جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آیزایا برلین یکی از متفکران لیبرال کثرت‌گرا در قرن بیستم است. موضوع اصلی اندیشه او آزادی است. آزادی در اندیشه برلین به آزادی مثبت و آزادی منفی تقسیم می‌شود. آزادی منفی به معنای آزاد بودن از قیودی است که توسط دیگران بر شخص تحمیل می‌شود. آزادی مثبت به معنای آزادی برای دستیابی به خواست‌ها و علایقی است که شخص به آن‌ها تمایل دارد. چه رابطه‌ای بین این دو مفهوم از آزادی برقرار است؟ رابطه بین این دو مفهوم، بدین ‌ترتیب است که در درجه اول، آزادی مثبت و آزادی منفی مکمل یک‌دیگر هستند. به صورتی که انسان باید از قیود و موانع، آزاد باشد یا آزاد شود تا به آنچه می‌خواهد و به آن تمایل دارد برسد. بنابراین، برای برقراری آزادی انسان، هر دوی آن‌ها باید تأمین شوند. گرچه نتوان به طور مطلق برقرار شوند؛ زیرا در درجه دوم آزادی مثبت و آزادی منفی در برابر هم قرار می‌گیرند به طوری که اشخاص برای زندگی در اجتماع باید مقداری از آزادی منفی خود را از دست بدهند تا به آزادی اشخاص دیگر آسیب وارد نسازند به صورتی که افراد با اختیار خود است که زندگی اجتماعی را برای خود بر می‌گزینند و آزادی منفی خود را محدود می‌کنند، بدین ‌گونه آزادی مثبت در برابر آزادی منفی قرار می‌گیرد، اما در درجه سوم رابطه‌‌ای که بین آزادی مثبت و آزادی منفی برقرار است رابطه خنثی یا توازن است به صورتی که بر اساس پلورالیسم برلین، آزادی مثبت و آزادی منفی دو ارزش حقیقی هستند که هر کدام ارزش خود را دارند و نمی‌توان گفت، با یک‌دیگر برابرند یا یکی از آن‌ها برتر است. از سه رابطه یاد شده، تکمیل‌کنندگی، تضاد و توازن، رابطه و نسبت مکملی نقش محوری دارد و رابطه تضاد در درجه دوم و رابطه توازن در درجه سوم قرار می‌گیرد.

معرفت علمی از سطوح و ابعاد مختلفی برخوردار است. روش و روش‌شناسی یکی از این ابعاد معرفتی است که در شکل‌گیری معرفت نقش اساسی دارد. از این منظر یکی از محورهای بنیادین درعلوم ، روش‌شناسی است. چراکه بهره‌گیری از این علوم، متضمن بهره‌گیری از روش‌های موجود در آنهاست. وتمامی نظریات و رویکردهای علمی، ناگزیر از یک روش بنیادین استخراج می‌شوند ودیگر این که روش کاربردی متناسب با خود را به همراه می‌آورند. روش‌شناسی بنیادین، بنیاد و اساس نظریات علمی را تشکیل می‌دهد

عوامل گوناگون سیاسی ،اقتصادی ،مذهبی ،فرهنگی و قومی در شکل گیری و گسترش اندیشه های افراطی و اعمال خشونتنقش دارند . با توجه به اینکه سیاست بین الملل امروزه ،در دوران گذار قرار گرفته است و فهم متعارف کنونی از سیاست بینالملل با تغییرات گستردهای مواجه شده است و امکان باز اندیشی در روابط بین الملل به موجب هنجارسازی و خویشتنداری کشورها ،منطق گفتگو و صلح را برای بخش اعظمی از سیاست بین الملل به همراه داشته استبا بررسی دیدگاه های رایج در خصوص خشونت پرهیزانه جنبش هایی در تحقق صلح و امنیت شکل گرفته است واندیشمندان بر اساس امور فطری در صدد تحقق عدالت در امور اجتماعی و وضع قوانین برای جلوگیری از هرج و مرج و نظمبخشی به امور بشری نموده اند و با الزام بر قانون محور بودن در صدد اصلاح رفتارهای نابهنجار و شیوه های غلط برآمده اندتا خشونت حاکم بر تاریخ بشری را که موجب تحقیر منزلت انسانیت و ظلم به او گردیده است ، از جامعه بشری محو نماید واین مهم با شکل گیری حکومت های صالح و مردمی با برخورداری از مشروعیت مردم و اقتدار لازم می باشد که در این راستاحضرت امام خمینی )ره( بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران با تأسی از سیره و سنت حضرات معصومین علیهم السلام و تعالیمکتاب مقدس قرآن با تبیین عوامل موثر در شکل گیری خشونت در جهان و موانع پیش روی صلح واقعی جهانی راهبرد هاییبرای جهان عاری از خشونت ارایه نموده اند که با رعایت آن جامعه بشری از همه ظلمت ها رهایی یافته و صلح و امنیت برفضای جهانی گسترش یافته و بحران و خشونت از بین خواهد رفت .واژگان کلیدی : خشونت ؛ صلح ؛امنیت ؛قانون گرایی ؛حق محوری

عقلانیت از دیدگاه اندیشمندان علوم اجتماعی، مهم ترین نشانه و برجسته ترین شاخص مدرنیته شناخته شده است. برخی آن را جایگزین دین معرفی کرده اند. در این تحقیق به دیدگاه امام خمینی و هابرماس درباره دین و عقلانیت اشاره می شود.هر یک از دو متفکر و فیلسوف مهم و جریان ساز معاصر؛ امام خمینی از اسلام معاصر و یورگن هابرماس از غرب، آرای خاصی درباره مفاهیم دین و عقلانیت دارند.هر دو منتقد عقلانیت ابزاری هستند. امام خمینی، عقلانیت ممیزه و عقلانیت دینی و هابرماس، عقلانیت ارتباطی و عقلانیت انتقادی را جایگزین آن کرده اند. هریک از این دو متفکر براساس مبانی اندیشه ای خود، نگاه خاصی به مقوله دین و عقلانیت دارند.

آیت الله خویی با اهتمام ورزیدن به حفظ نظام اجتماعی،مدیریت اجتماعی،طرح مسئله ولایت فقیه،ولو با نگاهی متفاوت، مسئله قضا و حدود و بسیاری موضوعات سیاسی دیگر توانسته است اندیشه سیاسی خود را پرورش دهد.اما این اندیشه با توجه به واقیت های تاریخ معاصر و شرایط سیاسی موجود،مجال رشد لازم را نیافته است.ایشان برخلاف برخی از فقها،ولایت را نه یک منصب بلکه یک حکم تکلیفی و وظیفه عملی می داند و با ورود احتیاط آمیز به بررسی مسئله ولایت فقیه و وارد نمودن نقدهای متعدد برای اثبات روایی آن،خروجی مناسب را در پرتو ادله عقلی فراروی فقه پژوهان در بسط جایگاه رهبری فقیه قرار می دهد.در واقع روش معرفت شناختی آیت الله خویی در مسئله پژوهی ولایت فقیه او را به نتایجی کاملا متفاوت از برخی فقهای معروف معاصر وی رسانده است.در نظریه سیاسی امام خمینی(ره) سرپرستی و ولایت جامعه اسلامی در عصر غیبت بر عهده فقهای جامع الشرایط است.از دیدگاه ایشان مشروعیت ولایت فقیه بر مبنای نصب الهی است.بر مبنای نظریه سیاسی ایشان حدود و اختیارات ولایت فقیه فراتر از احکام فرعیه الهی است و تمام اختیاراتی که برای پیامبر (ص) و ائمه (ع) در امور حکومتی مطرح بود،فقیه نیز دارا می باشد.به عبارت دیگر ولایت فقیه مطلقه است.وجوه افتراق نظریات سیاسی این دو فقیه عبارت است از 1-آیت الله خویی تمام دلایل روایی و نقلی را به نقد کشیده و آنها را با مسئله ولایت مرتبط ندانسته است،در حالی که از نظر امام خمینی عقل و نقل با هم متحدند.2-آیت الله خویی از حیث ماهیت تصدی فقیه،میان ولایت و جواز تصرف قائل به تفکیک است و معتقد است ماهیت تصرف و تصدی فقیه بر امور از نوع ولایت نیست بلکه از نوع جواز تصرف است.در صورتی که امام معتقد است فقیه جامع الشرایط در تمامی شئون مربوط به حکومت،دارای ولایت است و همه اختیاراتی که پیامبر و ائمه در زعامت جامعه داشتند،فقیه جامع الشرایط نیز داراست. وجوه اشتراکی نظرات سیاسی این دو فقیه عبارت است از:آیت الله خویی وامام براصل ضرورت تشکیل حکومت اسلامی در عصر غیبت و رهبری فقیه جامع الشرایط اتفاق نظر دارند . آیت الله خویی به این صورت تعبیر کرده اند که قدر متیقن از میان افرادی که می توانند تصدی حکومت را بعهده گیرند ، فقیه جامع الشرایط است .

رویارویی پیوسته و فراگیری که حیات انسانی را در دوره جدید، صورت بخشیده این پرسش را بار دیگر با جدّیت مطرح نموده است که رابطه کارگزاری انسان با وقوع گریزناپذیر حوادث چگونه است؟ در واقع آنچه که رخ نموده و می‌نماید و کلیه عواملی که در متن و فضای حیات انسانی وجود دارند، آیا بیانگر فاعلیت انسان در ساختن و پرداختن تحولات جوامع هستند یا خیر؟ آیا تاریخ، قتلگاه اراده‌های آدمیان است و یا عرصه و پهنه تجلی اراده‌ها؟ به نظر می‌رسد اگر بخواهیم سیاست را فراتر از تنظیم روابط میان انسان‌ها و مجتمع‌های انسانی درک نماییم و تاریخ را چیزی جر ترتیب و توالی رویدادها بدانیم؛ در این صورت نیازمند نظرگاهی انتقادی در خصوص رابطه تاریخ و سیاست و به عبارتی نقش اراده آدمیان در تحولات جوامع خویش هستیم. چنین افق و نظر گاهی تنها با مدد وحی و آموزه‌های ادیان الاهی قابل دسترسی است که حکیمانه، هم سرنوشت و هم اراده را در چارچوبی قابل ادراک و عبرت آموز آموزش می‌دهند. مروری بر آرای متفکرانی چون ماکیاولی، مونتسکیو، کنت، مارکس و فوکو نیز نشان می‌دهد که رابطه تاریخ و سیاست نیازمند بازاندیشی در پرتو روشنگری‌های دین (الاهی) می‌باشد.

آینده‌پژوهی رایج در بستر اندیشه و بافتار غربی شکل گرفته است و بسیاری از نشانه‌های غربی را با خود دارد. این دانش غربی افزون بر آن‌که نمی‌تواند پاسخ‌گوی جوامع غیرغربی باشد به دین نیز بی‌توجه است. پژوهش حاضر می‌کوشد که آینده‌پژوهی اسلامی را به عنوان نسخه اسلامی و بدیل آینده‌پژوهی رایج معرفی کند و به این پرسش اصلی پاسخ دهد که آینده‌پژوهی اسلامی و راهبردهای تحقق آن چیست؟به منظور مرور ادبیات، افزون بر مرور اجمالی آینده‌پژوهی و بررسی تاریخچه شکل‌گیری آن، دیدگاه‌های مهم در خصوص علم و فناوری اسلامیارایه می‌شوند. همچنین آثار و اندیشه‌های آینده‌پژوهان (آلوین تافلر، دانیل بل و وندل بل) و آینده‌پژوهانی که کوشیده‌اند از سیطره‌ی آینده‌پژوهی رایج خارج شوند (ضیاء‌الدین سردار و مهدی المنجره) بررسی و تحلیل شوند.این پژوهش بنیادین است و از نظر روش‌شناسی کیفی است. در این راستا مصاحبه باز، یکی از مهم‌ترین روش‌های مورداستفاده در آن است. در این پژوهش با یازده نفر صاحبنظران کلیدی این عرصه گفت‌وگو انجام شده است و با برگزاری پانل‌های تخصصی، یافته‌های پژوهش استخراج شده‌اند. البته باید توجه داشت که بخشی از این رساله به مباحث نظری و فلسفی آینده‌پژوهی می‌پردازد بنابراین نیازمند استدلال‌های روش‌شناختی و تأملات فلسفی است که بخشی از یافته‌های پژوهش بر این اساس استخراج شده‌اند. گام نخست شکل‌بخشیدن به آینده‌پژوهی، توجیه امکان‌پذیری آن است و چون آینده‌پژوهی یک علم-فناوری است این امکان‌پذیری می‌بایست ناظر به دو بعد توصیفی (علمی) و تجویزی (فناورانه) باشد. بر این اساس می‌توان آینده‌پژوهی اسلامی را امکان‌پذیر دانست. اما باید توجه داشت که این دانش بخشی از نظام "نگرش-آینده‌پژوهی" است و تا زمانی که بخش‌های این نظام (آینده‌اندیشی و نگرش حاکم بر جامعه) اسلامی نباشند، آینده‌پژوهی اسلامی محقق نخواهد شد. بنابراین آینده‌پژوهی در نظام "نگرش-آینده‌پژوهی" اسلامی می‌تواند به صفت اسلامی موصوف شود. آینده‌پژوهی دانشی معطوف به عمل است و تنها با تأملات نظری شکل نمی‌گیرد. بنابراین تا زمانی که آینده‌پژوهی اسلامی در عمل شکل نگیرد نمی‌توان آن را به خوبی توصیف کرد اما در حال حاضر می‌توان گزاره‌هایی از آن ارایه داد. ضمن آن که باید توجه داشت که آینده‌پژوهی اسلامی افزون بر سازگاری با جهان‌بینی اسلامی و بهره حداکثری از آموزه‌های این دین تابع شرایط و اقتضائات مکانی و زمانی نیز هست و این امر در شکل‌گیری آینده‌پژوهی اسلامی تأثیرگذار هستند. برای تحقق نسخه‌ی اسلامی آینده‌پژوهی، باید کوشید که با رهیافتی راهبردی و بهره‌گیری از آموزه‌های اسلامی، به سوی آینده‌پژوهی اسلامی گذار کرد و چشم‌انداز عملیاتی را محقق ساخت.

«نفاق» به معنای ورود به دین اسلام از یک در و خروج از آن از در دیگر می‌باشد. نفاق فعل منافق است، «منافق» کسی است که کفر خود را در دل پنهان می‌دارد ولی به زبان اظهار ایمان می‌نماید و همواره به دنبال فرصتی جهت ضربه زدن به مسلمانان و حکومت اسلامی است. پیچیده بودن جریان نفاق و پنهان‌بودن چهره واقعی منافقان از ویژگی‌های مهم این پدیده خطرناک به شمار می‌آید.قرآن کریم به طور دقیق و کامل به مسأله نفاق پرداخته تا آنجا که سوره‌ای با این نام در قرآن کریم آمده است، و ضمن تشریح افکار و اندیشه‌ها و فعالیت‌های منافقان، و روش‌های مقابله با آنان ، شاخصه‌ها و ملاک‌هایی جهت شناسایی منافقان از جنبه‌های گوناگون معرفی می‌کند و مسلمانان می‌توانند با بهره‌گیری از رهنمودهای قرآن و احادیث پدیده‌ نفاق و مصادیق آن را در هر زمان به ویژه درعصر حاضر، به درستی و به موقع شناسایی کنند و چه بسا «عدم بصیرت» در شناخت به موقع جریان نفاق و برخورد به موقع با عاملان آن، وقایع تلخی را در جامعه اسلامی به وجود می‌آورد.درک صحیح مفهوم نفاق در قرآن و پیشینه پیدایش آن در اسلام، تبیین مهم‌ترین شاخصه‌ها و ملاک‌های منافقان و تبیین نفاق و منافق در حکومت حضرت علی (علیه‌السلام) اقسام دشمنی و معرفی منافقین و علل دشمنی منافقین در حکومت علی (علیه‌السلام) و آشنایی با روش برخورد حضرت امیربا دشمن و بیان راه نجات از شیوه‌های اغفالگرانه دشمن و ضرورت دشمن‌شناسی و اهمیت اطلاعات در دشمن شناسی، از موضوعات مهم در این رساله می باشد.کلیدواژه: نفاق، شاخصه‌های منافقان، نفاق در حکومت حضرت علی (علیه‌السلام)

نگاه به مفهوم و معنای قدرت از گذشته تا کنون و باپیشرفت علوم و تفکیک علوم انسانی از هم، باعث ارائه تعریفی فراتر از تعریف لغوی و فراوانی تعاریف شده است. نقش کلیدی مفهوم قدرت در علم سیاست متفکران سیاسی را برآن داشت تا نسبت به، روز رسانی تعریف و تطبیق آن با زمان و کشف لایه های پنهان آن اقدام فراوانی انجام دهند.دیدن قدرت به صورت خرد و شبکه ای و حضورش در همه لایه ها و سطوح زندگی اعم از سیاست؛ اقتصاد، اجتماع و علم و فرهنگ و ... حتی بدون اجبار و زور از مشخصه های تعریفی نو از آن است.سیره نظری و عملی ائمه معصومین (ع) به خصوص امام جعفر صادق (ع) به عنوان رئیس مکتب جعفری و ایجاد شبکه ای کرسی تدریس و نشر دانش و فرستادن شاگردانش به دیگر نقاط از مواردی است که در چارچوب تعریف شده قدرت مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد.کشف رابطه بین اندیشه شیعه و قدرت ازاهداف این تحقیق است .پاسخ به سئوالاتی همچون نگرش امام صادق (ع) به قدرت ، تاثیر عنصر زمان و مکان بر اندیشه و رفتار امام(ع) و در نهایت شیوه امام(ع)، ما را در رسیدن به هدف تحقیق رهنمون خواهد کرد. در نهایت فرضیه تربیت نیروی انسانی، ایجاد کرسی های فقهی و علمی و نهادینه‌کردن علوم عقلی و نقلی به عنوان مولفه های قدرت، و جایگزین کردن جهاد علمی به جایقیام مسلحانه مورد بررسی قرار می گیرد.با نگاهی به سیره نظری و عملی امام در می یابیم امام هم به قدرت سخت و هم به قدرت نرم اعتقاد داشت و اما با توجه به شرایط زمانی و مکانی شیوه نرم را ترجیح می دادند و تربیت نیروی انسانی، ایجاد کرسی های فقهی و علمی و نهادینه ‌کردن علوم عقلی و نقلی را به عنوان مولفه های قدرت، مورد توجه قرار دادند.