جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب تاریخ طبیعی دین که نخستین بار در سال 1757م منتشر شد شاید به اندازه نوشته های دیگر دیوید هیوم شهرت نداشته باشد و همچنانکه هیوم در زندگینامه خویش می گوید در زمان خود او نیز آوازه ای نیفکند. ولی می توان ادعا کرد که این کتاب همراه با اثر دیگر او در همین زمینه به نام «همپرسه هایی درباره دین طبیعی» سرآغاز آن مبحثی در علوم اجتماعی است که اینک به نام فلسفه دین شناخته می شود. نخست باید دید که مقصود هیوم از نوشتن این کتاب چه بوده است. او خود این مقصود را در نخستین جمله کتاب روشن می کند و می گوید که در هر پژوهشی درباره دین دو مسئله درخور توجه باید باشد، نخست بنیاد دین در خوی و سرشت آدمی و دوم بنیاد آن در خرد. این دو مسئله را بدینگونه نیز می توان بیان کرد: نخست اینکه دین در میان آدمیزادگان چگونه پیدا شد (یا شناخت علت دین) و دوم اینکه دلیل اعتقاد انسان به دینی خاص چیست (یا شناخت حقیقت دین). هیوم در کتاب «همپرسه هایی درباره دین طبیعی» از مسئله دوم و در کتاب حاضر از مسئله نخست بحث می کند. مسئله نخست بیشتر جنبه علمی دارد، زیرا شناخت چگونگی رویداد هر کار یا چیستی هر چیز نیازمند افزار و روش درست تحقیق و از آن مهمتر بی غرضی و واقع بینی است و فقط از برکت علم به این همه می توان رسید. ولی مسئله دوم که به شناخت حقیقت امور بر می گردد جنبه نظری دارد و احتمال اختلاف عقاید در آن بیشتر است. از اینرو مردم شناسان و روانشناسان بیشتر از مسئله نخست و فیلسوفان از مسئله دوم سخن گفته اند. اگرچه هیوم واژه دین را در عنوان کتاب خود به طور مطلق آورده و بدینگونه قصدش به ظاهر بحث درباره دین به نحو عام بوده است، در حقیقت کتابش بیشتر به دین مسیح مربوط است و از این دین نیز بیشتر فرقه کالونی پروتستان مورد نظر اوست. از آن رو که هیوم در جامعه مسیحی می زیسته و مقصودش بیشتر محاجه با مخالفان بوده جز این گریزی نداشته است.

آیا خداوند با آفریدگان همانندی‌هایی دارد، «به ویژه آدمیان» یا پاک از آنها فرامی‌گذرد؟ برگ‌های فراوانی از کتاب حاضر را می‌توان در سایة سنگین اندیشه به این پرسش جهان‌شمول مطالعه کرد. هیوم چهاربخش نخست این کتاب را در سال 1751 به رشتة تحریر درآورد و دست‌نوشتة نخستین خود را در دهة 50 به شماری از دوستان برگزیده‌اش سپرد و نظر ایشان را جویا شد. وی دست‌نوشته را حدودا به سال 1761 بازبینی و اصلاح کرد. این گفت‌وگوها دو سال و نیم پس ازمرگ هیوم و به همت برادرزاده‌اش منتشر شدند.

رساله‌اي درباره طبيعت آدمي اثر «ديويد هيوم» يکي از مهم‌ترين متون کلاسيک فلسفه غربي است که محتواي آن عموماً در قرن بيستم مورد التفات جدي فلاسفه قرار گرفته است. اين کتاب نه‌تنها کانت را از خواب جزميت بيدار مي‌کند بلکه فلسفه تحليلي معاصر را نيز کاوش مي‌کند. اين يافته نشان مي‌دهد که علوم شناختي جديد تا حد زيادي در تطابق با يافته‌هاي هيوم قرار دارد. موضوعات مورد بحث در اين کتاب «تکبر و تواضع»، «دوست داشتن و تنفر» «اراده»، «فضايل و رذايل طبيعي و تصنعي» است.