جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فریتیوف شوان از دانشمندان طراز اول سنت گرا در آثار پر شمارش، مبانی فلسفی کلامی مدرنیسم را نقد بسیارکرده و بدین شیوه، خبط و خطاهای تجدد مسلکی را بر ملا ساخته است. برخی از نقدها، بدیع نیستند؛ اما نوع پرداخت آنها در کنار جامعیت، سازش ناپذیری، رسوخ تا پایه‌ای‌ترین بنیادهای تجدد و افشای پیامدهای آنها، برنامۀ انتقادی‌ای را که از جنبۀ سلبی تمام به نظر می‌رسد عرضه می‌کند. برنامه‌ای که می‌تواند در اصلاح عیوب جهان متجدد، ما را یاری رساند، خود باختگی‌ها را در برابر هیمنه و سیطرۀ تجدد بی مایه سازد و در دگرگونی رویکرد جهان متجدد به دین و سنت، کارساز افتد و اسباب اقبال به ارزش‌های بسیار آنها را فراهم آورد. فصل نخست این تحقیق، به ملاحظات کلی، ایضاح مفاهیم اصلی مثل سنت، مدرنیسم، و سیر تاریخی آن از نظر شوان و فصل دوم به زندگی، آثار و اندیشه‌های شوان پرداخته است. فصل سوم و چهارم، به ترتیب، نقدهای ناظر به تجدد مسلکی فلسفی و تجدد مسلکی علمی را ذیل عناوینی اصلی چون: عقلی مسلکی، تجربی مسلکی، مادی مسلکی، بشری مسلکی، تکامل مسلکی، روانشناسی مسلکی و مانند آنها گزارش کرده‌اند که ده‌ها عنوان فرعی ذیل آنها گرد آمده است. هریک از این عناوین سنگ بنایی از عمارت تجدد مسلکی است که به نحو مستقیم فلسفی و غیر مستقیم کلامی است. پیش داوری در عین وانمود به خلوّ تحقیق از آن، مسلک سازی در عین مخالفت با هر دین و مسلک، مقصور ساختن عقل در عقل جزوی، محصور نمودن علم در علم تجربی و بدین شیوه نفی خدا و تعالی، انسان را بر مسند خدا نشاندن و به حکم صدفه و تکامل، او را در عداد حیوانات شمردن، دین ستیزی و سنت زدایی و در نتیجه هدیه کردن پوچی، نومیدی، اضطراب، بمب هسته ای، ویرانیِ زیست محیط به بشر و جز اینها، شماری از نقد‌های بسیار شوان بر مبانی مزبور است. فصل فرجامینْ به بررسی خودِ آن نقد‌ها پرداخته است: نقدهایی که از یک سو جامع، قاطع، مبنایی و بنیادی می‌نمایند؛ از سوی دیگر دشواریاب، مبهم، گاه زیاده روانه و بیشتر ذوقي و اقناعي به نظر می‌نمایند تا استدلالی. درمجموع، این نقدها از جهت سلبی کامیاب به نظر می‌رسند، چون کاستی‌ها، ضعف‌ها، مشکلات و ناروایی‌های تجدد و تجدد مسلکی را آفتابی می‌کنند. اما از جهت ایجابی ناکام نشان می‌دهند؛ چون بدیلی برای تجدد و دنیای برآمده از آن پیش نمی‌نهند. گویا نتيجۀ کلّ برنامۀ انتقادی شوان، آن است که انسان بر سر دوراهيِ انتخابِِِ يکي از دو بديلِِ تجدد و سنت است: یا تجدد یا سنت. اين نتيجه، درست، به يکي از نقدهاي رايج شوان که آن را «دوراهه انگاري» ناميده، دچار می‌نُماید. اگر راه چاره، کنار نهادن تجدد و بازگشتن به عهد سنت است، این راه نه ممکن است و نه مطلوب. پس راه و چاره‌ای دیگر می‌باید. آن چاره چیست، آن راه کدام است؟ درپاسخ بدین پرسش مهم، آثار شوان خموش‌اند.

محمد عابد الجابری، یکی از اندیشمندان معاصر عرب است که سهمی ویژه در تحول فهم و برداشت از تاریخ اسلام دارد. در این نوشتار که ویژه تحلیل و نقد دیدگاه جابری درباره تشیع است، در صدد پاسخ به این سئوال اصلی است که دیدگاه جابری در عرصه‌های مختلف تشیع و بیان و شواهد او از آن چیست و چه نقد‌هایی بر او وارد است؟ هدف پژوهش حاضر تحلیل و نقد دیدگاه جابری در مورد تشیع است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی می‌باشد. در روش مذکور ابتدا از آثار جابری آراء و اندیشه‌های او را درباره تشیع خواهیم پرداخت و سپس عقاید جابری در سه زمینه روشی، محتوایی و استنادی مورد نقد قرار خواهد گرفت. جابری تشیع را بطور ضمنی بررسی کرده است. به همین خاطر جابری چهره تشیع را ناقص، مبهم و گنگ ترسیم کرده و بررسی‌های وی از تشیع در راستای پروژه او «نقد عقل عربی» بحساب می‌آید.وی با تشریح رویکرد‌های سه گانه در نقد عقل عربی، عقل بیانی، عقل عرفانی و عقل برهانی به تشریح عقل عرفانی پرداخته و سپس تشیع را در عقل عرفانی قرار داده است. از نظر جابری تشیع یک آسیب در جهان اسلام است که در نقد عقل عربی باید نقد گردد. تعصب جابری در توصیف تشیع محسوس است و در سراسر آثار او می‌توان این تعصب را مشاهده کرد. وی در بسیاری از موارد بجای توصیف تشیع به تشیع حمله کرده است. جابری با عینک بدبینی به تشیع نگریسته است. ضعف جابری در زمینه منابع از کمبود منابع نیست بلکه از شیوه استفاده از منابع می‌باشد. استفاده غیر علمی از منابع در آثار جابری را می‌توان در اطمینان به کتابهای ملل و نحل، تاکید بر برخی تحقیقات و بزرگ نمایی آنها، گرفتن نتایج غلط دانست. نقد در این پژوهش در سه حوزه نقد روشی، نقد محتوایی و نقد استنادی انجام پذیرفته است.

در قالب پی دی اف

مادلونگ در اين مقاله مطالعات مستشرقان را در حوزه اسلام شيعي، به اختصار، مرور كرده و باورهاي آغازين نادرست آنان را در باره انديشه هاي شيعي گوش زد نموده است. او توضيح مي دهد كه چگونه با آشنايي بعدي محققان غربي با آثار فرقه شناختي مهم تر و آثار اصلي خود شيعيان، آن باورهاي آغازين دچار تحول گرديدند. در قلمرو اماميه و حتي زيديه مادلونگ بر اين خطاي غربيان شيعه پژوه در اوائل قرن بيستم انگشت نهاده است كه به تصور آنان انديشه شيعي، جز در موضوع امامت، برگرفته از كلام معتزلي است. با وصف اين، برپايه تحقيقات تازه تر غربي، كلام زيدي نخستين آشكارا ضد معتزلي بود و با دست ياب شدن متون نحله نگارانه اي مثل مقالات الاسلاميين، اسناد متقني مبني بر تعارض جدي ميان محققان امامي و معتزلي در مباحث كلامي اوليه قرن دوم فراهم آمد. از نظر مادلونگ، كلام اسماعيلي نيز بايد به عنوان يك تحول اصالتا اسلامي از انديشه ديني اماميه در عصر امام صادق ديده شود. اكنون، روشن شده است كه انگيزه اسماعيليه تماما در تبليغ و تعليم قرآن و سنت ريشه داشت، اگرچه از خاستگاه هايش در قرن سوم فاصله گرفته است.

از آنجا که جسم آدمی مشهود و محسوس است و روح چنین نیست، چیستی و هستی روح یا نفس همواره از پرسش‌های اساسی متکلمان و فلاسفه بوده است. در مقاله حاضر، ابتدا ماهیت نفس را بررسی می‌کنیم و سپس مسئله تجرد یا مادی‌بودن آن را می‌کاویم و به این پرسش پاسخ می‌دهیم که آیا نفس ساحتی جدا از بدن است (دوگانه‌انگاری) یا اینکه روح و نفس واقعیتی مجرد ندارند و محصور به مغز و سیستم عصبی بدن می‌شوند (یگانه‌انگاری). هر دو دیدگاه، دلایل خود را دارند که در مقاله جداگانه ذکر شده است. بدین منظور تأکید بیشتری بر دیدگاه متکلمان داریم، اما تمرکز مقاله به طور ویژه بر دیدگاهی است که شیخ مفید مطرح می‌کند. وی علی‌رغم نگاه کلامی‌اش، تعریفی نزدیک به تعاریف فلاسفه و حکما از نفس و روح عرضه می‌کند. گرایش شیخ مفید به اصالت‌دادن به روح و نفس است. در مقابل، این بدن است که از دیدگاه وی، فانی، وسیله و غیراصیل است. در پایان، به این نتیجه می‌رسیم که شیخ مفید، برخلاف برخی دیگر از متکلمان، عقل‌گرا است و به روش عقل‌گرایانه مطالب فوق را اثبات می‌کند، گرچه به روایات نیز نیم‌نگاهی دارد.

ابان بن تغلب از اصحاب جلیل القدر امام باقر و امام صادق(ع) است که منابع فریقین او را به نیکویی ستوده اند. برآیند داده های تاریخی نشان می دهد که وی بیش از همه به فقه اهتمام داشته است. با این همه، نوشتار حاضر تلاش نموده با رویکرد تحلیلی، نشان دهد که وی علاوه بر تفقه، در دانش کلام نیز تخصص داشته و به خوبی آن را به کار می بسته است؛ این مهم با بررسی اتکای او به منبع وحیانی در تبیین دقیق مبانی فکری شیعه و دفاع از آموزه های آن، توانمندی در پاسخگویی به پرسش های شیعه و غیر آن، مواجهه صحیح با شبهات، حجم زیادی از روایت های اعتقادی صورت می گیرد تا در انجام، دغدغه های کلامی او را به نظاره بگذارد.

ابان ابن تغلب از اصحاب جلیل القدر امام باقر و امام صادق علیهم السلام است که منابع فرقین اورا به نیکویی ستوده اند. برآیند داده های تاریخی نشان می دهد که وی بیش از همه به فقه اهتمام داشته است. با این همه, نوشتار حاضر تلاش نموده با رویکردی تحلیلی نشان دهد که وی علاوه بر تفقه، در دانش کلام نیز تخصص داشته و به خوبی آن را به کار می بسته است؛ این مهم با بررسی اتکای او به منبع وحیانی در تبیین دقیق مبانی فکری شیعه و دفاع از آموزه های آن، توانمندی در پاسخ گویی به پرسش های شیعه و غیر آن، مواجهه صحیح با شبهات ، حجم زیادی از روایت های اعتقادی صورت می گیرد تا در انجام دغدغه های کلامی او را به نظاره بگذارد.