جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انديشمنداني که سعادتِ قصواي انسان را در کمال نهايي عقل نظري جستجو مي‌کنند، راه وصول به آن را نيز تقويت همين قوه و فعليت بخشيدن به مراتب مختلف آن مي‌دانند. ملاصدرا در بسياري از مباحث خود همين راه را طي مي‌کند؛ اما در برخي موارد، گامي فراتر نهاده و سعادت نهايي انسان را قرب الهي معرفي مي‌نمايد. هدف اين پژوهش بازخواني آثار ايشان با رويکرد قرآني است. بر اساس یافته‌های این پژوهش تعاريفي که وي از عقل نظري و عقل عملي ارائه مي‌کند، جامع همه شئون عقلي و فطري نيست؛ بلکه فقط حيثيت ادراکي امور فطري را شامل مي‌شود، ضمن آنکه ملاصدرا غايت عقل نظري را سعادت حقيقي، و غايت عقل عملي را سعادت وهمي و خيالي معرفي مي‌کند؛ بر همين اساس در نگرش و نگارش وي، علم حصولي و مباحث حکمت نظري جايگاهي بسيار رفيع‌تر از اعمال، اخلاق و حکمت عملي دارند. اما در قرآن کريم، شئون عقل عملي و مباحث حکمت عملي ـ به‌ويژه اخلاق و اعمال ـ بيش از عقل نظري و حکمت نظري مورد عنايت قرار گرفته‌اند. در اين مقاله به روش تحليلي و با استفاده از داده‌هاي برآمده از منابع كتابخانه‌اي به بازخواني انديشه صدرا و ارزيابي قرآني آن پرداخته‌ايم.

هم? هستی آیت وتجلی خدا می باشد، اما در این میان انسان به دلیل سع? وجودی که دارد، آیت بزرگ خداوند است، که می تواند آیین? تمام نمای خداوند باشد. اگرچه شناخت نفس ناطف? باعث شناخت خداوند می شود اما در این میان حجاب هایی مانع از خودشناسی می باشند ازجمله: گناه، حب دنیا، نفس اماره و وجود موهوم خود انسان و ... که البته هیچ حجابی ضخیم تر از وجود خود انسان نیست، تا جائیکه کمال معرفت نفس فنا و نیستی می باشد. در این پایان نامه روس مطالب خداشناسی و خودشناسی از دیدگاه دو اندیشمند یعنی مولانا و علامه حسن زاده آملی مورد بررسی قرار گرفته است. و ثابت شد که دیدگاه هر دو بزرگوار در این زمینه چقدر به هم نزدیک است، و اگر هم اختلافاتی دیده می شود جزئی و در روش و طریقت این دو می باشد.

چکیده با توجه به اهمیت کلام الهی در دین مبین اسلام و اختلاف نظرهایی که در این زمینه بین حکما الهی وجود دارد در این پایان‌نامه دیدگاه سه تن از حکما صدرایی(ملاصدرا، علامه طباطبایی و آیت‌الله جوادی) را در سه محور حقیقت، حدوث و صدق کلام الهی به روایات معصومین علیهم‌السلام عرضه و بررسی کرده‌ایم. حکما صدرایی حقیقت کلام را افهام ما فی الضمیر می‌دانند از این رو معتقدند که همه مخلوقات کلام الهی هستند و دلیل حقیقت بودن کلام در افهام مافی الضمیر، این است که کلمات برای روح معانی وضع شده‌اند و روح معنای کلام بعد از تجرید از قیود، افهام ما فی الضمیر است. ملاصدرا برخلاف علامه طباطبایی و آیت‌الله جوادی کلام را صفت ذات خداوند می‌داند. در بحث صدق و کذب نیز حکما صدرایی با استناد به قاعده حسن و قبح عقلی صفت صدق را برای کلام خداوند اثبات می‌کنند. از دیدگاه روایات حقیقت کلام خداوند منحصر در کلام لفظی است. البته در قرآن و روایات لفظ کلام و کلمه برای برخی از موجودات غیر از الفاظ استعمال شده است اما اثبات کننده ادعای حکما صدرایی نمی‌باشد؛ زیرا ادله حکما در این موارد اخص از مدعای ایشان است. همچنین با مراجعه به عرف و لغت و دیگر علائم حقیقت مانند تبادر و صحت سلب، می‌توان ادعا کرد که لفظ کلام، حقیقت در کلام لفظی است و استعمال آن در دیگر موجودات نیاز به قرینه دارد. روایات اسلامی کلام خداوند را فعل او و حادث می‌دانند و معنای ذاتی و قدیم بودن صفت کلام الهی را مردود می‌شمارد. لذا می‌توان گفت در موضوع حقیقت، حدوث و قدم کلام الهیروایات معصومین علیهم‌السلام دیدگاه حکما را تأیید نمی‌کنند. آیات و روایاتی که در موضوع صدق کلام الهی وجود دارد دیدگاه حکما صدرایی را تأیید می‌کند.کلمات کلیدی: کلام لفظی، کلام فعلی، حکمت صدرایی، روایات، فلاسفه

امام رضا(ع) پس از پذیرفتن ولایتعهدی بمنظور تثبیت حق و امامت و جلوگیری از انحراف افکار که واقفیه سردمداران مخالف امام بودند و با تبلیغات سوء خود قصد تخریب تشیع را داشتند با این گروه ها به مبارزه حق طلبانه و علنی دست زد. در این رساله تلاش گردید که مکاتب کلامی عصر امام رضا(ع) مورد بررسی قرار گیرد بیشترین نقش بر عهده معتزله و شیعه بود که عصر طلایی معتزله نامیده می شود.

چکیده:مسأله ولایت و امامتِ امام یکی از مهم‌ترین مباحث کلام اسلامیِ شیعه ‌و از اعتقادات مذهبِ شیعه می‌باشد، که بعد از رحلت پیامبرگرامی‌ِ اسلام (صلی الله علیه وآله وسلم) دچار اختلاف و انحراف شد، در این پایان ‌نامه به بررسیِ جایگاه و شأن مقام ولایتِ امامِ معصوم از دیدگا‌هِ حضرت امام رضا (علیه‌السلام) خواهیم پرداخت. مقام ولایتِ امام از منظر امام هشتم (علیه‌السلام) مقامی‌خدادای است، و آن مقام جانشینیِ پیامبراکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) است که امامِ معصوم بر اثر طاعت و بندگیِ خداوند تعالی، دارای مقام ولایت تکوینی و مقام ولایتِ تشریعی می‌شود. اگر چه وصول به مقام ولایت، مستلزم تلاشهای مستمرِ انسانِ صاحبِ ولایت است، لکن دست یابی به این مقام، به اذن پروردگار تعالی است و به فرموده امام رضا (علیه‌السلام) گزینش و تعیین امامِ معصوم از توان بشر بیرون است.

ارزیابی سرشت انسان و نیک یا بد بودن آن، از مسائل مهم و کهن در مکاتب مختلف دینی و فلسفی بوده است. برخی انسان را نیک‌سرشت، برخی او را بدسرشت و گروهی هم وی را فاقد سرشت مشترک دانسته‌اند. این مقاله در جستجوی پاسخ‌های دقیقی برای سه پرسش اساسی است: اولاً حقیقت سرشت انسان از نگاه هستی‌شناختی چیست؟ ثانیاً متعلَّق اصلی «خوبی و بدی» در بحث سرشت انسان چیست؟ ثالثاً منشأ افعال بد انسان چیست؟ براساس حکمت متعالیه، سرشت انسان ـ که عبارت است از استعدادهای فطری و غریزی او ـ نحوۀ وجود اوست. هر موجودی در هر یک از مراتب، درجه وجودی خاصی دارد و به میزان درجه وجودی خود خیر، کمال و نیکو است. فلسفۀ وجودی استعدادهای فطری و غریزی ـ که مهم‌ترین آنها عقل است ـ استکمال انسان و بقای سعادتمندانه اوست. بنابراین از منظر هستی‌شناختی، سرشت انسان فقط به «خوبی» متصف می‌شود و به علت اشتمال آن بر عقل فطری ـ که مدبر گرایش‌های انسان است ـ منشأ اعمال خیر و نیکو خواهد بود. متعلَّق اصلی در بحث سرشت انسان، خوبی و بدی افعال اوست و منشأ اعمال بد انسان‌ها نیز خصلت‌های موروثی و اکتسابی آنهاست، نه سرشت آنها.

انسان یا از طریق علم حصولی به شناخت موجودات نایل میشود، یا از طریق علم حضوری. علم حصولی شامل تصور و تصدیق و تصور شامل حس، خیال (وهم) و عقل میشود. دستیابی به تصورات حسی و خیالی نسبت به موجودات جسمانی برای همه» انسانها میسّر است، اما بعقیده» بعضی از فلاسفه اکثر انسانها نمیتوانند به مرتبه تصور عقل (کلی) واصل شوند. از موجودات مجرد ـ مانند نفس ـ نمیتوان علمی حسی یا خیالی کسب نمود، لذا تنها تصور ممکن از موجودات مجرد ـ آنهم فقط برای عده» محدودی تصور عقلی (کلی) است. انسان از طریق مفاهیم کلی نمیتواند تجرد عینی نفس را دریابد.فلاسفهیی مانند ملاصدرا که معتقدند علم حصولی نمیتواند انسان را به درک حقیقت نفس برساند، ضمن ارائه» براهینی برای اثبات تجرد نفس، آن براهین را یقین آور میدانند. با توجّه به اینکه برهان، مولود و مولّد علم حصولی است، لذا مقصود آنها یقین عقلی است نه یقینی که از راه علم شهودی میتوان به آن رسید.براهین اقامه شده برای اثبات تجرد نفس را میتوان براساس مبانی آنها دسته بندی نمود.

ابن سینا با استفاده از قاعده ی «کل حادث زمانی مسبوق بقوة و مادة تحملها»، وجود ماده و قوه (امکان استعدادی) را اثبات کرده است. فیلسوفان و متکلمان بعد از ابن سینا به نقد و بررسی قاعدة مذکور، استدلال ابن سینا و رابطة امکان ذاتی با امکان استعدادی پرداخته اند. برخی از آنها امکان ذاتی و استعدادی را مشترک لفظی و لذا استدلال ابن سینا را مغالطی دانسته و برخی دیگر، با اثبات اشتراک معنوی این دو امکان، استدلال ابن سینا را مبرّای از اشکال بشمار آورده اند. یکی از لوازم اعتقاد به قاعده ی فوق پذیرش ترکیب جسم از ماده و صورت است؛ بنابراین کسانی مانند شیخ اشراق، فخر رازی و خواجه-نصیر که منکر ترکیب جسم از ماده و صورت هستند، نمی توانند این قاعده را بپذیرند.مباحث مربوط به امکان استعدادی و رابطة آن با امکان ذاتی تا قبل از ظهور حکمت متعالیه با ابهاماتی همراه بوده است؛ اما بعد از آن، برخی از پیروان این مکتب، با استفاده از اصولی نظیر اصالت و وحدت تشکیکی وجود، قاعده (کل حادث مسبوق ...) و اشتراک معنوی امکان ذاتی و استعدادی و لذا صحت استدلال ابن سینا را اثبات و تبیین کردند.