جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نظام سیاسى متأثر از فرهنگ سیاسى است. فرهنگ سیاسى به عنوان مجموعه‏اى از دانش‏ها، ارزش‏ها، احساسات و باورها و به طور مختصر محتواى باطنى انسان، تعیین کننده تلقى هیأت حاکمه و مردم از سیاست و رفتارهاى سیاسى است؛ همچنین فرهنگ سیاسى نوع رابطه میان مردم و نظام سیاسى را شکل مى ‏دهد. نظام و هویت سیاسى، اجتماعى امروز ما ایرانیان محصول تعامل و داد و ستد فرهنگ‏هاى مختلفى است. فرهنگ اسلامى و ملى به عنوان محتواى باطنى اصیل و بومى و فرهنگ‏هاى غربى به عنوان عنصر وارداتى از مهم‏ترین فرهنگ ‏هاى مؤثر بر وضعیت ایران معاصر بوده ‏اند.

حوزه علمیه به عنوان نهادى که متکفّل معارف دینى است، با معارف سیاسى چه نسبتى دارد؟ در پاسخ به پرسش مذکور و کندوکاو درباره آن، این مفروض بنیادین مورد توجه نگارنده است که اقبال و ادبار حوزه‏هاى علمیه به هر شاخه از دانش، درگرو مقدار و میزان ارتباط آن رشته از دانش با امور مورد توجّه دین مبین اسلام است. بنابراین، گفت‏وگو پیرامون سؤال مطرح شده در آغاز این بحث ،وقتى دقیق‏تر خواهد بود که درباره مفهوم دین و ترسیم محتوا و اجزاى آن اندکى درنگ کنیم.

شناخت رهبران الهى و چگونگى رفتار و کردار آنان در عرصه ‏هاى مختلف اقتصادى، اجتماعى، فرهنگى و... و اخذ آموزه‏هایى که راهگشاى مشکلات انسان معاصر باشد، براى تمام افراد بشر سودمند خواهد بود. اعلام سال 1379 از سوى مقام معظم رهبرى به عنوان سال امام على علیه ‏السلام فرصتى بود تا در سیره قولى و عملى امیرالمؤمنین على بن ابى‏طالب تأمل و مداقه بیشترى شود؛ در این راستا فصلنامه علوم سیاسى نیز سعى کرده است تا از منظر سیاست، میراث علمى و زندگى آن حضرت را مورد کند و کاو قرار دهد. دغدغه مقالات این شماره، پاسخ‏گویى به این پرسش است که «آموزه ‏ها، پیام ‏ها و درس‏هاى سیاسى امام على علیه ‏السلام براى نسل امروز چیست؟»

انتظار مسلمانان از حکومت چیست؟ آیا این انتظار را حکومت‏هاى غیر دینى نمى‏توانند برآورده کنند؟ به دیگر سخن، حکومت دینى چه اقداماتى انجام مى‏دهد که حکومت‏هاى غیر دینى به آن اهتمام نمى‏ورزند؟ پاسخ به این پرسش درگرو توجّه به برداشت‏هاى مختلف از «سیاست» است. به طور کلى مى‏توان برداشت‏هاى مختلف از سیاست را در «مکتب قدرت» و «مکتب هدایت» طبقه بندى کرد. در مکتب قدرت، غایت دولت امور دنیوى است، اما در مکتب هدایت، غایت دولت امور اخروى است؛ در اوّلى، دنیا مقصد است و در دومى، آخرت مقصد و دنیا منزلگاه. اساسى‏ترین انتظار متدینان از حکومت، فراهم کردن فضا، امکانات و زمینه‏هاى عبودیت خداوند متعال است؛ در حالى که این انتظار، دغدغه حکومت‏هاى غیردینى نیست. بر همین اساس اهل دیانت بر استقرار حکومت دینى و اجراى قوانین با صبغه الهى اصرار مى‏ورزند؛ قانون که در حکومت‏هاى غیردینى، یک امر بشرى است، در حکومت دینى امرى فرابشرى و الهى است و انسان‏ها در محدوده مباحات مى‏توانند قانون گذارى و برنامه‏ریزى کنند.

مسائل چندى سبب شده‏است تا موضوع «ثبات و تحولِ» در «اندیشه سیاسى امام خمینى(ره)» مورد توجه پژوهشگران قرار گیرد. تمسک به بخشهایى از تفکر سیاسى امام، به سائقه تحکیم دیدگاههاى جناحى و یا توجهاتى که از سرِنقد و احیانا تأثیر پذیرى از دیدگاهها و نظریات رئالیستى، به اندیشه سیاسى ایشان شده‏است، از مهمترین رهیافتها در این باب است. دیدگاه اول، عمدتا از سوى جناحها و گروههاى داخل نظام جمهورى اسلامى و دیدگاه دوم، عمدتا از سوى کسانى که خارج از نظام قرار دارند، ارائه شده‏است. البته اندکى هم هستند که درون نظام قرار دارند و در ردیف گروه دوم قرار مى‏گیرند. در این باره در ادامه سخن خواهیم گفت. گروه سومى هم هستند که سعى کرده‏اند به طور منصفانه و در واقع با بى طرفى و از سرِ «علم» و با تکیه بر «روش معتبر»، به توضیح موضوع «ثبات و تحول در اندیشه حضرت امام (ره)» بپردارند.

محقق سبزوارى کیست ؟ محمّد باقر سبزوارى، معروف به محقّق سبزوارى، در سال 1017 ه . ق. به دنیا آمد.[1] وى فرزند محمّد مؤمن خراسانى است که پس از وفات پدرش به اصفهان آمد و در آنجا سکنى گزید[2] و در اندک زمانى سرآمد علماى عصر خود شد؛ به گونه‏اى که پس از چندى به درخواست شاه عباس دوّم سمت امامت جمعه و جماعت و منصب شیخ‏الاسلامى را پذیرفت.[3] محقّق سبزوارى نزد شاه عباس دوّم و وزیر عالم او خلیفه سلطان بسیار عزیر و محترم بود. به گونه‏اى که تدریس در مدرسه ملا عبداللّه‏ شوشترى از طرف وى به محقّق سبزوارى واگذار شد.

((توسعه)) دغدغه اساسى انسان معاصر است. بنابراین چگونگى, شیوه, ابزار و سازوکار رسیدن به توسعه و تعالى, پرسش جدى فراروى گرایش ها, نگرش ها, بینش ها, دانش ها و دانشمندان مختلف است. برخى از نظریه پردازان با طرح تئورىهاى خطى بر تقلید از غرب اصرار مى ورزند و برخى دیگر با تإکید بر الگوهاى غیر خطى سعى بر بومى سازى نظریات توسعه دارند. مقاله حاضر با نگرشى از نوع دوم, به کندوکاو در تاریخ صدر اسلام پرداخته است تا مسیر جدیدى را در جهت بومى سازى نظریات توسعه بگشاید. مقاله حاضر به این سوال پاسخ مى دهد که پیامبر اسلام(ص) چگونه توانست در فرصتى اندک و با امکاناتى ناچیز, آن چنان تغییراتى در سطح فرد و جامعه پدید آورد که پس از مدتى, جامعه اى کاملا متفاوت با آن چه پیش از آن بود به وجود آمد؟ این مقاله با طرح نظریه محتواى باطنى انسان سعى مى کند تا گام هاى اولیه را, با استفاده از داده هاى تاریخى, جهت طرح یک نظریه توسعه نوین بردارد.

محور اصلی مقاله حاضر تشریح مؤلفه ها و ویژگی های مکتب امنیتی متعالیه و توضیح مبانی نظری آن است. مکتب امنیت متعالیه، به مثابه یک نظریه اسلامی امنیت مدنظر می باشد. این مقاله با رویکرد نظریه پردازی و روش استنباطی - استنادی، پاسخ پرسش را بررسی و ارائه می کند. مبنای مفهومی و نظری مباحث « نظریه امنیت اسلامی چیست » مقاله، نظریه دو فطرت است. بر این اساس، ویژگی های نظریه امنیت متعالیه در محورهای مفهوم امنیت، ابعاد امنیت، مرجع امنیت، سطح امنیت، دوست و دشمن، روش های تحصیل امنیت و راهکارهای استراتژیک امنیتی تبیین شده است.