جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«شهرستانی»، به عنوان یکی از بزرگان اهل سنت در تفسیر خود با عنوان «مفاتیح الاسرار و مصابیح الابرار» از روایات ائمه اطهار و به طور خاص امام صادق بسیار تأثیر پذیرفته است. مقاله حاضر به روش تحلیلی با تتبع در تفسیر «مفاتیح الاسرار و مصابیح الابرار» شهرستانی به بررسی روش‌ها و مبانی جدید او در تفسیر و تأویل قرآن می‌پردازد. از جمله مبانی شهرستانی در تفسیر و تأویل قرآن سه زوج «مفروغ» و «مستانف»، «تضاد و ترتب» و «مناهج امر و خلق» می‌باشد که وی بسیار ماهرانه در تفسیر خود از این زوج‌ها استفاده کرده است. این مقاله با بررسی این سه روش، تأثیرپذیری شهرستانی را از روایات امام صادق در هر یک از این سه زوج مطرح می‌سازد و در نهایت نتیجه می‌گیرد که شهرستانی، طبق روایات امام صادق هر یک از این زوج‌ها را معرفی می‌کند.

چکیده : حاکم نیشابوری از محدثان بزرگ اهل تسنن است که در دوره ی طلایی حدیث، قرن چهارم و در مرکز مهم حدیثی دوران، نیشابور می زیسته است. در این تحقیق پس از مقدمه، ابتدا پیرامون حوزه ی حدیثی نیشابور از نظر سیاسی- مذهبی و سپس در باره ی حیات حاکم سخن می گوییم. معرفی آثار حاکم پیرامون صحیحین، انگیزه ی تألیف مستدرک، روش او در تصحیح اخبار، داوری دیگران در باره ی مستدرک و مقایسه اش با صحیحین مورد نظر است. از جایی که "اخبار مناقب" به دلیل داشتن ارتباط مستقیم با مقبولیت زمامداران به طور ویژه مورد اهتمام و تحریف بوده، موضوع بحث پژوهش فراروی قرار گرفته است. رفتار محدثان در ارتباط با نقل اخبار مناقب، آثار توجه به مناقب در حیات دینی مردم، آسیب شناسی اخبار مناقب و نتایج انحراف در اخبار این باب محور مباحث بعدی است. در ادامه، وضعیت اسناد مستدرک، معرفی افراد پرروایت حاکم و بررسی کامل سند چند خبر می آید. در آخرین مبحث، سیری در متون و محتوای اخبار مناقب در مستدرک داریم. در آغاز، مناقب عترت(ع) مورد بحث می باشد و با اشاره به تخریج این مناقب در منابع مختلف و وجود شواهد متعدد اصالت آنها معلوم می شود. پس از آن، مناقب قریش و نخبگان آنان(عشرة مبشرة)، امویان و عباسیان مورد بحث قرار می گیرد. پایان بخش این فصل سخن از مناقب انصار و برتری آنها نسبت به قریش است. سیر بحث، همسویی و همسانی مستدرک را با صحیحین تأیید می کند. و معلوم می شود هر عیب یا هنری که برای یکی باشد برای دیگری هم خواهد بود. ضمناً روشن خواهد شد اخبار مناقب عترت(ع) از صحیح ترین اخبار بوده و حاکم تنها اندکی از آنها را آورده است و با پذیرش فضل بی مانند اهل بیت(ع) معلوم می گردد احتیاط آمیزترین راه برای دستیابی به شریعت، رجوع به سیره ای است که خدا و رسول(ص) از طریق ذکر مناقب عترت(ع) آن را خوب معرفی نمودند.

سنّت، تبیین قرآن و دربردارنده تفصیل آموزه هاى اسلام است که دستخوش برخى حوادث شده است. لذا دستیابى به سنّت نبوى مستلزم تلاش بسیار است. در باره طریق وصول به سنّت، گروهى از مسلمانان (شیعه) سیره برخى اصحاب عترت : را احتیاط آمیزترین راه مى شمرند؛ امّا برخى مسلمانان (اهل تسنّن) سنّت پیامبر 9 را در رفتار عموم اصحاب جستجو مى کنند.بررسى شخصیّت عترت و اصحاب و مقایسه کارنامه شان با هم، به ما کمک مى کند در باره اینکه «سیره کدام دسته (عترت یا عموم اصحاب) به صورت هرچه شایسته ترى آینه تمام نماى سنّت نبوى و تبلور آن است» داورى درست ترى داشته باشیم. نیز مى بینیم که سیره عترت هماهنگ با هم و همسو با قرآن و سنّت است، امّا سیره اصحاب، بلکه چه بسا یک صحابى، جز با انواعى از تأویل و توجیه با قرآن و سنّت، بلکه با سیره خودش هماهنگ نمى نماید.

منقبت به معنای فعل کریمانه مورد اهتمام خاص قرآن و سنت است. با نگاهی گذرا به قرآن، محورهایی چون خویشاوندی با پیامبر (ص)، سبقت در اسلام و ایمان، هجرت، جهاد و فداکاری در راه شریعت همراه با داشتن بصیرت، مهم ترین منقبت ها به نظر می آیند. اهتمام خدا و رسول (ص) به مناقب، جهت الگوسازی برای انسان ها بوده و در برخی مقاطع، توجه به مناقب سبب تحول در جامعه شده است. اخبار مناقب، بخش عمده ای از جوامع حدیثی را در بر گرفته و در میان این اخبار آنچه مربوط به عترت (ع) است از امتیازات ویژه ای چون کثرت تعداد، محتوای برتر، انتشار و شهرت، صحت سند و نقل همگانی برخوردار بوده و این در حالی است که جریانات حاکم بر مسلمانان نوعا در جهت محو مناقب اهل بیت (ع) حرکت کردند. از طریق مطالعه در تاریخ صدر اسلام و تامل در اقدامات تخریبی مرتبط با عترت (ع) و فضایل شان این نتیجه حاصل می شود که حفظ و انتشار مناقب اهل بیت (ع) در گذر تاریخ، جلوه ای از حاکمیت اراده الهی در روشن ماندن مشعل هدایت است.