جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پدیده هایی هستند که ممکن است در هر دوره از زمان، و هر « چالش ها و بحران های سیاسی »تقدم و » جامعه ای، با شدت و ضعف متفاوت رخ دهد . بین این پدیده ها، علاوه بر شباهت ها و تفاوت ها، رابطهدر صورت عدم شناخت، و رسیدگی همه جانبه و بموقع به چالش های » نیز وجود دارد، بدین شکل که « تأخروارد می گردد. « بحران » دیر یا زود، جامعه هدف، به مرحله بعدی ، یعنی « سیاسی- اجتماعیبه جهت اهمیت و عمق تأثیر گذاری بر بالاترین ارکان سیاسی یک جامعه، مهم ترین چالش « استبداد » و « فتنه »های سیاسی اجتماعی یک جامعه اسلامی محسوب می گردند .آنچه که این چالش ها را در یک خط قرار داده، ودر میان مردم « جهل و ناآگاهی، و نبود بصیرت » ، در حقیقت زمینه و فصل مشترک شکل گیری آنهاست؛ همانافتنه یا آشوب؛ » ولی ،« حکومت استبدادی خود دارای ماهیتی باطل بوده » ، جامعه هدف می باشد، با این تفاوت کههمانطوری که « علیه حکومت حق، یا دست کم، حکومتی که دارای جهت گیری صحیح باشد عمل می کندحضرت علی(ع) در دوره حکومت خلفا، بخصوص عثمان، قربانی حکومت استبدادی گردیده، ولی در دورهگردیدند. « فتنه/ جنگ های سه گانه » حکومت پنج ساله خودش، هدف شومبرای مدیریت نمودن چالش ها و به حداقل رساندن اثرات زیانبار آنها، پیش از هر اقدام کلانی، می بایست بهتوجه نموده تا از « تعلیم و تربیت انسان و جامعه سازی » هدف اصلی ظهور دین اسلام و بعثت پیامبر (ص) یعنیتشکیل و تجهیز » گرفتار شدن به غفلت بزرگی که بعد از رحلت پیامبر (ص)در جامعه صدر اسلام رخ داد؛ یعنیو در ادامه، به دیگر موضوع پایه ساز « نیروی دشمن، از میان مسلمانان درون جامعه خودی، جلو گیری نموداقدام نمود.انشاالله/

دوران زندگانی حضرت امام رضا )ع( ، از مهم ترین دوران های تاریخی اسلام وایران و به ویژه تشیع بوده و به ویژه پذیرش ولایتعهدی مامونعباسی خلیفه ی وقت توسط امام )ع( همواره باعث مباحث بسیاری ما بین متفکرین و دانشمندان تشیع و تسنن گردیده است. ، لکن با نگاهیدقیق و همه جانبه نگر به وقایع زمان حیات آن حضرت و اوضاع و احوال نا بسامان حکومت مامون ملاحظه می گردد که آن بر خلاف میلخودشان به این امر تن دردادند. و پس از سرباز زدن از پذیرش ولایتعهدی درنهایت با تهدیدات جدی مطروحه از طرف حکومت به آن تندادند . از طرفی می بینیم آن حضرت از تهدید پیش رو به سان فرصتی مغتنم بهره جسته و از آن برای کاشتن بذر تشیع و اشاعه ی تفکر و بینشمذهب اهل بیت )ع( استفاده ی فراوان نمود به طوری که تظاهرات این استقبال را در وقایع مربوط به ورود تاریخی امام رضا )ع( به نیشابور،دعای باران و نماز عید فطر توسط ایشان می توان مشاهده نمود و مامون وقتی ملاحظه نمود که نه تنها به اهداف خودش از تفویض ولایتعهدیبه آن حضرت نرسیده است ، بلکه این موضوع پایه های حکومتش را مورد تهدید قرار داده است به فکر حذف فیزیکی امام رضا)ع( افتاد وایشان را به دنبال قتل فضل بن سهل به شهادت رساند.اثرات حضور امام رضا )ع(ومهاجرت تاریخی ایشان و مناظرات علمی آن حضرت با روسای مذاهب و دانشمندان مسلمان و غیر مسلمان عاملبسیار مهمی در تکوین و حفظ و صیانت از ارزش های اصیل اسلامی و شیعی بوده است که تاکنون اثرات آن پا برجا می باشد.کلید واژه : مصلحت روشن اندیشی دینی امام رضا

پژوهش حاضر بر اساس ماهیت و روش در زمره تحقیقات و پژوهش های توصیغی – تفسیریاست که با نگاهی بر عنصر عقلانیت از منظر قرآن کریم به بررسی حوزه نسبت دین و سیاست در ارتباط با اندیشه های نوظهوری که در جهان غرب و اسلام باصطلاح نو گرا و متجدد وجود دارد پرداخته است. در ایام های گذشته و دور بصورت تدریجی در میان برخی از روشنفکران متجدد اسلام خواه و جوامع مسلمانان بر طبل جدایی دین از سیاست کوبیده شده است .این اندیشه های نوین در عصر امروزی ، دین را که خورشید اندیشه و سرچشمه تفکرات است از یکدیگر جدا می بینند. فتنه جریان واقعی اندیشه های جدایی دین از سیاست و دنیا هیزم تفرقه و جنگ را بر می افروزند تا شاهد سوختن هم دین و هم دنیا باشند.براین اساس سئوال اصلی این پژوهش عبارت است از منظر قرآن رابطه دین و سیاست با تاکید بر عقلانیت چه می باشد؟ برای یافتن پاسخ این سئوال تحقیق با در نظر گرفتن تعاریف مفهومی و کلامی ، متغیر های مرتبط با موضوع ، یعنی متغیر مستقل " قرآن کریم " و متغیر تابع " نسبت دین و سیاست ، سعی و تلاش در اثبات فرضیه اینکه " از منظر قرآن کریم ، دین و سیاست دارای تعامل با یکدیگر هستند که اهداف ، مبانی و روش ها را به صورت کلی و کلان دین مطرح نموده است و سیاست علاوه بر برنامه ریزی اصول مطروحه ، آنها را اجرا می نماید."درخاتمه می توان گفت این جریان و فرآیند جدایی دین از سیاست در قرناخیر نمی تواند آرامش و امنیت روانی اجتماعی و فرهنگی و ساختار زندگی بشریت را تضمین نماید بلکهسلامت زندگی آدمیاندر گرو تصمیمات و اداره و اجرای دین قرار دارد . قرآن کریم که پرتوی از درخشندگی و نور هدایت در باب دین و سیاست است چراغ هدایتی برای جوامع بشری بویژه مسلمانان است .

جایگاه و منزلت عقلانیت در زندگی اندیشمندان جهان، خصوصا در حیات اجتماعی سیاسی انبیا و امامان معصوم به عنوان انسان‌های کامل که منصوب از طرف خداوند هستند، حاکی از عمق معرفت آنان در حوزه هستی شناسی، انسان شناسی و معرفت شناسی می باشد، لذا در قرآن و کلام اولیای الهی انجام امور برمبنای عقلانیت مورد توجه قرار گرفته است.از این رو پیامبران و امامان با برخوردار بودن از علم الهی و عصمت توانستند در مسیر هدایت بشریت گام های موثر را طی نمایند. از جمله ایشان امام حسن مجتبی علیه السلام با بکارگیری از عنصر تدبیر و عقلانیت در زمانی که مذهب علیه مذهب در زندگی ایشان ظهور و بروز پیدا کرده بود، توانست با تبیین مسائل اصیل اسلام و اتخاذ روش هایی عقلانی در فراز و فرودهای گوناگون حیات سیاسی – اجتماعی نسبت به حفظ و بقای دین اقدامات مهم و ضروری را انجام دهد و سرانجام با استراتژی الهی واحد با بکارگیری تاکتیک‌های مناسب، اندیشه‌ای ماندگار را در تاریخ برای سعادت بشر به یادگار بگذارد.

مردم سالاری دینی، برداشتی نوین از اسلام است که بر جنبه های سیاسی اسلام به عنوان دینی کامل و جامع پرداخته است و بر نقش مردم در امور سیاسی جامعه دینی تاکید دارد و دلالت بر مرجعیت سیاسی و اجتماعی اسلام دارد. از طرفی، تنها مدل حکومتی است که در آن، مشروعیت دینی و مشروعیت سیاسی با هم جمع شده است. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران که جمهوری بودن نظام سیاسی کشور را به طرق مختلف تضمین کرده است اصل تفکیک قوا، محوریت مردم در شکل گیری نظام و نیز اداره امور کشور به اتکای آرای عمومی در نظام جمهوری اسلامی را مورد پذیرش قرار داده و تمهیداتی را برای تحدید قدرت دول، محو استبداد، نهادینه کردن آزادی، مقابله با فساد و سوء استفاده از قدرت، پیش بینی کرده است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

آزادي، مفهوم جديدي است كه با ابعاد و عناصر مختلف آن، تنها در دوره اخير مورد توجه انديشمندان غربي قرار گرفته و در كشاكش نهضت ناتمام مشروطيت ، وارد انديشه ايران و ايرانيان و بيش از آن، متفكران مسلمان شده است؛ از اين رو دچار فقر ادبيات و غناي تئوريك است.در مقابل،برخي بر اين باورند كه گرچه مسئله آزادي با مصاديق جديد، تولد يافته ارزشها و توليدات مدرن است، اما نمي‌توان محتوا و مضاميني از مصاديق آن را در زندگي قديم و منابع دینی نيافت؛ به رغم استدلال‌هايي كه در اين زمينه ارائه مي‌شود، نگارنده ،مدعي است كه متفكران مسلمان ، به ويژه در دوره‌هاي اخير- از جمله آیت ا... جوادی آملی- هر يك، با نگره و رويكرد خاصيبه مسئله آزادي توجه کرده اند . گویی اينكه اين موضوع از سويي مسئله‌اي نو پديد نيز به شمار مي‌آيد. پرسش اصلی این است که مفهوم آزادی در اندیشه سیاسی آیت ا... جوادی آملی را چگونه می توان تبیین کرد؟فرضیه اصلی آن است که ایشان، از منظر و مشرب فکری حکمت متعالیه می کوشد از سویی دغدغه سازگاری و ناسازگاری مفهوم آزادی با آموزه های دینی را مورد توجه قرار داده و از طرف دیگر به یک مفهوم اسلامی از آزادی، دست یابد.همچنین وی با معرفی شریعت، به عنوان مرجع تحدید آزادی،با ارائه آزادی تشریعی و تکوینی، آن را به آزادی سیاسی پیوند می دهد و اقسامی از آزادی را شناسایی و نسبت آن با سایر مفاهیم مرتبط از قبیل عدالت،امربه معروف و نهی ازمنکر، ولایت، قانون ... در حوزه روابط سیاسی، اجتماعی را مشخص می کند. دانش سیاسی در منظومه فکری صدرالمتألهین، از چه جایگاهی برخوردار است ؟ فرض اولیه این است که، هر چند ملاصدرا ، اثر مستقلی درباره سیاست ندارد اما در آثار خویش به کرات و به صورت پراکنده از جوانب مختلف درباره معرفت سیاسی به تأمل پرداخته است.در پاسخ به پرسش فرعی جایگاه حکمت متعالیه در نظام اندیشگی آیت ا... جوادی آملی ، از نظر نگارنده در نظام اندیشگی آیت ا... جوادی آملی ، امتياز حكمت متعاليه از ساير علوم الهي، مانند عرفان نظری، حكمت اشراق، حكمت مشاء، كلام و حديث، با اشتراكي كه بين آنهاست، در اين است كه هر يك از آن علوم به يك جهت اكتفا مي‌نمايد ليكن حكمت متعاليه كمال خود را در جمع بين ادله ياد شده، جستجو مي‌كندو حکمت متعالیه در بحث معرفت و شناخت به مثابه میزان است .فصول مختلف پژوهش در جهت تحقق فرضیه های اصلی و فرعی سازماندهی شده استوحکمت متعالیه به عنوان مبانی نظری پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است . در این فصل سعی شده است ، به بازنمایی اندیشه آیت ا... جوادی آملی نسبت به حکمت متعالیه نیز، مبادرت شود. از مبانی فکری وی و نیز زندگینامه و زمانه آیت ا... جوادی آملی در فصل دوم گفتگو شده است . فصل سوم ، عهده دار تبیین مفهوم آزادی در اندیشه سیاسی آیت ا... جوادی آملی،در ابعاد؛ تبیین مفهوم آزادی ، حدود ، اقسام و نسبت آزادی با سایر مفاهیم مرتبط می باشد .یافته های پژوهش از این امر حکایت دارد که در منظومه فکری آیت ا... جوادی آملی ، هيچ ارزشي در اسلام به اندازه ارزش آزادي نيست و از منظر وی ، تبیین معناي آزادي از صنف مفهوم است و نه ماهيت؛ از اين‏رو، حدّ و رسم ماهوي ندارد و نمي‏توان آن را با جنس و فصل و... شناخت؛ بلكه فقط از راه تحليل مفهومي مي‏توان به معناي آن پي برد و حقيقت خارجي، يعني همان آزادي حقيقي از سنخ هستي است؛ از اين‏رو، دارایتشكيك و مراتبي فراوان است . در مقوله تشکیک وجود ،بالاترين مرتبه آزادي از آنِ ذات مقدس ربوبي است.در مرتبه بعدي آزادي وافر، از آنِ فرشتگان بزرگ الهي، عقول عاليه و ارواح متعالي انبيا و معصومان است. پس از آنان نيز ، در ميان انسان‏ها هر كس از بند تن و قيد طبيعتْ رهيده‏تر و با كمالات علمي و عملي هم‏آغوش‏تر باشد، سهم بيشتري از آزادي حقيقي خواهد داشت .در نظام اندیشگی استاد جوادی آملی ،انسان در انتخاب راه و عقيده اجبار پذير نيست. انسان در نظام تكوين آزاد است، امّا، نمي‏تواند فراتر از قانون عليّت، كاري انجام دهد. در نظام تشريع ،مطلقاً سخن از آزادي و اختيار نيست؛ بلكه انسان به لحاظ قوانين شرعي حتماً بايد مطيع باشد. پس از تبیین و اثبات لزوم محدویت آزادی از منظر ایشان، در منظومه فکری وی، مُحَدِّد آزادي نمي‏تواند عنوان عدالت، حقوق بشر، دمكراسي و مانند آن باشد؛ زيرا اگر تحديد كننده خودْ داراي حدود مشخص نباشد، هرگز توان تحديد چيز ديگر را ندارد. تنها عاملي كه مي‏تواند حدود آزادي را كاملاً تحديد كند، شريعت الهي است . وی همچنین با شناسایی اقسامی از آزادی، ضمن انتقاد ازآزادی موجود در فضای رقیب، نسبت آن با سایر مفاهیم مرتبط در حوزه روابط سیاسی اجتماعی را معین کرده است .