جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف پژوهش بررسی کلی آثار چند هزار صفحه ای دکتر طه حسین و دیدگاههای مختلف ایشان است که دو تن را طه حسین باید بشناسیم : یک طه حسین سال ۱۹۲۶م - و یک طه حسین سال ۱۹۷۰م. آنچه در آثار سالهای جوانی و آغاز استادی طه حسین ملاحظه می شود تندی و پرخاشگری و کمی تعمق در نبشته های ایشان می باشد چنانکه قبل از مطالعه فرهنگ و تاریخ کهن کشور ایران به ابراز نظر و عقیده می پردازد و در دیدگاههای او نسبت به میراث عقیدتی آثار قرآنی هم شتابزدگی نشان می دهد و در بعد بررسی آثار همتای روشندل خود ابوالعلاء معری نیز از کنار آثار ابوالعلاء عبور می کند و توان آن را ندارد که وارد اقیانوس ادبی لزومیات و سقط الزند شود. در این پژوهش چهار دیدگاه شاخص که بعضا سبب برخورد آراء شخصیت های علمی مصری و غیر مصری بوده است به شرح زیر مورد بحث قرار گرفته است. جنجالی ترین کتاب حسین ... فی الشعر الجاهلی٬ مبحث تمدن ها٬ تاثیرات ابوالعلاء بر روی آثار طه حسین و شیفتگی او نسبت به فرهنگ یونان باستان.‬

با توجه به این که قواعد عربی بر اساس قرآن و متون قدیم عرب طرح و تدوین شده است، در ساختارهای آن به طور عموم نمی توان تضادی با قواعد دید، اما در قرآن ساختار هایی وجود دارد که از نظر نحوی (از حیث عدد، جنس و اعراب)، با قواعد ادبیات عرب و ساختار عموم قرآن تطابق ندارد. که این موارد را ساختارهای استثنائی ترکیبی قرآن می نامیم. نحویّون و مفسران در خصوص این استثنائات، توجیهاتی ارائه کرده اند، اما با این وجود برخی از خاور شناسان این ساختار های استثنائی را غلط پنداشته و ادعا کرده اند در قرآن لحن و خطا وجود دارد. در این نوشتار پس از بیان تحلیل ها و توجیهات دانشمندان اسلامی مخصوصاً مفسرین محترم به این نتیجه رسیده ایم که با بررسی این ساختارها از دیدگاه زبان شناسی و عنایت به ابعاد بلاغی آن می توان دلایل محکم تری را در خصوص این کاربردها بیان نمود. زبان شناسان برخی از این ساختارها مثل برخورد با مثنی به صورت جمع را از سنت های عرب یاد کرده اند و برخی همچون برخورد با غیر ذوی العقول به صورت ذوی العقول را ناشی از اغراض بلاغی دانسته اند و برخی نیز مثل وصل ضمیر متصل رفعی به فعل، قبل از فاعل ظاهر را ناشی از ورود خصائص خاصّ لهجه های مختلف عرب به زبان قرآن دانسته اند.بنابراین می توان گفت با توجه به عادت های زبان عربی و اغراض بلاغی تا حدودی از توجیهات نحوی بی نیاز شده و شبهه ی غلط بودن این ساختارها بر طرف می شود و از آن جا که قرآن عربی مبین است وقواعد عربی را باید بر اساس قرآن تنظیم نمود، قانون های ویژه قرآن را نیز باید در علم نحو جای داد. آنچه ذکر شد مربوط به اختلاف ساختار در مصاحف موجود - طبق قرائت عاصم به روایت حفص- است و آن غیر از عواملی است که به عنوان علل ایجاد اختلاف قراءات ذکر شده است.

این پژوهش از یک مقدمه و سه فصل با این موضوعات تشکیل شده است. در مقدمه، پیشینه ی بهره گیری از سیاق آمده است. در فصل اول، مباحث عمومی سیاق نظیر تعریف لغوی و اصطلاحی سیاق و حجیت آن و در فصل دوم، مهم ترین پیش دانسته های علامه طباطبایی در بهره گیری از اصل سیاق مثل استقلال قرآن در دلالت و قانون مندی ویژه ی کلام الهی بیان شده است. در فصل سوم، کاربردهای اصل سیاق در تفسیر المیزان یاد شده است؛ مثل در فهم مراد آیه، دست یابی به نکات لطیف تفسیری، تخصیص معنا، ارزیابی روایات تفسیری و اسباب نزول و اقوال مفسران، تنزیه ساحت نبی اکرم، دفاع از تشیع، تفسیر واژگان، ارزیابی قرائات، شناخت مکی و مدنی، شناخت عصر نزول

افزون بر اصول کلی ترجمه – یعنی تسلط کامل بر زبان مبدأ و مقصد، تسلط بر حوز? علمی که متن اصلی به آن تعلق دارد، آشنایی با موضوع ترجمه ، بیگانه نبودن از فرهنگ بومی زبان مبدأ و توانایی نویسندگی و ...- از عامل بسیار مهم دیگری نباید غفلت ورزید و آن تأثیر باورها و پیش فرض های معرفتی در روند ترجمه است. در ابتدایی ترین ترجمه های قرآن به زبان های اروپایی افزون بر ناتوانی علمی مترجم، نوعی غرض ورزی و موضع گیری متعصبانه به چشم می خورد؛ ترجمه های قرآن به زبان ایتالیایی نیز از این امر مستثنی نیست. در این نوشتار با بررسی زندگینامه و مطالعه دیگر آثار مترجمین سعی شده است تا قبل از ورود مستقیم به ترجمه ایشان، بتوان نوع نگرش و نگاه آنها را به اسلام، پیامبر (ص) و به ویژه قرآن کریم بدست آورد. از آنجا که بررسی تمام آیات قرآن میسور نبود یا در صورت پرداختن به آن از هدف اصلی یعنی دقت و تمرکز و نقادی بر روی ترجمه ها دور می افتادیم بدین خاطر برای رسیدن به هر دو هدف اصلی یعنی میزان آگاهی مترجمان ایتالیایی از اصول ترجمه و دخالت پیش فرض های معرفتی که به طور آگاهانه و ناآگاهانه بر ترجمه آنها اثر گذاشته ، چهل آیه از سوره مبارکه مریم (س) را به عنوان نمونه انتخاب نمودیم. در این ترجمه ها به وضوح ناآگاهی مترجمین از اصول کلی ترجمه را می توان مشاهده نمود. به عنوان نمونه schiavo (بَرده) به عنوان معادلِ «عبد» قرار داده شده است در حالی که واژ? قرآنی «عبد» در آیه مذکور به معنای بَرده استعمال نشده است. مثال آشکار غرض ورزی و عدم بی طرفی مترجم و عدم رعایت امانت در ترجمه را می توان از همان آغاز ترجمه یعنی از مقدمه ای که بر آنها نگاشته اند مشاهده نمود. برخی از همان آغاز نوعی نگرش منفی گرایانه را به خواننده القاء نموده و شأن وحیانیِ قرآن را در حد اثری بشری تنزل داده اند تا از این رهگذر تأثیر کلام الهی را در خواننده به حداقل برسانند. ما در ابتدا به صورت جزئی و دقیق موارد مشخص شده از قبیل وفاداری به متن، معادل یابی صحیح، برداشت شخصی و ... را به نحو آماری بررسی کرده و سپس میزان آنها را در مترجمین به صورت جداول آماری نشان داده ایم و در پایان با امتیاز دهی و مقایسه، بین ترجمه ها داوری نموده ایم.

نگارنده در مباحث مقدّماتی به بررسی درباره حدیث، مفهوم کذب و وضع، اجزای حدیث و اهمّیت شناسایی حدیث «موضوع»، پرداخته است. در بررسی کارکرد«معیار عقل» برای تشخیص حدیث موضوع، دیدگاه دانشورانی همچون: خطیب، غزّالی، ابن صلاح، ابن قیّم و سیوطی ارائه شده است. همچنین در بررسی کارکرد «معیار قلب» برای شناخت حدیث موضوع، دیدگاه موافقان و مخالفان این معیار، مورد بحث قرار گرفته است. معیار راوی، سومین معیاری است که در این پایان نامه مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. در فصلی دیگر، میزان کارکرد معیار قرآن برای بازشناخت احادیث موضوعْ بررسی شده و نگرش صاحب نظران در چگونگی ارتباط قرآن با حدیثْ ارائه شده است. همچنین عرضه حدیث بر سنّت مشهور و خبر واحد، معیاری است که مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. نگارنده، در بخش پایانی رساله، تألیفات اختصاصی در زمینه احادیث موضوع را معرّفی کرده و کتاب المنار المنیف ابن قیّم جوزی و قواعد مورد استثنای او را به تفصیل، مورد نقد و بررسی قرار داده است. پیچیدگی غیر متعارف مباحث، فقدان نظامواره تحقیق، نامشخّص بودن دیدگاه های نگارنده به صورت روشن، سردرگمی در نحوه ارائه مباحث، و فقدان فهرست گویا، از کاستی های جدّی این پایان نامه است.

در این پایان نامه کتاب «ساختمان معنایی مفاهیم اخلاقی دینی در قرآن» مورد بررسی قرار گرفته است.در ابتدا نگارنده دیدگاه خود را نسبت به پیامبر اسلام بیان کرده و نظریات خود را در زمینه قرآن با نظریات علامه طباطبائی مورد مقایسه قرار داده و در ادامه،موضوعات زیر را مطرح کرده است: تصور بدبینانه نسبت به زندگی خاکی، همبستگی قومی و قبیله ای و نقدآن، اسلامی شدن فضیلت های کهن عرب، شیوه احیای ایدئالها و کمال مطلوبهای اخلاق کهن دوگانگی بینادی اخلاقی، اصحاب جهنم و ساختمان درونی کفر.

این رساله تحت عنوان ((رابطه اسلام و مسیحیت در عهد پیامبر (ص) و خلف راشدین)) در هشت فصل تنظیم شده است و هدف از نگارش آن عبارت است از : تو اصطلاحات و ذکر نظریه بعضی از علمای غرب که در متن رساله اشاراتی به آنها شده است و دوم ارزیابی منابع تاریخی اسلامی و مستشرقینی که آثار ایشان در این این رساله مورد استناد قرار گرفته است .

الگو در این رساله عبارت است از استعاره ای که بیش از یک وجه مشابهت را بازنمایی می کند. برای شناسایی الگوهای رابطه انسان و خدا، فهرستی از استعاراتی که درباره رابطه انسان و خدا به کار رفته اند شامل عناصر معنایی آن استعارات تهیه شد از این میان استعاره عبد - رب شامل بیشترین عناصر معنایی و بیشترین کاربرد در متن قرآن کریم در مقایسه با سایر استعارات است. الگوی عبد و رب تصویر غالب رابطه انسان و خدا در ساختار تعالیم قرآن را تعیین می کند و در طول یک و نیم هزاره تاریخ، تاثیر عمیقی بر فرهنگ اسلامی گذاشته است. الگوی عبد و رب عناصر معنایی داد و ستد،اطاعت و تسلیم و ترس، امنیت و ناامنی توامان را در رابطه انسان و خدا برجسته می سازد. بسیاری از استعارات دیگر قرآنی در این الگو قابل اندراج اند. به لحاظ ساختاری این الگو از بیشترین قابلیت انسجام با سایر استعارات برخوردار است و در کانون استعارات قرآنی درباره رابطه انسان و خدا قرار دارد. برای پی جویی تاثیر الگوهای رابطه انسان و خدا بر مناسک، می توان عناصر مناسکی را به گفتنی ها و انجام دادنی ها طبقه بندی کرد. سپس به مقایسه عناصر مناسکی (گفتنی ها) با عناصر معنایی الگوها پرداخت. در تحلیل انجام دادنی ها، رویکردی پدیدار شناسانه راهگشای مقایسه خواهد بود. تحلیل نامهای مناسک و رفتارهای مناسکی یکی دیگر از زمینه های پی جویی این تاثیرات است.

حجاب: معنی مصدری این واژه «پنهان کردن» و «منع از وارد شدن»، و معنای اسمی آن «پرده» است، ولی به دلیل تناسب در معنی و مصداق به جای واژة «سِتر» در معنای پوشش مخصوص زنان به کار رفته است. حجاب به معنی پوشش سر و بدن در طول تاریخ وجود داشته و تقریباً میان همه ملّت ها و آئین های جهان شناخته شده بوده است. در برهه هایی از تاریخ تمدن های بزرگ و ظهور مذاهب الهی، زنان با پوشش های باوقار و روی گشاده در فعالیت های اجتماعی مشارکت داشته اند و از مقام والائی برخوردار بوده اند ولی در دوران های بعدی به دلائل متعددی، حجاب از آنچه متداول بوده منحرف گردیده و روبه افراط یا تفریط گذارد که یا منجر به خانه نشینی زن و تحمیل پوشش سنگین بر او گردید و یا به بی بندوباری او منجر شد. در تعالیم الهی لباس هدیه خداوند معرفی گردیده و در جهت احیای شخصیت انسانی، وجوب پوشش زنان با تعدیل و انتظام مناسب به جامعه بشری ارزانی شده است. الزامات اسلام نیز به عنوان آخرین و کامل ترین دین الهی در خصوص حجاب اساساً منبعث از قرآن سورة «نور» آیه 31 و سورة «احزاب» آیه 59 است. اولین آیه امر می کند که زنان مؤمنه نباید زیورآلات خود را در معرض اشخاص نامحرم قرار دهند و بایست پوشش سر خود را (خمار) روی سینه هایشان بکشند و در آیه دوم، حکم شرعی را بیان می دارد که زنان هنگام خروج از خانه می باید تن پوش رویی خود را (جلباب) به دور خود بپیچند. همچنین علاوه بر مسأله پوشش به رعایت مواردی چون حیا، عفاف و وقار و پاکدامنی در معاشرت مرد و زن در جامعه تأکید دارد

این رساله در سه بخش به با این عنوان ها نگارش درآمده است: بخش اول، علم تفسیر و ارتباط آن با تفسیر کلامی قرآن مجید: شناسایی تفسیر، تفسیر در تاریخ؛ بخش دوم، تأویل و ارتباط آن با تفسیر کلامی قرآن مجید؛ بخش سوم، اصول اعتقادی در قرآن مجید: جهان پنهان، یکتاپرستی، پیامبری، جبر و اختیار.