جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پایاننامه، در ادامهی یک بررسی اجمالی از الاهیات فمینیستی مسیحی، دیدگاه علامه طباطبایی را در مورد زنان، هم در الهیات و هم در نظریهی اجتماعی او در سه حوزهی ازدواج، طلاق و ارث مورد بررسی و نقد قرار میدهد. دیدگاه علامه طباطبایی به عنوان یکی از مهمترین مفسران شیعهی معاصر از اهمیت بسسیار و تاثیری گسترده برخوردار است. این پایاننامه با استفاده از چارچوب نظری الیزابت شوسلر فیورنزا، که یکی از مهمترین متالهان فمینیست معاصر است به تفسیر علامه در این سه حوزه نظر میافکند. این پایاننامه با روش هرمنوتیک رهاییبخش نگاه علامه به زن در المیزان را مورد نقد قرار داده است. این پژوهش با تکیه بر چارچوب نظری فیورنزا و همچنین روش هرمنوتیک رهاییبخش او نشان میدهد که همهی تفاسیر سوگیرانه هستند و تفسیر بیطرف وجود ندارد. با این پیشفرض باید در هر تفسیر متوجه سمت و سو و جانبداریهای مفسر بود. همچنین نشان داده میشود که نظریهی اجتماعی علامه در این سه حوزه که به طور منطقی باید ملهم از بینش الاهیاتی او باشد، از آن فاصله میگیرد و گاه حتی با آن اختلاف پیدا می کند.با حضور چنین فاصلهای، یک زن آسمانی و یک زن زمینی در تفسیر علامه قابل مشاهده است که نوع آسمانی آن در نگاه الاهیاتی وی و گونهی زمینی آن را در نظریهی اجتماعی علامه میتوان پیگیری کرد. علامه زنان و مردان را بر حسب وضعیت طبیعی و در شکلی عام مطرح میکند. در حالی که در عالم واقع زن و مرد خاص که تحت شرایط اجتماعی، تاریخی و فرهنگی خاص رشد یافته و تربیت شدهاند، وجود دارند. در نتیجه، نظریهی اجتماعی علامه به پرسشهای خاص زنان پاسخهایی عام میدهد.

امام علی به عنوان حاکم جامعه اسلامی، اگرچه حریم خصوصی را تعریف ننموده است اما با مطالعه کلام وسیره امام این امر به خوبی نمایان می شود که امام، حریم خصوصی را محترم شمرده و به رعایت این حق فراتارخی پایبند بوده است.

برخورد جهان اسلام باغرب به‌عنوان یک امر اجتناب‌ناپذیر اگر چه همیشه همراه با تنش و دشمنی نبوده، اما از همان ابتدا به‌عنوان دو نیروی تأثیرگذار متفاوت مطرح شده‌اند؛ که ماهیت هر یک دیگری را به چالش‌ می‌کشد. اسلام همیشه به‌عنوان یک تهدید مطرح بوده که محوریت تمدن غرب را به چالش کشیده و غرب نیز در نگاه مسلمانان نماد یک فرهنگ بی‌روح و عامل انحطاط جوامع معرفی شده است. در آغاز ورود فرهنگ غرب به جهان اسلام بیشتر شاهد تأثیرگذاری ظاهری آن بر روبنای جوامع اسلامی بوده‌ایم؛ اما زمانی که تمدن غرب ساختارهای سیاسی، اجتماعی و بخصوص فرهنگی جوامع اسلامی را متأثر ساخت نتایج متفاوتی به همراه داشت؛ از یک طرف آموزه‌های آنان سبب یک انقلاب علیه شرایط سخت سیاسی و اجتماعی جوامع اسلامی بوده و از طرفی پیام‌آور آموزه‌هایی بوده که اساس اندیشه‌ی اسلامی را مورد چالش قرار داده است.تمدن غربی خواه ناخواه تأثیر خود را بر جوامع اسلامی داشته؛ و تمام ابعاد زندگی مسلمانان راتحت‌تآثیر خود قرار داده است؛ جهان اسلام بیشتر از هر چیز، تحت‌تأثیر عوامل ذهنی یا عینی هم‌چون حضور استعمار، احساس حقارت در سطح ملی، فرهنگی و شیوع اندیشه‌های ضد دینی و غرب‌گرا در موضع ضعف قرار گرفت. تأثیرپذیری از غیر، رواج گرایشات ناسیونالیستی و اختلافاتی که میان مسلمانان ایجاد شد ضرورت یک بازسازی و بازتعریف اساسی را در اندیشه‌ها و تفکرات اسلامی مطرح ساخت.با توجه به شرایط اجتماعی و فرهنگی متفاوت جوامع اسلامی بخصوص در سه حوزه‌ی هند، ایران و مصر، اسلام را به‌عنوان تنها نیروی خودآگاه مشترک در میان خود پذیرفته‌اند؛ اسلام‌گرایان معتقدند توانایی ذاتی اسلام به‌عنوان یک نیروی آگاهی‌دهنده و عاملی که سبب انسان‌سازی و تمدن‌سازی در طول تاریخ بوده؛ و نوعی اعتماد به نفس، خوداندیشی و احترام به خودی را در مسلمانان تقویت نموده؛ تنها عنصری است که برای مقابله با غرب می-توان به آن متوسل شد. آن‌ چه در این پژوهش به آن پرداخته می‌شود بررسی خود فرهنگی در سه حوزه‌ی جهان اسلام یعنی هند، ایران و مصر؛ با در نظر گرفتن تفاوت میان آن‌ها و این‌که چه تأثیری بر اندیشه‌های سیاسی اسلام‌گرایان داشته است می‌باشد. اگر چه نقطه‌ی عزیمت اسلام‌گرایان پیرامون فلسفه‌ی خودی، اسلام اصیل می‌باشد، اما روایت‌های یکسانی در این زمینه ندارند؛ مسئله این است که تفاوت‌های خود فرهنگی آن‌ چنان عمیق است که باعث می‌شود اندیشه‌های سیاسی متفاوتی از دل آن بیرون آید.

اسلام‌خواهی و اسلام‌گرایی اجتماعی و سیاسی در دوره معاصر در هر دو حوزه و بستر فرهنگی خواص و عوام جامعه دچار فعل و انفعالات بسیار شده است. اما آنچه از دید این پژوهش مورد اهمیت بوده نوع سیاست‌ورزی روشنفکران است که با هدف معین و از روی قصد و نیت خاصی با تغییر یا ایجاد نگرش‌ها، رفتارها و روش‌ها در برخوردهای اجتماعی متن جامعه سعی در تحول در معنای زندگی دینی اینان دارد.در حالی که دین تبلیغ شده توسط علما و روشنفکران با مفاهیم انتزاعی سر و کار دارد دینی که در عرصه زندگی روزمره جریان دارد به تمامی درگیر با واقعیات عینی است. به این صورت آنچه در عالم واقع در جامعه جریان دارد تخریب و تحقیر منطق زندگی و دین روزمره مردم توسط خواص است در حالی که بسیاری از اخلاقیات، عواطف، ادراکات، کنش‌ها و واکنش‌ها، و اصول عملی تحت تاثیر ایمان و اعتقادات دینی و ضمن زندگی روزمره شکل می‌گیرد. به این ترتیب یکی از محورهای عمده فعالیت روشنفکران دینی برای آزاد کردن مردم از محدودیت‌های سنتی دینی، خرافه‌زدایی و معطوف کردن توجهات به ابعادی از دین بوده که مورد غفلت واقع شده‌اند. اما در راستای این وظیفه روشنفکری در تلاش برای گرفتن عنصر احساس و عاطفه، و عقلانی کردن و آگاهی‌بخشی به دین آنان، جوهره و اصالت این دین را می‌ستاند در عین اینکه چیزی را جایگزین آن نمی‌کند. و اینگونه است که شکاف میان این دو خوانش متفاوت از دین عمیق می‌گردد.بنابراین بر خلاف گرایش غالب امروزه روشنفکران که زندگی و دین روزانه مردم عادی را امری ثانویه، فرعی و غیراصیل می‌پندارند، باید با استفاده از نگرش عمل‌گرایانه و عقل‌گرایی حداقلی، پایگاهی معرفت‌شناسانه برای دین توده مردم در نظر گرفت و به این سان بازتولید اخلاقی و تجدید اصالت آن را در سطوح مختلف و مقاطع زمانی گوناگون تضمین و تقویت کرد.

تحلیل گفتمان تا جایی که به پژوهش ها و آثار میشل فوکو بازمی گردد، به هیچ روی منحصر به تحلیل متن نبوده است. اما ساماندهی به روشهای پژوهش گفتمانی که عموما بعد از مرگ فوکو انجام گرفت بیشتر بر تحلیل متن متمرکز بوده است. به تدریج ساماندهی به روشهای تحلیل گفتمانی به منزله روشی پدیدارشناختی و تجربی از صرف پژوهش متن فاصله می گیرد. محصولات فرهنگی، کنش های اجتماعی و نهادها نیز می توانند موضوع تحلیل گفتمان واقع شوند. در این مقاله فضا به منزله میدانی تازه برای پژوهش گفتمانی معرفی شده است و ضمن عرضه جوانب نظری به برخی از تکنیک های فضا پژوهشی نیز اشاره شده است.