جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هویت دینی به دلیل ماهیت و محتوایی که دارد تقریبا مهمترین بعد هویت است که نقش بسیار تعیین کننده ای در هویت یابی افراد یک جامعه بازی می کند. می توان ادعا داشت تقویت این بعد از هویت موجب دوام و قوام سایر ابعاد آن شود و از سوی دیگر، چالش در این حوزه میتواند زمینه ساز بحران در سایر ابعاد هویت شود. این ادعا در جوامعی که دین رکن اساسی اداره آن را مشخص می کند، کاملا صادق است. مقاله حاضر که نتیجه پژوهشی تجربی در این زمینه است، به دنبال بررسی میزان احساس تعلق به هویت دینی و عوامل موثر بر آن است. جامعه آماری این تحقیق، دانش آموزان مقطع سال سوم متوسطه نواحی چهارگانه آموزش و پرورش شهر شیراز هستند که نمونه ای 400 نفره شامل دختران و پسران مورد مطالعه را در بر می گیرند. نتایج نشان داده 88 درصد دانش آموزان دارای هویت دینی قوی هستند و تنها 4 درصد پاسخگویان، در این حوزه دارای مشکل یا بحران هستند.

در این مقاله تلاش ما بر آن است تا با توجه به نظریه ای که نگارنده در سال 1365 در مورد پدیده مهاجرت طرح کرده است، به بررسی این مهم در دو دهه 1355 تا 1365 و 1365 تا 1375 کشور بپردازیم. برای به کار گیری این نظریه، در این تحقیق، تمرکزگرایی در روابط اجتماعی، برآینده عوامل داخلی و جنگ، ناامنی مرزها و تحمیلات اقتصادی خارجی را به عنوان برآیند نیروهای خارجی در دو دوره مورد تحقیق در نظر گرفته ایم. کار تحلیل را با دو روش کیفی و کمی پی گرفتیم. نتایج به دست آمده از به کارگیری هر دو روش یکدیگر را تایید کردند. بر اساس نظریه تحقیق تمرکزگرایی در روابط اجتماعی از طریق تکنولوژی ملهم از آن روابط، موجب توزیع متمرکز امکانات در مرکزیت این روابط شده است و جمعیت برای دستیابی به این امکانات به سوی قطب های مذکور روانه می شود. ناامنی های مرزی و فشار اقتصادی از خارج نقاط خاصی بر این جریان اثر گذاشته است. آمار و ارقام به کار گرفته شده مربوط به دهه های 1355 تا 1365 و 1365 تا 1375 نشان داد که حرکت های جمعیتی در ایران با توجه به ملاحظاتی چند، از قاعده فوق پیروی می کند.

تصور و برداشت از «بدن» که امروزه به عنوان یکی از موضوع های مطرح در جامعه شناسی جهانی درآمده است در فرهنگ های مختلف متفاوت می باشد. بخصوص اختلاف نظر در مورد بدن زن و مرد بسیار بارز و روشن است. در برخی از جوامع بدن به عنوان یک موضوع خصوصی تلقی شده و از هر نوع عرضه و بهره برداری از آن در مجامع عمومی پیش گیری می شود. در برخی دیگر از جوامع بدن زینتی محسوب می شود که صاحب آن می تواند به شیوه های مختلف از آن بهره مند گردد. در ایران از زمان های قدیم بدن به عنوان یک موضوع خصوصی تلقی شده و از عرضه و استفاده از آن در مجامع عمومی پیش گیری شده است. این امر در مورد زنان از شدت بیشتری برخوردار است. در این مقاله ضمن مروری بر تاریخ نحوه پوشش زنان در ایران به زمان حاضر می پردازیم و گرایش دانشجویان دختر را نسبت به نحوه پوشش خود مورد بررسی قرار می دهم. می خواهیم بدانیم دانشجویان دختر در شرایط مختلف چه نوع پوششی انتخاب می نمایند و تغییر محیط اجتماعی تا چه حد در انتخاب نوع پوشش برای آنان موثر می باشد. با توجه به تحولات اجتماعی صورت گرفته در کشور تاثیر تحولات حدود ده سال را بر نحوه انتخاب پوشش دختران مورد بررسی قرار داده ایم.

این مطالعه به منظور بررسی عوامل موثر بر مشارکت فرهنگی زنان در استان فارس انجام گرفته است. در این بررسی، از نظریه های کالینز، بوردیو، فمینیسم و هویت اجتماعی استفاده شده است. این پژوهش به روش پیمایشی انجام شده و اطلاعات مورد نیاز از طریق پرسشنامه جمع آوری گردیده است. حجم نمونه 1340 نفر است که از بین زنان سه شهر (شیراز، آباده و فیروزآباد) در استان فارس، انتخاب شدند. برای سنجش عوامل موثر بر مشارکت فرهنگی زنان در استان فارس، از متغیرهای جامعه پذیری، خودپنداره، نقش های جنسیتی، سرمایه اجتماعی، سرمایه فرهنگی و ویژگی های جمعیتی (سن، وضعیت تاهل، وضعیت اشتغال، تحصیلات پدر و تحصیلات مادر پاسخگویان) استفاده شده است. نتایج حاصل از رگرسیون چند متغیره نشان داد که متغیرهای سرمایه فرهنگی، سرمایه اجتماعی، خودپنداره، نقش های جنسیتی و وضعیت تاهل، به ترتیب، بیشترین تاثیر را در مشارکت فرهنگی زنان داشته اند.

ازدواج یکی از سنت های مهم و پسندیده تمامی جوامع بشری است. در جامعه اسلامی ما ازدواج بر دو نوع است: ازدواج دائم و ازدواج موقت. اقدام به ازدواج موقعیت اجتماعی خود را ایجاب می کند و انتخاب یکی از این دو نوع ازدواج مشروع نیز موقعیت خود را می طلبد. مطالعه احکام خانواده در اسلام نشان می دهد که نظر شارع مقدس در صحه گذاشتن بر ازدواج موقت برای پیش گیری از رواج فحشا و در بسیاری از حالات، مقدمه یا تقویت ازدواج دائم است. خانواده کامل با وجود پدر، مادر، و فرزندان شکل می گیرد. به رغم تغییرات به وجود آمده در عصر مدرن در بسیاری از جوامع، معمولا پدر نان آور و تامین کننده هزینه های خانواده و پشتیبان اجتماعی آن است، مادر به نگه داری و تربیت فرزندان می پردازد، و فرزندان با جامعه پذیری در خانه و دیگر نهادهای تربیتی، برای پذیرش مسوولیت های اجتماعی آینده آماده می شوند. با مرگ پدر یا طلاق، خانواده ناقص می شود و این نقص، برای اعضای باقی مانده، مسائل و مشکلاتی ایجاد می کند. در کشور ما، دو نهاد با عنوان های «سازمان بهزیستی» و «کمیته حضرت امام خمینی (ره)» برخی از این خانواده ها را تحت پوشش و سرپرستی خود قرار می دهند. ازدواج مجدد راه حلی برای جبران جایگاه پدر از دست رفته است. مطالعه حاضر، با هدف بررسی نگرش زنان سرپرست خانوار تحت پوشش کمیته امداد حضرت امام خمینی (ره) شهر شیراز به ازدواج موقت انجام شده است. در این مطالعه، از سه منطقه تحت پوشش کمیته امداد در شهر شیراز، برای نمونه از میان 13 هزار و 248 زن تحت پوشش، 400 زن سرپرست خانوار بررسی شده اند. اطلاعات جمع آوری شده در پرسشنامه خودساخته نشان می دهد که سن زن، علت قبولی سرپرستی، نیازهای اقتصادی، نیازهای امنیتی، نیازهای جنسی و فرهنگی، تعداد فرزندان، میزان مستمری دریافتی از کمیته امداد، امکانات رفاهی، و تحصیلات زن با نگرش زن به ازدواج موقت در ارتباط اند.

هدفِ اصلیِ تحقیقِ حاضر عبارت است از بررسیِ مقایسه ایِ کیفیّتِ زندگیِ مردمِ شهرِ بیرجند و روستاهای آن و همچنین مطالعه‌ی برخی از عواملِ اجتماعی و اقتصادی که بر کیفیّتِ زندگی تأثیر می گذارند. پیشفرضِ پژوهش این است که کیفیّتِ زندگی موضوعی عینی ـ ذهنی است و به نوبه ی خود تحتِ تأثیرِ عواملِ عینی ـ ذهنی قرار دارد.این تحقیق، با رویکردِ کمّی، به روشِ پیمایشی و با ابزارِ پرسشنامه انجام شده است. چارچوبِ نظری، از دو رویکردِ نیازها و بوم شناسی تشکیل یافته است. متغیّرهای مستقل و همچنین شاخص های کیفیّتِ زندگی، از مفاهیمِ عمده ی این نظریه ها و متناسب با جامعه ی آماریِ تحقیق، استخراج شده است. کیفیّتِ زندگی، در این تحقیق، متشکّل از پنج شاخص است: وضعیّتِ سلامتی ـ بهداشتی، وضعیّتِ اقتصادی، وضعیّتِ امنیّتی، وضعیّتِ اجتماعی، و بهزیستیِ ذهنی ـ روانی. متغیّرهای مستقلِ تحقیق، که رابطه ی آن ها با کیفیّتِ زندگی موردِ بررسی قرار گرفته، عبارت از 23 متغیّر است: خاستگاهِ اجتماعی، جنس، بومی/مهاجر بودن، وضعیّتِ اشتغال، وضعیّتِ ازدواج، سن، بُعدِ خانوار، میزانِ درآمد، سطحِ تحصیلات، مرتبه ی شغلی،(سه متغیّرِ اخیر بر روی هم پایگاهِ اقتصادی ـ اجتماعیِ خانواده)، میزانِ عضویّت در گروه های رسمی، میزانِ استفاده از رسانه های همگانی، میزانِ ارتباط با کلان شهرها و یا خارجِ کشور، میزانِ بهره مندی از شبکه های حمایتِ اجتماعی، شیوه ی جامعه پذیری در خانواده، نگرشِ آموزشی، نگرشِ سنّتی/مدرن، نگرشِ دینی، نگرش به اقتدارِ سیاسی، نگرش به برخورداری از حقوقِ سیاسی، نگرش به توانمندیِ مسولان،(سه متغیّرِ اخیر بر روی هم نگرش های سیاسی)، تصوّر از خود، و تجربه های فردی،(دو متغیّرِ اخیر بر روی هم ویژگی های روان شناختی). بر اساسِ فرمولِ لین و به شیوه ی نمونه گیریِ خوشه ایِ چندمرحله ای، حجمِ نمونه 1060 نفر از ساکنانِ شهرِ بیرجند و روستاهای تابعه ی آن که در فاصله ی سنّیِ بینِ 15 تا 64 سال قرار دارند تعیین گردید.نتایجِ آزمونِ فرضیه ها نشان می دهد که بینِ همه ی متغیّرهای مستقل، به جز سه متغیّرِ نگرشِ دینی، اقتدارِ سیاسی، و سن، و کیفیّتِ زندگی رابطه ی معنی دار وجود دارد. یافته های آزمونِ مدل تفاوت هایی را برای شهریان و روستاییان نشان می دهد: در نمونه ی شهریان، به ترتیب شش متغیّرِ ویژگی های روان شناختی، پایگاهِ اقتصادی ـ اجتماعیِ خانواده، میزانِ استفاده از رسانه های همگانی، شیوه ی جامعه پذیری در خانواده، میزانِ ارتباط با کلان شهرها و یا خارجِ کشور، و نگرشِ آموزشی واردِ مدلِ رگرسیونی شده و توانسته اند 54 درصد از واریانسِ متغیّرِ وابسته را تبیین کنند. در نمونه ی روستاییان، به ترتیب نُه متغیّرِ ویژگی های روان شناختی، میزانِ استفاده از رسانه های همگانی، نگرش های سیاسی، میزانِ ارتباط با کلان شهرها و یا خارجِ کشور، سن، جنس، شیوه ی جامعه پذیری در خانواده، نگرشِ آموزشی، و نگرشِ دینی واردِ مدل شده و توانسته اند 48 درصد از واریانسِ متغیّرِ وابسته را تبیین کنند. به علاوه، در آزمونِ تحلیلِ مسیر، مدلِ تحقیق توانسته است 57 درصد از تغییراتِ متغیّرِ وابسته ی کلِّ نمونه را تبیین نماید.