه از طریق اخبار مخبر صادق یا همان برهان نقلی از جانب پیامبر(ص) که پیام رسان خدای متعال است، به اثبات معاد پرداخته است. البته براهین متعددی برای ضرورت وجود قیامت (معاد باید باشد) در قرآن اقامه شده است، همچنین خدای متعال در آیات بسیاری از قرآن به رفع استبعاد منکران ازوجود قیامت پرداخته و از راه های مختلفی، امکان معاد (معاد می تواند باشد) را به اثبات رسانده است.

تاریخ فلسفه اثر فردریک کاپلستون یکی از برجسته‌ترین آثار کلاسیک در زمینه تاریخ فلسفه‌است که در نه جلد به نگارش درآمده‌است. ترجمه به فارسی: این مجموعه توسط گروهی از مترجمان از جمله سیدجلال‌الدین مجتبوی، عبدالحسین آذرنگ، اسماعیل سعادت، داریوش آشوری، غلامرضا اعوانی، ابراهیم دادجو، بهاءالدین خرمشاهی و امیرجلال‌الدین اعلم به فارسی ترجمه شده‌است. جلد اول این مجموعه (یونان و روم) توسط سید جلال الدّین مجتبوی، جلد دوم (تاریخ فلسفه قرون وسطی- آگوستینوس تا اسکوتوس) توسط محمد ابراهیم دادجو، جلد سوم (تاریخ فلسفه قرون وسطی - اکام تا سوآرز) توسط محمد ابراهیم دادجو، جلد چهارم (از دکارت تا لایب نیتس) توسط غلامرضا اعوانی، جلد پنجم (فیلسوفان انگلیسی از هابز تا هیوم) توسط امیرجلال‌الدین اعلم، جلد ششم (از ولف تا کانت) توسط اسماعیل سعادت و منوچهر بزرگمهر، جلد هفتم (از فیشه تا نیچه) توسط داریوش آشوری، جلد هشتم (از بنتام تا راسل) توسط بهاءالدین خرمشاهی و جلد نهم (از من دوبیران تا سارتر) توسط عبدالحسین آذرنگ و سیدمحمود یوسف ثانی ترجمه و منتشر شده‌اند. شروع کار ترجمه تاریخ فلسفه کاپلستون به موسسه فرانکلین قبل از انقلاب باز می گردد و بعد از انقلاب انتشارات سروش و انتشارات آموزش انقلاب اسلامی متولی ترجمه و نشر این اثر برآمدند. این مجموعه نه جلد دارد که توسط مترجمان حاذقی ترجمه شده اند. مجموعه ٩ جلدى "تاریخ فلسفه کاپلستون" در کشور ما هم مرجع درسى دانشجویان فلسفه، و هم مرجع تدریس بسیارى از استادان آنها از دوره لیسانس تا دکترا است. جلد نخست این مجموعه در سال ١٣٦٢ با ترجمه سید جلال الدین مجتبوى روانه بازار شد و جلد نهم آن سال 85 پس از گذشت ٢٣ سال با ترجمه عبدالحسین آذرنگ و سید محمود یوسف ثانی توسط شرکت انتشارات علمی و فرهنگی و چاپ و منتشر شد. جلد اول این مجموعه (یونان و روم) توسط سید جلال ‌الدّین مجتبوى، جلد دوم (تاریخ فلسفه قرون وسطی- آگوستینوس تا اسکوتوس) توسط محمد ابراهیم دادجو، جلد سوم ( تاریخ فلسفه قرون وسطی - اکام تا سوآرز) توسط محمد ابراهیم دادجو ( به زودی منتشر می شود)، جلد چهارم (از دکارت تا لایب نیتس) توسط غلامرضا اعوانی، جلد پنجم (فیلسوفان انگلیسى از هابز تا هیوم) توسط امیرجلال‌الدین اعلم، جلد ششم (از ولف تا کانت) توسط اسماعیل سعادت و منوچهر بزرگمهر، جلد هفتم (از فیشه تا نیچه) توسط داریوش آشورى، جلد هشتم (از بنتام تا راسل) توسط بهاءالدین خرمشاهی و جلد نهم (از مندوبیران تا سارتر) توسط عبدالحسین آذرنگ و سیدمحمود یوسف‌ثانی ترجمه و منتشر شده اند. کاپلستون در جلد دوم که در آن به فلسفه قرون وسطى پرداخته است گرچه قرار نیست تاریخ فلسفه اسلام را بنویسد اما با وجود این در چند صفحه اى که در خصوص فلسفه در جهان اسلام نوشته بسیار بیطرفانه و خوش ساخت عمل کرده و هدفش این بوده که بگوید این فلسفه به قرون وسطى منتقل شده است. بنابراین به رغم این که تخصصى در فلسفه اسلامى ندارد اما روح این فلسفه را کم وبیش درک کرده است. تاریخ فلسفه کاپلستون طی سالهای 1944 تا 1974 نوشته شده است. کاپلستون خود اذعان مى‌کند که هدفش از نگارش این اثر در اختیار نهادن یک کتاب درسى براى دانشجویان حوزه‌هاى علمى کاتولیک بوده است و تمام اثر او نیز به صحه واتیکان ‌رسیده و از حیث دینى نیز کاملاً تایید شده است. از سوى دیگر چون کاپلستون در دانشگاه تدریس مى‌کند قصدش نگارش یک کتاب دینى نبوده است. کاپلستون گرچه معتقد است که هیچ نگارشى بدون طرفدارى نیست و هرکسى دست به نگارشى مى‌زند، هدف و نظرى در ذهن دارد که آشکار و پنهان آن را در آثارش نشان مى دهد. با اینکه او یک کاتولیک معتقد و مومن و به یک نظام خاص فلسفى به نام نظام سنت توماس معتقد است اما چنان آراى فلاسفه را بیان و از آنها انتقاد مى‌کند که خواننده خود تصمیم مى‌گیرد که حق با کیست. ضمن آنکه در وهله نخست هدف او از نگارش این اثر بیان عقاید فلاسفه است و نه رد آراى آنها.