جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اصالت، اعتبار و خاستگاه حدیث شیعهاز مباحث اساسی و پربسامد در مطالعات حدیثی خاورشناسان استکه در این‌ میان، موضوع «تقیه» و «غلو» به دلایلی چند مورد توجه ایشان قرار گرفته است؛ بررسی و مطالعه تاریخی جامعه اولیه شیعه و تأکید بر وجود مؤثر و گسترده این دو عنصر در آن زمان، از این دلایل مهم‌ است. تردیدافکنی در اعتبار روایات شیعه، تأکید بر وجود متهمان به عدم وثاقت در روایات شیعی و منحصر ساختن شیعه به این دو مسئله و نیز کم یا بی‌اهمیت جلوه دادن جایگاه مقدس ائمه(ع) از نتایج مهم تحقیقات ایشان است. اختصاص دادن پدیده غلو به شیعه، در نظر نگرفتن موضع صریح و شدید ائمه(ع) و علمای امامیه در برابر غالیان، بی‌توجهی به راهکارهای ائمه(ع) و علمای امامیه در کشف روایات تقیه‌ای، انحصار جریان غالب و کلی مکتوبات روایی شیعه به تقیه، بی‌توجهی به تقیه در دیگر فِرق اسلامی، توجه نکردن به روش و سیره اصحاب ائمه(ع) و نیز محدثان امامیه در مواجهه با روایات تقیه‌ای و نیز عدم تفکیک میان روایات تقیه‌ای و توریه‌ای‌از نقدهای مهمی است که بر مطالعات اینان وارد است. نوشتار پیشِ ‌رو تلاش دارد دیدگاه‌های مهم خاورشناسان درباره غلو و تقیه در میراث حدیثی امامیه را بکاودوتحلیل و ارزیابی کند.

شناخت ادوار تاریخی مطالعات و پژوهش‌های انجام‌شده در حدیث امامیه از سوی خاورشناسان، مقدمه‌ای است بر کشف نظریات، اندیشه‌ها، رویکرد‌ها و نقاط عطف موجود در هر دوره. در برآیند توجهات، پژوهش‌ها و نظریات ارائه‌شده در این باب، به‌لحاظ گذار تاریخی و سیر تطوری آثار خاورشناسی، چهار دورۀ زمانی متصور است که به‌طبع در هریک از ادوار می‌توان هم‌پوشانی‌ها و تلاقی‌گاه‌هایی یافت. همچنین، در هریک از اداور تاریخی، نقاطی بر پدیداری رویکردی نو در آن دوره وجود دارد. این نقاط مهم تاریخی، سرآغاز هر دوره به شمار می‌آیند و گاه با برآمدن یک پژوهش، گاه با ظهور یک خاورشناس و گاه با رخ دادن یک رویداد نقطه‌یابی می‌شوند. نوشتار حاضر بر آن است تا نقطه‌های عطف موجود در هر دوره را شناسایی کرده، بر آن اساس ابتدا و انتهای ادوار را برکاویم. شناساندن جریان غالب در هر دوره و ارائۀ تصویری روشن از تلاش مطالعاتی غربیان در باب حدیث امامیه از آغاز تاکنون، غایتی است که این پژوهش در پی آن است.

رفعت حسن از مهم‌ترین روشنفکران اسلامی مقیم آمریکا و رهبر فمینیست‌های مسلمان است. او تحت تأثیر الهیات فمینیستی در مسیحیت، نظریۀ «الهیات فمینیستی در قرآن» را مطرح می‌کند. از نظر رفعت حسن، سه عامل الهیاتی در عالم اسلام و قرآن، سبب پیدایش و گسترش نگرش برتری مردان بر زنان شده است: تابعیت زن نسبت به مرد در آفرینش، فریفته شدن آدم توسط حوا در هبوط از بهشت عدن و آفریده شدن زن به جهت مرد. این‌گونه عوامل و نگرش، اصولاً در فضای تفسیری و حدیثی اهل سنت ارائه شده‌اند و مضامین احادیث مورد استناد او در روایات شیعی نفی می‌شود. با وجود این، حتی در فرض پذیرش مدعیات رفعت حسن، نتیجۀ این استدلال‌ها چنین می‌شود که زن و مرد در خلقت و آفرینش تفاوتی ندارند، هر دو توسط شیطان فریفته و از بهشت اخراج شده‌اند و هبوط کرده‌اند، بدون اینکه تفاوتی از این جهات میان آنها باشد. ولی مسئله این است که این نظریه، تساوی حقوقی - فقهی میان زن و مرد را اثبات نمی‌کند و قرآن احکام متفاوتی در این مورد و از جمله در ارث و قصاص بیان می‌کند.

نوشتار حاضر، ترجمه مقال های از موشق آساتریان است که در مجله مطالعات اسامی از مجموعه انتشارات بریل، شماره 109 ، سال 2014 ، صص 329 - 347 به زبان انگلیسی منتشر شده است و به بررسی یکی از جدیدترین آثار محمدعلی امیرمعزی می پردازد. کتاب معنویت اسام شیعی: عقاید و اعمال، متشکل از چهارده پژوهش توسط محمدعلی امیرمعزی است که در دو دهه اخیر در مجموع هها و نشریات مختلف منتشر شد هاند. به ترتیب تاریخی، این مجموعه مقالات کل تاریخ اسام را پوشش م یدهند و توجه اصلی آ نها بر بعد باطنی و عرفانی فرقه شیعه است. رویکرد نویسنده، تاریخی و پدیدارشناسی است که با مطالعات انتقادی منابع، همراه با شناخت احساسات مذهبی و یافته ها و تجربیات عرفانی نویسندگان آ نها و شاید خوانندگان ترکیب می شود.

پژوهشی است در یکی از آثار جدید و جدی غربیان در حوزه تفاسیر شیعه. در این رساله ترجمه و نقد کتاب «قرآن کریم و تفاسیر متقدم شیعه امامیه» اثر مایر بار اَشِد ارایه شده و نقاط ضعف و قوت و نوآوری های آن ارایه می گردد. در این اثر به معرفی نسخ خطی، چاپی و سنگی موجود از قرآن کریم پرداخته شده و پیشینه تاریخی و دینی تفاسیر شیعه تا عصر غیبت کبری مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در فصول اول تا سوم نمایی کلی از تفاسیر امامیه پیش از آل بویه ارایه شده و ویژگیهای تفسیری تفاسیری مانند تفسیر فرات کوفی، قمی، عیاشی و نعمائی بررسی گردیده است و سپس دیدگاههای نویسنده کتاب فوق الذکر در مورد این تفاسیر نقد می گردد.

این پژوهش، ترجمه و نقد یکی از آثار جدید و جدی غربیان در حوزۀ تفاسیری شیعی با عنوان «قرآن کریم و تفاسیر متقدم شیعۀ امامیه» اثر مایر بار اَشِر است. از نقاط قوت کتاب، نوآوری در ارائۀ مطالب به گونۀ جامع و نظام‌مند در بین نگاشته‌های غربیان در این حوزه است که البته کاستی‌هایی نیز دارد. این اثر با بررسی نسخ خطی موجود، چاپی و سنگی، برای بازکاوی موارد حذفی و تغییرات احتمالی مصححان و ناشران و نیز مقایسۀ میان این کتاب‌ها به چاپ رسیده است. نگارندۀ این پایان‌نامه با بررسی این نکات در مقدمۀ تحقیق خود به بررسی پیشینۀ تاریخی و دینی تفاسیر شیعه تا غیبت کبری پرداخته است. در فصل اول تا سوم که نمایی کلّی از تفاسیر امامیۀ پیش از آل بویه، بویژه تفاسیر فرات، قمی، عیاشی و نعمانی است، ویژگی‌های این مدرسۀ تفسیری و روش‌های تفسیری این دوره را بررسی نموده است.