جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این مقاله به بررسی تفسیر عرفانی و ریشه های آن می پردازد. نویسنده در آغاز به توضیح مفاهیم مورد بحث پرداخته. در این راستا عناوین: تفسیر و تطبیق، تأویل و تنزیل، زبان عرفان، زبان قرآن را توضیح می دهد. آنگاه از شیوه های تفسیر سخن می گوید. تفسیر عرفانی و تفاوت آن با تفسیر باطنی را با بیان نمونه هایی از تفسیر عرفانی تبیین می کند. ریشه های تفسیر عرفانی موضوع دیگری است که نویسنده به تحلیل آن پرداخته و در پایان به ارزیابی و داوری نسبت به تفسیر عرفانی می نشیند.

این مقاله به بررسی تفسیر عرفانی و ریشه های آن می پردازد. نویسنده در آغاز به توضیح مفاهیم مورد بحث پرداخته. در این راستا عناوین: تفسیر و تطبیق، تأویل و تنزیل، زبان عرفان، زبان قرآن را توضیح می دهد. آنگاه از شیوه های تفسیر سخن می گوید. تفسیر عرفانی و تفاوت آن با تفسیر باطنی را با بیان نمونه هایی از تفسیر عرفانی تبیین می کند. ریشه های تفسیر عرفانی موضوع دیگری است که نویسنده به تحلیل آن پرداخته و در پایان به ارزیابی و داوری نسبت به تفسیر عرفانی می نشیند. کلید واژه‏ها: تفسیر عرفانی، تفسیر باطنی، تطبیق، تأویل، تنزیل، زبان عرفان، زبان قرآن. تفسیر عرفانى شیوه‏اى از شیوه‏هاى تفسیر قرآن مجید است که باید به دقت مورد بررسى قرار گیرد تا حقیقت، ضرورت و ارزش آن آشکار گردد. بى شک هر نوع شتابزدگى و افراط و تفریط در مورد این موضوع پیامدهاى ناپسندى به دنبال دارد. در این نوشتار کوتاه مى‏کوشیم به اندازه توان اندک خویش. مسایل زیر را به بحث بنشینیم: 1 - درنگى در عناوین و مفاهیم. 2 - نگاهى به شیوه‏هاى تفسیرى؛ تفاوت تفسیر صوفى و باطنى. 3 - نمونه‏هایى از تفسیر عرفانى. 4 - ریشه‏هاى تفسیر عرفانى. 5 - عرفان و تفسیر عرفانى در ترازوى نقد. 6 - جمع بندى و نتیجه‏گیرى

بی‌تردید نمی‌تو‌‌ان حکومتی را یافت که مخالف نداشته باشد وهمه حکومتها چه حق و چه باطل، دارای مخالف هستند و حکومت امام‌علی(ع) نیز از این امر مستثنی نیست.این نوشتار در صدد آن است که به بررسی نگرش سیاسی مولا علی(ع) و راهبردهای ایشان در مقابل مخالفین زمان خود بپردازد، تا روش آن حضرت، الهام‌بخش روزگار ما نیز باشد.نگارنده در این رساله ابتدا به معناشناسی واژه‌ی مخالف و سپس به فلسفه به وجودآمدن این نوع مخالفتها پرداخته است.از عنصرهای مخالف‌آفرین در حکومت آن حضرت می‌توان به عامل‌های: نژاد و قومیت ، دین و مذهب ، اخلاق و ارزشها و عامل سیاسی و اجتماعی اشاره کرد.در ادامه‌ی این رساله، به معرفی اقسام مخالفان و تشریح انگیزه‌ها و اهداف آنان پرداخته شده، که می‌توان از عواملی مانند دنیاپرستی، کینه‌توزی ، قدرت‌طلبی ، براندازی حاکمیت دینی ،تضعیف باورها و … یاد کرد.همچنین کاوش‌هایی در زمینه روشها و تاکتیکهای مخالفان، شیوه رفتار مولا علی(ع) با آنان، حقوق و آزادی‌های مخالفان در حکومت علوی صورت گرفته است.ازمهمترین تاکتیکهای مخالفان می‌توان به مواردی از قبیل ایجاد شبهه، شعارهای عوام فریبانه، جوسازی، استفاده ابزاری از مقدسات و… اشاره کرد. در مورد سبک رفتار آن حضرت با مخالفین خود، می‌توان گفت که مولا علی(ع) با توجه به موقعیّت‌ها و عکس‌العمل‌های متفاوت آنان، از روشهای متفاوت گفتگو، مدا‌‌‌ر‌‌‌ا و قاطعیت استفاده کرده است.در سیره حکومتی امیرالمومنین(ع)، مخالفان از حقوق و آزادی‌هایی از قبیل: حق حیات و آزادی تن ، آزادی بیان ، آزادی تفکر و اندیشه و…برخوردار بودند.

با ظهور دین اسلام، مفهوم شرق در نگاه غربیان غیرمسلمان، از معنای «منطقه‌ای جغرافیایی» به «هر منطقه‌ی ‌مسلمان‌نشین»، تغییر کرد و دامنه‌ی شناخت آنان به «تمام زوایای اسلام و جوامع اسلامی» وسعت یافت. پس از دوران جنگ‌های صلیبی، شرق‌شناسان از هر وسیله‌ای برای مقابله با اسلام استفاده کردند. همچون: تهمت‌های ناروا به پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم، نشر اکاذیب درباره‌ی قرآن و اسلام، سرقت نسخ خطی، استعمار جوامع مسلمین و نیز تشویش اذهان عموم در لباس علم‌دوستی. با طلوع انقلاب اسلامی ایران، به یک‌باره شیعه‌شناسی در میان مستشرقان رشد کرد. پیش از این رخداد مهم نیز آنان درباره‌ی امام علی علیه‌السلام و نهج‌البلاغه دیدگاه‌هایی ارائه کردند که به سبب پراکندگی، مورد بررسی و نقد قرار نگرفته بودند، لذا این پژوهش بر آن شد تا در یک تحقیق مسئله‌محور کتابخانه‌ای و با روش توصیفی تحلیلی، در سه بخش به بنیادهای مفهومی و زمینه‌های تاریخی استشراق، زمینه‌های رویکرد مستشرقان به امام علی علیه‌السلام و نهج‌البلاغه و دیدگاه‌هایشان در این باره و نیز به نقد مهم‌ترین دیدگاه‌های آنان درباره‌ی امام علی علیه‌السلام و نهج‌البلاغه بپردازد.یافته‌های پژوهش: اولاً در عرصه‌ی شناخت حضرت امام علی علیه‌السلام و کتاب نهج‌‌البلاغه‌، برخی از خاورشناساندیدگاه‌های مستقل، برجسته و دقیقی ارائه داده‌اند. ثانیاً مستشرقان تنها با دلایل علمی و به دنبال کشف حقیقت به شناخت امام علی علیه السلام اقدام ننموده‌اند. ثالثاً دیدگاه‌‌های شرق‌شناسان درباره‌ی امیرالمومنین علیه‌السلام و نهج‌البلاغه ‌همگی، درست و خدشه‌ناپذیر نیستند و باید تفکیک شده و مورد نقد قرار گیرند که برخی نیز نقد شده‌اند.

از مهم‌ترین روش‌های تربیت اسلامی که در قرآن و سنت و سیره‌ی امامان معصوم (ع)از جمله امیر‌المؤمنین علی (ع) مورد توجه و تأکید قرار گرفته است،روش‌"عبرت‌آموزی"‌ می‌باشد. خداوند در قرآن‌کریم در آیات مختلف، یکی از مهم‌ترین منابع و عوامل هدایت انسان را عبرت از گذشته و گذشتگان معرفی می‌کند و با الفاظ و عبارات مختلف، مردم را به دقت و تأمل در زندگی و سرگذشت خوبان و بدان فرا می‌خواند و به انسان‌ها سفارش می‌کند که به سیر و تفکر در آیات آفاقی و انفسی بپردازند و عاقبت محسنین و مفسدین را بنگرند. همچنین امام علی(ع)با توصیه به تفکر و تأمل در تاریخ گذشتگان و پند از حوادث تاریخی، همه را به عبرت‌آموزی از سرانجام نیک و بدشان دعوت می‌کند. چراکه حوادث تاریخی مشابه‌اند و عدم توجه به آن‌ها و بهره نبردن از تجربه‌های ارزشمند پیشینیان، خسران و تباهی رابه بار خواهد آورد. لذا بیان تاریخ و حوادث تلخ و شیرین آن، روشی مطلوب برای عبرت آموزی از زندگی دنیایی و غافل نگشتن از سرای اخروی است. بنابراین، به‌‌ منظور استفاده‌ی بهینه از سرمایه‌ی گران‌بهای عمر و جلوگیری از اتلاف امکانات و استعدادهای انسانی، لازم است با تفکر در تاریخ و کشف سنن و قوانین حاکم بر آن و به‌ واسطه‌ی پندپذیری و عبرت‌آموزی از وقایع و سرگذشت پیشینیان، در جهت رشد و تعالی زندگی فردی و اجتماعی گام برداریم. پژوهش حاضر به اهمیت تاریخ و عبرت‌های آن و بیان نقش عبرت‌آموزی در اخلاق اسلامی از دیدگاه امام علی (ع) پرداخته است و در همین مورد مباحثی همچون منابع، ابزارها، عوامل، موانع و بهره‌های اخلاقی، تربیتی عبرت‌پذیری، نقش پیامبران در ایجاد تمدن بشری و ... مطرح گردیده است.

خانواده یکی از نهادهای اولیه جوامع بشری است که با وجود تحولات اساسی، در اهداف و کارکردهای خود ثابت مانده و در همه‌ی جوامع اهمیت اساسی دارد. تعادل، استحکام و اقتدار عاطفی و منطقی خانواده به شناختی جامع و فراگیر نیاز دارد تا در پرتو آن بتوان با خصیصه‌های خانواده متعادل آشنا شد. پژوهش مذکور، با فرضیه قرار دادن این‌که کاوش در قول و فعل حضرت‌علی (ع) نشان می‌دهد، الگوی خانواده‌ی متعادل به طور کامل قابلدست‌یابی است، بر آن است تا عوامل تعادل در خانواده را شناسایی نماید و به ترسیم سیمای روشنی از از خانواده‌ی متعادل و آفت‌هایی که این خانواده را تهدید می‌کند، از دیدگاه امیرالمومنین(ع) بپردازد. درک درست گفتار و تحلیل صحیح رفتار حضرت (ع) نشان از آن دارد که هنجارها و ناهنجاری‌های اخلاقی، رفتاری و اقتصادی می‌تواند زمینه‌ی تعادل و تزلزل خانواده را فراهم سازد. مجموعه‌ی تعالیم آن حضرت، ما را به نظام و ساختاری رهنمون می‌کند که پاسخ‌گوی همه‌ی نیازهای مادی، روانی و معنوی است. در خانواده‌ای که بر اساس معیارهای انسانی و اسلامی شکل می‌گیرد، آسایش تن و آرامش روان انسان تأمین می‌شود و با تحقق صفا، صمیمیت، همدلی و هماهنگی، پریشانی، ناامیدی و خستگی روحی و جسمی زدوده می‌شود. امیرالمومنین (ع) برای نجات خانواده از تزلزل، راهکارهایی را در نحوه‌ی ارتباط همسران ارائه فرموده‌اند که در این پژوهش به آن پرداخته می‌شود.

پژوهش حاضر به شیوه ی تحلیلی-توصیفی،بررسی عوامل معادگریزی و راه های برون رفت از آن در آموزه های علوی و با تکیه بر نهج البلاغه است. در این راستا غالب تحقیقات صورت گرفته در باب اثبات معاد در قرآن، اعتقاد به معاد و آثار تربیتی ای که این اعتقاد در زندگی فردی و اجتماعی دارد را مطرح کرده اند. امّا این تحقیق بر آن است تا ابتدا به اثبات معاد در نگاه امام علی (ع) بپردازد، زیرا برای ورود به هر بحثی ابتدا نیاز به اثبات آن است. و سپس با تکیه بر سخنان امام (ع) عواملی را که سبب گریز و دوری از معاد می شود و در مقابل راه هایی که انسان را از این حالتِ گریز خارج می کنند، نمایان سازد، که به مجموع آن که سبب تنظیم رفتار انسان در چهار چوب اسلام می شود، اخلاق اسلامی گفته می شود. این مهم در دو سطح شناختی و عملی جستجو شده است و بیشتر روی سخن با مخاطب معتقد به مبدأ و معاد می باشد.مجموع سخنان امام (ع) بیانگر آن است که عوامل شناختی که سبب گریز از معاد می شود، جهل و غفلت است که از اندیشه و احوالات درونی سرچشمه می گیرد و از عوامل عملی که نتیجه گرفتار آمدن در شهوت عملی می باشد، دنیاطلبی ست که امام (ع) در سخنان خود آن را نکوهش کرده و به دوری از آن سفارش فرموده است و دیگری ترس مذموم نسبت به مرگ و معاد است.از جمله راه هایی که در بُعد شناختی در معارف علوی سبب برون رفت از این حالتِ گریز می شود اصل شناخت، ایمان و یاد معاد است. علاوه بر آن، ذکر، تقوا و زهد نیز در کلام امام (ع) از مهم ترین راه های عملی برون رفت از معاد گریزی اند.

حکومت میراث نبوت وبخشی ازمسئولیت امام است که دست بشرازاعطای آن به کسی کوتاه است وهدف آن تحقق برنامه های دینی، برقراری عدالت اجتماعی ،تربیت نفوس وهدایت مردم به سوی خداست.زمانی که پس ازقتل عثمان مردم با امیرمومنان علی علیه السلام بیعت کردند ،امام عهده دارحکومتی شد که زمینه های فرهنگی فراوانی برای بروزموانع ،پیش روی حضرت فراهم شده بود که موجب دور شدن جامعه از پیامبراسلام صلی الله علیه وآله وامام علیه السلام شده بود.ازجمله این چالش ها ، ثروت حاصل ازغنائم بود.سئوالات این پژوهش اجمالا بدین شرح اند: عملکرد خلفای پیش از امام علیه السلام درایجاد موانع؛موانعی که خود امام علیه السلام با عمل به قرآن وسیره ی پیامبر اسلام صلی الله علیه واله ایجاد کرد؟ورفتارمردم وعدم پایداری آنان ،سبب بروز چه موانعی شد؟این پژوهش به شیوه ی کتابخانه ای ،اجمالا به این نتایج رسیده است :اولا : امام علی علیه السلام بهرغم تمام چالش هاوموانع ،باعنایت حق و کمک یاران خود، خسته وناتوان نشدو تا آخرین لحظات عمر شریف خود دست ازمقابله بادشمن وهدایت وتربیت مردم برنداشت.ثانیا :امام علیه السلام ،طبق نصوص قرآنی وسیره ی پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله و به شیوه ی مکتبی رفتار کردوهمین امر، برخی موانع جدید را پدیدآورد.ثالثا :حضرت علی علیه السلام برای از میان بردن موانع پیشین تحولی اساسی وانقلاب بزرگی ایجاد کرد.رابعا :به رغم عدم پایداری مردم ،بایسته این بود که آنان کاملا از امام علیه السلام اطاعت می کردند که نکردند.خامسا : آن چه در حکومت حضرت امیر مومنان علی علیه السلام رخداد برای زمان ما نیز کاملا الهام بخش و عبرت آموز است .

هدایت به معنای نشان دادن راه درست برای رسیدن به مقصد کمال می‌باشد. موجودات و به خصوص انسان همواره به هدایت و راهنمایی خداوند برای شناخت مسیر صحیح حرکت خود نیاز دارند. در واقع هدایت لازمه‌ی خلقت است . هدایت الهی به دو صورت تکوینی و تشریعی می‌باشد. هدایت تکوینی الهی همه‌ی هستی را در برمی‌گیرد و شامل همه‌ی موجودات می‌شود. خداوند با این هدایت بین خود و موجودات ارتباط برقرار کرد و آنان را تحت تربیت خود قرار داد. انسان موجودی ست که علاوه بر هدایت تکوینی از هدایت تشریعی برخوردار است که این قسم از هدایت توسط پیامبران انجام می‌گیرد و متّکی بر وحی الهی می‌باشد. هدایت یک اصل مهم برای زندگی موجودات می‌باشد. با این توصیف، این پژوهش در پی آن است تا با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع دینی و تکیه بر معارف علوی(ع) به تبیین هدایت و انواع آن بپردازد تا با شناخت آن گامی در جهت کمال برداریم. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که خداوند بر اساس هدایت خویش مسیر حرکت هر یک از موجودات را مشخّص کرده است. انسان که اشرف مخلوقات می‌باشد از هدایت ویژه‌ای برخوردار است. خداوند ایشان را علاوه بر بهره‌مند کردن از هدایت تکوینی، از نعمت عقل بهره‌مند کرده است که با استفاده از آن می‌تواند مسیر کمال را بیابد ولی عقل به تنهایی قادر به شناخت بسیاری از امور نیست، لذا خداوند پیامبران را برای هدایت به سوی بشر فرستاد تا به وسیله‌ی وحی آسمانی آنان را راهنمایی کنند و پس از ختم سلسله‌ی نبوت توسط پیامبر اسلام(ص)، آنان را بدون راهنما رها نکرد و امامان را برای هدایت به سوی انسان‌ها فرستاد.

چکیده بشر از دیرباز در اندیشه‌ی استفاده‌ی بهینه و حداکثری، از منابع قابل دسترس خود بوده است. یکی از این منابع که همگان بر محدود بودن آن اذعان دارند، «زمان» می‌باشد، که گذشت حتی یک لحظه و ثانیه‌ی آن قابل جبران نیست. از آن جا که از نظر اسلام، هدف از خلقت انسان، رسیدن به سعادت و کمال است و هر انسانی فرصت محدودی در اختیار دارد تا به این هدف دست یابد و اصولاً تمامی هدف-ها در چهارچوب زمان قابل تعریف هستند؛ از همان ابتدا نیاز به روشی که بتواند در کوتاه-ترین زمان ممکن، این هدف را محقق سازد، احساس می‌شد که در زمان معاصر با نام مدیریت زمان، مطرح گردید؛ لیکن از آن جا که فطرت کمال طلب انسان، رسیدن به اهداف مادی و محدود را برنمی‌تابد، و به افقی برتر که همان کمال اخلاقی و معنوی است، می-اندیشد، نگارنده را بر آن داشت تا به این موضوع، از نگاه دین بپردازد و تأثیر آن را در سعادت انسان مورد بررسی قرار دهد. روش تحقیق در این پژوهش، روشی توصیفی ـ تحلیلی، مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای است که تبیین سخنان حضرت علی علیه السلام برای تحلیل موضوع، ملاک اصلی است و در نهایت آن‌چه از کلام آن بزرگوار استنباط می‌شود، این است که مدیریت زمان، جایگاه مهمی در قلمرو تکامل اخلاقی انسان دارد، با این شرط که ثانیه‌ها و لحظات عمر خویش را در جهت کمال نهایی مدیریت کرده و دنیا را مقدمه و ابزاری برای آخرت تلقی کنیم؛ در این صورت است که فرصت محدود انسان، مفید و اثربخش خواهد بود. با توجه به این که مدیریت زمان، مستلزم فراگیری اصول و مهارت‌های آن و شناسایی آسیب‌ها و راه‌های برون رفت از آن است، نگارنده، این پژوهش را با نگاهی دینی و به صورت مشخص با محوریت نهج‌البلاغه، تدوین کرده تا همگان بدانند که منابع دینی ما از هر جهت غنی بوده و کلام علوی، محدود به هیچ عصر و زمانی نیست.