جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ساختار چینش آیات در سوره‌های قرآن، از دغدغه‌های قرآن شناسان بوده است. این مسئله در نگاه کلامی با تعابیر توقیفی - اجتهادی و ازنظر تاریخی با تعابیر اصالت (صیانت) - تحریف و از نگاه زیبایی شناسی به تعبیر تناسب / عدم تناسب آیات بررسی شده است. در دهه اخیر، این مسئله با رویکرد مطالعات متن‌شناسی دنبال شده است. در این میان، یکی از دست‌آوردهای مطالعات متن‌شناسی تاریخی، بلاغت سامی است که سبک کهن در تألیف متون بر پایۀ تقارن است. مطابق بلاغت سامی، متون براساس مجموعه‌ای پیچیده از تقارن‌ها در سطوح مختلف متن بنا شده‌اند. این مطالعات در آغاز با مطالعات عهدین، شروع و با مطالعات انسانشناسی فرهنگی تأیید شد. در گام بعد، به این الگو به‌عنوان سبک تألیف آیات قرآن توجه شده است. هدف نوشتۀ حاضر، آزمون این الگو در سوره مبارکه فتح با روش تحلیل بلاغی است. برای تعیین بخش‌های متن این سوره از الگوی تقسیم‌بندی رکوعات قرآنی استفاده شد که بر اساس آن، محدودۀ ابتدا و انتهای رکوعات این سوره عبارت‌اند از آیات: 1-10؛ 11-17؛ 18-26؛ 27-29. یافته‌ها نشان می‌دهند ساختار بیان مطالب در سوره مبارکه فتح به این صورت است که ابتدا عناوین موضوعات سوره در رکوع اول به‌صورت مختصر بیان می‌شوند: بشارت و امتنان فتح مبین به پیامبر(ص) و مواهب اعطایی به پیامبر(ص) در سایۀ فتح مبین، آثار فتح مبین برای مؤمنان بیعت‌کننده با پیامبر(ص)، پیامدهای فتح مبین برای دشمنان پیامبر اکرم(ص)؛ سپس به‌ترتیب معکوس، این عناوین در سه رکوع بعدی توضیح داده می‌شوند. از نتایج این پژوهش، ایجاد زمینۀ مناسب برای فهم بهتر سوره، شناخت و تبیین بهتر ساختار متنی سوره‌های قرآن کریم و نیز نشان‌دادن ظرفیت رکوعات قرآنی در فهم بهتر و شناخت دقیقتر ساختار بیانی قرآن کریم‌اند.

ازآنجاکه یکی از راه‌کارهای مهم تجلی خداوند در اعمال و رفتار انسان‌ها در جامعه، تصحیح تصورات نادرست از خداوند است؛ این پژوهش كه به روش توصيفي‌ ـ تحليلي انجام گرفته است، به ارائه تصورات ذهنی صحیح از خداوند از ديدگاه آیات و روایات معصومان مي‌پردازد. انتخاب عنوان تصورات صحیح از خداوند در این پژوهش (که به روش کتابخانه‌ای انجام شده) بر مبنای استخراج تصورات نادرست از خداوند است که از یک پژوهش کیفی جداگانه با عنوان «بررسی کیفی انگاره‌های ذهنی نادرست از خداوند» به روش تحلیل محتوا بر روی دانشجویان دختر شاغل به تحصيل در غیر رشته‌هاي الهیات در دانشگاه میبد به ‌دست آمده است. نتایج حاصل از پژوهش حاضر نشان می‌دهد که ارائه و آموزش تصورات ذهنی صحیح از خداوند سبب محبت و اشتیاق افراد نسبت به خداوند و در نهایت، اطاعت‌پذیری و تجلی خداوند در افعال و کردار انسان‌ها خواهد شد. برخی تصورات صحیح از خداوند عبارتند از: تشبیه در عین تنزیه، توجه به مراتب بالا و وسعت معنا و مصداق در موضوعات دیني، و... .

مسئله عدل و عدالت از دیرباز یکی از مهم‌ترین و گسترده ترین مباحث اندیشه اسلامی بوده است‌که هریک از اندیشمندان اسلامی در ابعاد مختلف اعتقادی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی به آن پرداخته‌اند. اهمیت عدالت از جهت سیاسی- اجتماعی از آن رو است‌که اجرای عدالت در جامعه، ضامن اجرای تمام تلاش‌های انسان در دست یابی به موفقیت و سعادت است. به همین جهت است که یکی از اهداف انبیا الهی و و از جمله پیامبر گرامی اسلام و معصومین(ع)، برپایی این امر الهی بوده است. چنانچه در قرآن کریم و روایات مختلف، در ابعاد مختلف به اجرای این امر مهم اشاره شده است. یکی از منابع مهمی که به این مسئله پرداخته ، نهج البلاغه است که مسئله عدالت را به فراخور بحث های مختلف در این کتاب بیان کرده است. این کتاب به عنوان یکی از مهمترین منابع در زمینه اجرای عدالت در جامعه است‌که تبیینی از مسئله عدالت و نحوه اجرای آن توسط زمامداران و مسئولیت خطیر آنها در این رابطه ارائه داده است. همچنین، نهج البلاغه، اذهان را بدین سو معطوف می‌ کند که بزرگترین هدف اجرای تشکیل حکومت اسلامی، برپایی عدالت در جامعه است. اما، عدالت تنها مسئله‌ای سیاسی نیست‌که در نهج البلاغه بدان اشاره شده باشد؛ بلکه به جنبه‌های متعددی از آن اشاره رفته است. از آنجا که بررسی های زبان شناسی و به تبع آن نشانه شناسی از مباحث پایه ای برای سایر بررسی ها(کلامی، فقهی، اخلاقی، سیاسی و..)در متون محسوب می شود. لذا در این پژوهش حاضر بنا داریم تا به واکاوی عدالت در نهج البلاغه بر پایه مطالعات معنا بپردازیم. لازم به ذکر است که در عصر حاضر که توجه به مساله «معنا» رشد قابل توجهی یافته، می توان مفاهیم را از منظرهای مختلفی با رویکرد به مطالعات معنا بررسی نمود.برای نمونه مقصود از اصطلاح خوانش، فرایند رسیدن به یک« معنا» از متن است. اصطلاح تاویل به معنای مطالعه هر آنچیزی است که «درباره یک معنا» به وجود می آید، معناشناسی روش های مطالعه و شناخت و بررسی معناست، نشانه شناسی مطالعه«فرایند دلالت»«معناورزی» و یا «معناپردازی» است و در آن فرایند ساخت و یا ایجاد معنا در یک متن بررسی می شود. دست آوردهای این دانش نشان می دهد برای ساخت معنا حداقل سه مولفه وجود دارد گاه بر اساس فرایند جانشینی مبتنی بر یک شباهت (استعاره) معنا تولید می شود و گاه نیز بر اساس فرایند همنشینی مبتنی بر مجاورت(مجاز) یک معنا ساخته می شود سومین عنصر قاب است. یعنی همان شیوه های مختلف بیان (متن و انواع آن ،فیلم و..). بر این اساس، در پژوهش حاضر کوشش می شود عدالت در نهج البلاغه با رویکرد نشانه شناسی بررسی شود؛ بر این اساس، از یک طرف به معناورزی عدالت(با تاکید بر استعاره ) برای فهم بهتر و دقیق تر از معنای آن پرداخته می شود و از طرف دیگر کوشش می شود تا نشان دهد معنای عدالت در جهت معناورزی و تبیین چه موضوعاتی به کار گرفته شده است. به عبارت دیگر امام علی (ع) چگونه عدالت را معناورزی نموده است و دلالتش را در ذهن مخاطبان تحقق بخشیده است و از طرف دیگر امام در تبیین چه مسائل و موضوعاتی از معنای عدالت استفاده نموده است. برای نمونه امام برای تبیین معنای عدالت از رویکرد جانشینی مبتنی بر شباهت که در اصطلاح استعاره نامیده می شود بهره برده است و برای معناورزی عدالت از استعاره هایی همچون متعادل بودن دوکفه ترازو، دو طرف یک بار، برابری و تساوی ، راه مستقیم و... استفاده نموده اند. همچنین حضرت از عدالت در جهت تبیین خداشناسی، نبوت، مهدویت و...استفاده نموده اند. برای مثال در خطبه زیر امام برای تبیین معنای عدالت از شیوه راه رفتن بهره گرفته اند(یعنی شیوه متعادل در زندگی) همچنین ایشان از معنای عدالت برای آموزش مفهوم مهدویت بهره برده اند. : « حَتَّی تَقُومَ الْحَرْبُ بِکُمْ عَلَی سَاقٍ بَادِیاً نَوَاجِذُهَا مَمْلُوءَهً أَخْلَافُهَا حُلْواً رَضَاعُهَا عَلْقَماً عَاقِبَتُهَا أَلَا وَ فِی غَدٍ وَ سَیَأْتِی غَدٌ بِمَا لَا تَعْرِفُونَ یَأْخُذُ الْوَالِی مِنْ غَیْرِهَا عُمَّالَهَا عَلَی مَسَاوِئِ أَعْمَالِهَا وَ تُخْرِجُ لَهُ الْأَرْضُ أَفَالِیذَ کَبِدِهَا وَ تُلْقِی إِلَیْهِ سِلْماً مَقَالِیدَهَا فَیُرِیکُمْ کَیْفَ عَدْلُ السِّیرَهِ وَ یُحْیِی مَیِّتَ الْکِتَابِ وَ السُّنَّهِ منها کَأَنِّی بِهِ قَدْ نَعَقَ بِالشَّامِ وَ فَحَصَ بِرَایَاتِهِ فِی ضَوَاحِی کُوفَانَ فَعَطَفَ عَلَیْهَا عَطْفَ الضَّرُوسِ وَ فَرَشَ الْأَرْضَ بِالرُّءُوسِ قَدْ فَغَرَتْ فَاغِرَتُهُ وَ ثَقُلَتْ فِی الْأَرْضِ وَطْأَتُهُ بَعِیدَ الْجَوْلَهِ عَظِیمَ الصَّوْلَه» (سیدرضی،1379، خ138)؛ در آینده آتش جنگ میان شما افروخته می گردد، و چنگ و دندان نشان می دهد، با پستان هایی پر شیر، که مکیدن آن شیرین، امّا پایانی تلخ و زهر آگین دارد، به سوی شما می آید. آگاه باشید فردایی که شما را از آن هیچ شناختی نیست، زمامداری حاکمیّت پیدا می کند که غیر از خاندان حکومت های امروزی است (حضرت مهدی «عجل اللّه تعالی فرجه الشریف») عمّال و کارگزاران حکومتها را بر اعمال بدشان کیفر خواهد داد، زمین میوه های دل خود (معادن طلا و نقره) را برای او بیرون می ریزد، و کلیدهایش را به او می سپارد، او روش عادلانه در حکومت حق را به شما می نمایاند، و کتاب خدا و سنّت پیامبر (صلّی اللّه علیه و آله و سلّم ) را که تا آن روز متروک ماندند، زنده می کند.گویی او را می بینم که از شام فریاد بر می آورد، و با پرچم هایش پیرامون کوفه را پر می کند، و چونان شتر خشمگین به کوفه یورش می آورد، زمین را با سرهای بریده فرش می کند، دهانش گشاده، گام هایش را سخت و سنگین بر زمین می کوبد، تاخت و تاز او بی امان و پایدار و هجوم او سخت و دشوار است.

خوانش، فرایند وصول به معنا در یک متن است و یکی از روش های خوانش، خوانش بینامتنی است. در این روش برای فهم یک متن از متون دیگر استفاده می شود و این متون می توانند پیش، همزمان و یا پس از پیدایش متن مورد نظر‌ایجاد شده باشند. یعنی با استفاده از رابطه ای که یک متن با متون دیگر دارد در جهت فهم روابط بین متنی این دو داستان در قرآن و عهدعتیق می پردازد. بینامتنیت یکی از اصطلاحاتی است که در ادبیات امروز فراوان به کاربرده می‌شود و از مباحث گوناگونی در آن سخن گفته می شود که یکی از آن‌ها خوانش بینامتنی است. در عرصه پیدایش یک متن، بینامتنی به معنی شکل یافتن متنی جدید براساس متون معاصر یا قبلی است و بر این اساس بینامتنیت دارای سه رکن اصلی است : متن پنهان ، متن حاضر و روابط بینامتنی . یکی از داستانهای قرآن کریم، داستان یونس است. حضرت یونس (ع) از پیامبران الهی، به سوی قومی فرستاده شد ولی به دلیل تکذیب قوم، از بین مردم رویگردان شد و به کشتی سوار شد و در آخر نهنگی او را بلعید؛ ولی یونس با تسبیح و توسل به خدا نجات یافت و بار دیگر به سوی آن قوم رفت و مردم به وی ایمان آوردند. دهمین سوره از قرآن کریم نیزبه‌نام ایشان نامگذاری شده است و در 18 آیه قرآن از ایشان سخن به میان آمده است. نام یونس چهار مرتبه در قرآن و در این آیات آمده است : سوره نساء آیه 163، سوره انعام آیه 86 ، سوره یونس آیه 98 و سوره صافات آیه 139 . آن حضرت همچنین یکبار با وصف «ذوالنون» و یکبار با «صاحب الحوت» نامبرده شده است. قرآن یونس را در شمار پیامبران نام می برد و در چندین مورد ایشان را ستایش کرده است. در سوره انبیاء آیه 88 او رااز مومنین خوانده و در سوره قلم آیه 50 او را «اجتباء» کرده است. اجتباء به این است که خداوند بنده ای را خالص برای خود کند و نیز او را از صالحان خوانده و در سوره انعام آیه 87 در زمره ی انبیاء شمرده و او را بر عالمیان برتری داده و او و سایر انبیاء را به سوی صراط مستقیم هدایت کرده است. کتاب مقدس عنوان مجموعه ای از نوشته های کوچک وبزرگی است که مسیحیان همه و یهودیان بخشی از آن را کتاب آسمانی خود می دانند. کتاب مقدس در دو بخش عهد عتیق و عهد جدید تنظیم شده است .عهد قدیم تنها بخش مورد اعتقاد یهودیان است وشامل مطالب متنوعی از قبیل تاریخ، شریعت، حکمت، مناجات، شعرو پیشگویی است . عهد جدید که بخش دوم کتاب مقدس است و تنها مسیحیان آن را قبول دارند و این بخش نیز مشتمل بر کتاب ها، رسالات متنوع و نیز مطالب گوناگون است . در عهد عتیق درباره این رسول الهی نیز مطالبی آمده است و در بین کتب انبیاء ، کتابی نیز بنام ایشان است. در کتاب مقدس آمده که یونس نبی از جانب خداوند ماموریت می‌یابد تا به نینوا پایتخت آشور رفته و مردم آنجا را به‌سوی خداوند هدایت کند. اما یونس از این کار سرباز میزند؛ زیرا اهالی آنجا دشمنان اسرائیل بودند و آرزوی یونس این بود که خداوند آنان را مجازات کند، بنابراین بجای رفتن به نینوا راهی «ترشیش» می‌شود . اما خداوند در طی سفر دریایی، حوادثی پیش می آورد که یونس مجبور می‌شود فرمان خداوند را اجرا کند و به نینوا برود. مردم نینوا در اثر شنیدن کلام خداوند از یونس نبی از گناه خود توبه می‌کنند وبه سوی خدا بازگشت می‌نمایند. یونس از نتیجه کار ناراحت می‌شود و به خدا شکایت می‌کند. خداوند به یونس یاد می‌دهد که برای مردمی که او آفریده ارزش قائل شود؛ زیرا او برای مردم تبعیضی قائل نیست. داستان یونس در قرآن و عهد عتیق مانند هر داستان دیگری اجزا و عناصری دارد. عناصر هر داستانی اجزای بنیادین تشکیل دهنده آن هستند. میان اهل فن در مورد تعداد و ترکیب عناصر بنیادین داستان اتفاق نظر وجود ندارد؛ ولی غالبا به این موارد اشاره می‌شود : طرح، موضوع، درون مایه، شخصیت و شخصیت پردازی، زاویه دید، پی رنگ، صحنه، گفت و گو، لحن، فضا، زبان، زمان، مکان، حادثه، سبک و تکنیک. ارکان داستان با یک-دیگر رابطه متقابل دارند و در تعریف هر عنصر از بقیه عناصر کمک گرفته می‌شود . داستان همواره در جهت یاد‌دهی یا تعلیم آموزه‌ها استفاده می‌شود و این موضوع به دلیل اثرگذاری داستان بر مخاطبان است. قرآن‌کریم وعهد عتیق نیز در جهت تعلیم آموزه‌های خودشان از داستان استفاده کرده اند. قرآن کریم در تبیین نسبت خویش با قصص انبیا پیشین خود را هم مصدّق می داند و هم مهیمن و خود را حق معرفی می کند (ان هذا‌ لهوالقصص الحق). در این پایان نامه کوشش می‌شود تا داستان یونس در قرآن کریم در پرتو داستان یونس در عهد عتیق خوانش شود. بر این اساس این تحقیق به دنبال آن است که قرآن چگونه عناصری از این داستان را در عهد عتیق تایید، رد، تکمیل و تصحیح کرده است. از طرفی دیگر چه آموزه هایی در پس داستان قرآنی است که به تبیین نگاه جهان شناسی، خداشناسی، اخلاقی، معاد و نبوت قرآن می پردازد و آموزه‌هایی که در پس داستان عهد عتیق است را به چالش می کشد.

انسان از دیدگاه قرآن، از سویی، دارای کرامت است و از جمله موارد کرامت او، آن است که خداوند او را در بهترین قوام خلق کرده و تمام مخلوقات را برای او آفریده و به او قدرت بیان و کسب علم داده است. انسان نماینده خداوند در زمین و گل سرسبد هستی و مورد تکریم و تفضیل پروردگار واقع شده است. از سوی دیگر، انسان مورد نکوهش و سرزنش خداوند در قرآن کریم قرار گرفته است که ناشی از اعمال نادرست او از قبیل شرک به خداوند، کفران و ناسپاسی، عجول بودن، ضعیف بودن در مقابل شهوات، حریص و بخیل بودن، غرور، ستم پیشگی، خصومت‌گری، طاغی بودن، ناامید شونده در سختی‌ها و دارای سُرورِ غفلت‌آور در وفور نعمت‌ها و... است. از این آیات می‌توان فهمید که برای آنکه انسان مورد نکوهش الهی قرار نگیرد، باید این صفات ناپسند را در خود کنترل کرده و ضد آنها را در خود ایجاد نماید تا مورد ستایش و رضایت خداوند قرار گیرد. قابل ذکر است که اکثر موارد نکوهش انسان در قرآن، مربوط به انسان‌های بی‌ایمان و یا ضعیف الایمان و کافران است. پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل آیات ستایش و نکوهش انسان در قرآن بر اساس قاعده سیاق، می‌پردازد. این بحث در راستای انسان‌شناسی از منظر قرآن و شناخت نقاط ضعف و قوت این خلیفه الهی حائز اهمیت است و نشان می‌دهد که انسان در چه شرایطی، مورد مدح و ستایش خداوند به‌عنوان خالق خود واقع شده و در چه شرایطی، از سوی خداوند مورد مذمت و نکوهش قرار گرفته است. شناخت این دو امر، سبب می‌شود تا انسان آن موارد را شناخته و نقاط ضعف خود را برطرف سازد و عوامل جلب تمجید خداوند را در خود ایجاد نماید. این پژوهش از زاویه دیگری نیز قابل اهمیت است و آن رفع تعارض ظاهری بین آیات ستایش و نکوهش انسان است.

بی­شک یکی از بهترین و معتبرترین راهکارها برای ترسیم الگوی سبک زندگی اسلامی، مراجعه به قرآن کریم به عنوان کتاب راهنمای بشریت و هدایت­گر سعادت است که در دو بُعد دنیوی و اخروی دستورالعمل‌هایی را برای انسان­ها بیان نموده است. در خصوص مواجهه با قرآن کریم و آیات متعدد آن نیز به نظر می­رسد بهترین راهکار جهت کشف و استخراج مؤلفه­های سبک زندگی اسلامی، استفاده از روش معناشناسی و شناسایی روابط معنایی میان واژگان قرآنی است. اگر بتوان روابط معنایی معنادار میان واژگان و مفاهیم قرآنی را کشف و تبیین نمود، در آن صورت می­توان به بسیاری از سؤالات و پرسش­های مستحدثه پاسخ گفته و دریچه­ای به فهم موضوعات جدید گشود. از جمله مهم­ترین واژگان قرآنی که به نظر می­رسد بیانگر مؤلفه­ها و مفاهیمی درخصوص سبک زندگی اسلامی به‌ویژه در طول شبانه‌روز باشند، واژگان «سکینه» و «لیل» است که در این پژوهش تلاش شده به‌منظور شناسایی دقیق مفاهیم و روابط معنایی که میان آن­ها وجود دارد، با استفاده از روش « معناشناسی ساختاری ـ توصیفی» به تبیین روابط معنایی آن­ها پرداخته و از ره­آورد آن، الگوی سبک زندگی اسلامی را ترسیم کنیم. یافته­های تحقیق بیانگر این مطلب هستند که سه مفهوم «عبادت»، «استراحت» و «ازدواج» به‌مثابه رابط معنایی میان دو واژه «لیل» و «سکینه» وجود داشته که الگوی سبک زندگی را در سه حوزه رابطه با خدا، رابطه با خود و رابطه با دیگران ترسیم می­نمایند. بررسی بیشتر این مفاهیم، محققین را با مؤلفه­ها و ارکان هرکدام را از این مفاهیم در زیرشاخه­های معنویّت، معیشت و معاشرت آشنا کرده که نمودار کلی آن در پایان ترسیم شده است.

علی بن حدید از راویان برجسته اواخر قرن دوم و اوایل قرن سوم هجری است که در کتب رجال از اصحاب امام کاظم، امام رضا و امام جواد: شمرده شده است. وی کتابی تألیف نموده و در کتب اربعه حدود دویست روایت از ایشان نقل شده‏ که در مواردی نیز صاحبان کتب اربعه بر اساس آن فتوا داده‏اند. شیخ طوسی در سه مورد از تهذیب الاحکام و الاستبصار حکم به تضعیف او داده است. همین امر سبب شده تا عدم وثاقت علی بن حدید، نظر مشهور علمای متأخر گردد. البته، در میان علمای متأخر افرادی چون محدث نوری و به تبع او، سید حکیم به اعتبار حدیثی او حکم داده‏اند. این پژوهش سعی دارد مذهب و وثاقت یا عدم وثاقت علی بن حدید را مشخص سازد. نتیجه این تحقیق نشان می‌دهد که علی‌بن حدید راوی موثق امامی‌مذهب بوده و روایاتش دارای اعتبار هستند.

برخی از دانشمندان علوم قرآنی در سده اخیر، نظریه «نظام زوجی سوره‌های قرآن» را ارائه نموده‌اند. این نظریه، به ارتباط وسیع و ضروری بین دو سوره از قرآن کریم می‌پردازد. این پژوهش با هدف نمایاندن انواع روابط متنی بین زوج سوره فتح و حجرات سامان یافته و به دنبال پاسخ به پرسش‌هایی از این دست است که آیا طرح دیدگاه نظام زوجی سوره‌ها ذوقی و سلیقه‌ای است یا اینکه می‌توان با شواهد متنی از آن دفاع نمود؟ و آیا این نظریه این ظرفیت را دارد تا در قرآن‌شناسی جدی تلقی شود؟ بر این اساس کوشیده تا پیوند لفظی و معنایی این دو سوره را بیش از پیش به نمایش گذارد و نشان دهد که چگونه می‌توان با چنین نگاهی به فهمی عمیق‌تر و دقیق‌تر از هر دو سوره دست یافت. بر این اساس، این نوشتار پس از طرح اجمالیِ مبانی نظری مباحث، به طرح و تبیین انواع مختلفی از ارتباط در این دو سوره پرداخته و این فرضیه را تقویت می‌کند که این دو سوره ساختاری قرینه‌گون داشته و دو روی یک سکه‌اند و بیشتر ارتباطات این دو سوره را موضوعات مشترکی تشکیل می‌دهند که در هر یک از این دو سوره از دو زاویه متفاوت به آن‌ها پرداخته شده؛ به گونه‌ای که مکمل یکدیگر هستند.

هدف: از آنجا که انگاره‌های نادرست از خداوند به شدت بر رفتار و تعامل ما با خداوند و انسانها اثرگذار است، این پژوهش با هدف شناسایی علل انگاره‌های نادرست از خداوند انجام شد و در پی آن بود به این سؤال پاسخ دهد که عوامل پیدایش تصورات نادرست از خداوند در بین افراد چیست. روش: بدین منظور از طریق مصاحبة نیمه‌ساختاریافته با 22 نفر از دانشجویان دختر مقطع لیسانس دانشگاه میبد که از طریق نمونه‌گیری مبتنی بر هدف با حداکثر تنوع انتخاب شدند، اطلاعات پژوهش جمع‌آوری شد. داده‌ها بعد از مصاحبه با 18 نفر به نقطة اشباع رسید، ولی برای حصول اطمینان تا 22 نفر ادامه یافت. پس از پیاده کردن مصاحبه‌های ضبط‌شده و گزاره‌نویسی، به تحلیل داده‌ها به روش تفسیری پرداخته شد و کدهای اولیه استخراج شدند. این کدها بر اساس شباهتها دسته‌بندی و طبقه‌بندی شده و در قالب مقولات شکل گرفتند. یافته‌ها: 75 مفهوم در کدگذاری اولیه و 32 مقوله در کدگذاری باز به دست آمد که با حذف موارد تکراری، به 52 مفهوم و 19 مقوله تقلیل یافت که علل خداانگاره‌های نادرست را تشکیل می‌دهند. نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج پژوهش، برخی از علل خداانگاره‌های نادرست عبارتند از: غلبة حس‌گرایی در معرفت‌شناسی، نقص اطلاعات، راحت‌طلبی، عدم آموزش/ عدم آموزش صحیح و ... .

آثار تفسیری بی‌شمار در موضوعات وجودگرایانه ازجمله انسان در متن زندگی، آزادی، انتخاب، تفرد، مسئولیت، اضطراب، معنای‌زندگی و... در دوره معاصر، نشان از تحول اساسی ایجاد شده در سبک تفسیرنویسی و شکل‌گیری گفتمان وجودگرایی در تفسیر و شرح متون دینی دارد. از طرف دیگر هر نظام و سیستم تفسیری از اجزای مختلفی تشکیل شده که بر یکدیگر تأثیرگذار و از هم تأثیرپذیرند. برای حصول شناخت کافی در حوزه روش‌ها و گرایش‌های تفسیرنویسی و تفسیرگویی، لازم است به نقش بخش‌ها و یا عوامل و جریانات مختلف توجه کرد. این امر به‌گونه‌ای است که تفسیرگویی را تابعی از تحولات علمی، فرهنگی، اجتماعی هر عصر در تمام عرصه‌ها قرار می-دهد. از این‌رو، این مقاله برآن است پس از معرفی مختصر چیستی جریان تفسیر وجودگرا، عوامل مؤثر را در به‌متن فراخوانده شدن رویکرد تفسیری وجودگرایی در شرح متون دینی، مورد تحلیل و بررسی قرار دهد. تحولات فکری- اجتماعی مختلفی در جهان اسلام و غرب مانند جریان مارکسیستی-سوسیالیستی، لیبرالیسم، پراگماتیسم، فردگرایی، اومانیسم و تحولات دانش‌های علوم انسانی چون ساختارگرایی، روانشناسی و عوامل فرهنگی و گسترش عرفان و جریان روشن‌فکری در ایران از جمله عوامل مؤثر در پیدایش و رونق این رویکرد تفسیری به‌شمار می‌روند. هر‌یک از این عوامل و جریانات در شکوفایی گرایش وجودگرایی در تفسیر متون دینی به میزان قابل توجهی اثرگذار بوده‌اند به‌گونه‌ای که برخی از آن‌ها به‌جهت هم‌راستایی و شباهت‌های خود با رویکرد وجودگرایی و برخی دیگر به‌جهت تقابل با آن به رونق این رویکرد تفسیری یاری رسانده‌اند.